آذوح-ون بیرینجی اولوسلار آراسی گونئی آذربایجان تورکلری فوروموندا چیخیش متنی
توپلومسال حرکت‌لر، چوخ ساییدا کیشی‌نین قاتیلدیغی گئنیش اؤلچک‌لی و سورک‌لی اولان اورتاق داورانیش‌لاری ایفاده ائدر. بیرئی‌لرین بلیرلی بیر آماجی ایچین بیر آرایا گلمه‌لری و اورتاق‌لاشا ائتکین‌لیک‌لرده بولونما‌لاری توپلومسال حرکت‌لرین باشلانقیج نوقتاسی‌دیر. کولئکتیو داورانیش، ائگئمن کولتورون نورم و دیرلرینی زورلایان چوخ ساییدا کیشی‌نین قاتیلدیغی کؤنوللو و اؤزلویون‌دن اولوشان ائیلم‌لردیر.
اؤیرنجی هرکت‌لری؛ بوتون سوسیال حرکت‌لر ایچری‌سینده سون یوز ایلده اؤزونه اؤزگور شرت و اؤزل‌لیک‌لری اولان بیر سوسیال گروبون ائگمن گروبا قارشی موخالیفتینی تانیملاماق ایچین قوللانیلماقدا‌دیر. سون یوز ایلده توپلوم‌لاری درین‌دن ائتکیله‌ین کولتورل و سیاسال دییشمه‌لرده اؤیرنجیلرین اوینادیغی رول نهایت قدر ائتکی‌لی و اؤنم‌لی‌دیر.
گونئی آذربایجان اؤیرنجی حرکتی بیر یاندان کولتورل فالیتینی دوام ائتدیره رک، دیگر یاندان دا حرکتین سیاسیلشمه‌سینه زمین یارادیر. گونئی آزربایجان اؤیرنجی حرکتی ایراندا یؤنتیم طرفیندن آذربایجان تورکه‌لرینه اولونان تحقیر و ایهانت‌لره جدی شکیلده اعتیراض ائتمیشدیر. ایرانین رسمی کانالی طرفیندن یاپیلان بیر آنکتده آذربایجان تورکلرینی تحقیر ائتمه‌لری گونئی آذربایجان اؤیرنجی‌لری طرفیندن 1995 دا او زامانا قدر گورونمه ین بویوک میتینگ‌لره ندن اولوب، آذربایجان اویرنجی گونونو میللی حرکته ایتحاف ائتدیردی.
مای قیامی ماهیت اعتباری ایله گونئی آذربایجان میللی حرکتی و اؤیرنجی هرکتینده بیر دؤنوم نوقتاسی‌دیر. 12 ماییس 2006 ایران دئولتی‌نین رسمی خبر آژانسی اولان ایران قازئته‌سینده تورکلری هامام بوجه یینه بنزتن کاریکاتوردا "بیزی بؤجکلشدیرممه‌لری ایچین نه ائتملیگیز" یازی سی آذربایجان تورکلرینی دئولتین رسمی کانالی طرفیندن نظیری گورونمه ین ایهانته معروض ائتدی.
دوزن‌لنن میتنگ‌لر و پروتئستولار قیسا زاماندا توم آزربایجان شهرلرینه یایینلاندی. مای قیامی‌نین ایلک ییغیجیم‌لاری اؤیرنجیلر طرفیندن باشلاتیلدی. گونئی آذربایجان اؤیرنجی حرکتی بو میتینگ‌لرین گئرچکلشمه‌سینده باشات رول اوینادی. گونئی آذربایجان اؤیرنجی حرکتی میللی حرکتی دییل بلکی گونئی آذربایجان توپلومونو بو میتینگ‌لره سفربر ائددی.
گونئی آذربایجان اؤیرنجی حرکتینی باشقا اؤیرنجی حرکت‌لردن آییران، میللی سؤیلم‌لره دایانان چئشیت‌لی یؤنتم‌لرله آسیمیله اولونموش بیر میللتین میللی کیم‌لیک اوغروندا موجاده‌له وئرن آزربایجانچیلیک، تورکچولوک و چاغداش‌لیق روحونو بیرلشدیریب داشیماسی‌دیر. گونئی آذربایجان اؤیرنجی حرکتی بیر یاندان میللی سؤیلم‌لرین توپلوم ایچینده اومومیلشمه‌سینه چالیشیر، دیگر یاندان میللی سؤیلم‌لره دایانا‌راق فارس مرکزلی اؤیرنجی حرکتین‌دن باغیم‌سیز حرکت ائدیر.
گونئی آذربایجان اؤیرنجی حرکاتی نین دینامیک یاپی‌سی و میللی حرکت ایچینده کی قونومو اعتباری ایله، 3 اونملی وارلیقا توخونمالییق:
1- آنا دیلی:
1999 ایل‌دن اعتیبارا بيرلشميش میللتلر تشكيلاتی‌نین آلدیغی قرار اوزره ۲۱ فئورال دونیا آنادیلی گونو آدلانمیش و بوتون اؤلکه‌لرده بایرام کیمی قئید اولونور و نه یازیق کی، بونونلا بئله آنادیل بایرامینا جان و دیلدن قاتیلان میللتیمیز هله ده دیل حاقلارینا مالیک اولمامیش، هله ده تاپداقلار آلتیندا ازیلمکده‌دیر.
ایران آنایاساسی‌نین 15 مادده‌سی فارس اولمایان میللت‌لرین اؤز آنادیلینده اوخوماقی اؤن گؤرسه ده هئچ بیر زامان او مادده عملی اولماییب‌دیر. و نه تک دؤولت اورقانلاری بونون دوغرولتوسوندا هئچ بیر آتدیم آتمیر، حتی میللی درنکلر و شخصلرین کؤنوللو چابالارینا بئله انگل اولورلار. بئله‌لیکه، دؤلت اورقانلاري بیلرکدن، آذربایجان تورکلرینی سس‌سیزجه اریدیب، ایتیرمگه چالیشیر.
بیر میللتین وارلیقی توپراق، تاریخ و هر بیر وارلیقدان اونجه اونون دیلی حئساب اولونور. اونون اوچون ده استعمار بیر میللتی اوز مستعمره سینه چئویرمک اوچون ایلک اونون دیلین الیندن آلماقا چالیشیر. آذربایجان میللی حرکتینین موباریزه‌سی‌نین مرکزینده دیلیمیزین یاساق اولماسی یاتماقدا‌دیر.
آذربایجان میللی حرکتی ان حساس گون‌لرینی یاشاماقدا‌دیر. بؤلگه‌دکی دئییشیک‌لیک‌لر البته کی بیزیم حرکتی ده اؤز تأثیری آلتینا آلا‌جاق‌دیر. اؤز دیلیمیزه صاحب چیخا‌راق و تورک دیلینده مدرسه، اؤز دیلینده مدرسه، اولما‌لی‌دیر هر کسه، شعاری ایله وارلیقیمیزا صاحیب چیخمالیییق.
2- اورموگولو:
سون زامانلار آذربایجان میللی حرکتی نین گونده م قونوسو اورمو گؤلو و اونون قوروماغینی پروتستو ائدن آذربایجان میللتی دیر. کئچن نئچه ایلین ایچینده اورمو گؤلونون قوروماسی و قوروما سونوجو اوز وئرن توپلومسال و چئوره سل فاجعه نین ابعادی و گئنیشلیگینی هر کسه گؤسترمک اوچون محیط زیست فعاللارین یانیندا آذربایجان-ین هر دردینه مرهم آختاران میللی فعاللارلار دا همایش، سرگی و یازیلارلا چابا گؤسترمیشدیلر. میللی فعاللار درگیلر، سیته لر، اؤیرنجیسل گزیلر و میللی حرکتین باشقا تریبونلاردان فایدالانیب آذربایجان میللتی نین بو فاجعه ایله اوز-اوزه گلمک قورخوسونو قولاقلارا چاتدیرماغا چالیشدیلار. بو چابالار 89 و 90 ایللری نین طبیعت گونونده و هابئله شهریور آیی نین 3هفته سینده تبریز و اورمودا اولان اعتیراض حرکتلرینه سبب اولدو. یوزلرجه میللی فعال توتوقلانیب و حاقسیزجا جزالاندیریلدیلار. گونئی آذربایجان میللی حرکتینی ایزلیین هرکس بیلیر 1385 قیاملاری میللی حرکتین تاریخینده بیر زیروه دیر. بو قیاملاردان سونرا میللی حرکتین نه قدر پتانسیللی اولدوغو ثابیت اولوندو. البته اونلا بئله اینتیظارلار میللی حرکتدن چوخالدی. دئمک اولار ایران تحولاتینی ایزلیین دونیا گوجلری ده ایران-دا و گونئی آذربایجان-دا بؤیوک دگیشیم پتانسیلینه صاحیب اولان میللی حرکتیمیزین وارلیغین گؤرودولر. 85 دن سونرا آذربایجان میللی حرکتی قابیق سالدی و بو دگیشیم حرکتین تاکتیکلرینه ده یانسیدی. بعضن یئنی یؤنتملردن فایدالانماق چوخ ملموس اولمادیغی و آز اولدوغو اوچون دورغون آتمسفرده چوخ گؤزه گلمیردی. 88 سئچکیلرینده آذربایجان-ین سوکوت تاکتیکی ده بعضن میللی حرکتین گوجونو ایتیریب و گوجسوزلهشمهسی اولاراق تعبیر اولوردو و بو حرکتین ضعیفلهشمه شوبههسینی یارادیردی. بو ذهنیتین یارانماسیندا مرکزیتچی اپوزوسیونون بؤیوک رولو واریدی. آنجاق اورموگولو اعتیراضلاری میللی حرکتین داها دا گوجلو اولدوغونو گؤسترمکله برابر گونئی آذربایجان-ین مرکز گوجلریندن مستقل اولاراق تصمیم آلدیغی و آلدیغی تصمیملرین عملی ائلهمه گوجونه صاحیب اولدوغونو آیدینجا گؤستردی.
3- بیرلیک:
میللی حرکت ایچینده اولان انشقاقلار و بؤلونمهلر و میللتچیلرین آراسیندا یارانان آرالار سون ایللرین ان چوخ دانیشیلان قونولاریندان بیری ساییلیر. هامی بو فاصلهلرین آزالماسینی ایستهدیگی حالدا و بیرلشمه یه یؤنهلیک بیر سیرا چالیشمالارا رغمن تاسوفله پراتیک باشاری الده ائدیلمهمیشدیر. اورمو گؤلونون قوروماسینا اعتیراض اوچون چالیشمالاردا فرقلی دوشونجهلردن و چئشیدلی طیفلردن اولان میللی فعاللاریمیزی بیر یئرده و برابرلیکده گؤرمک چوخ سئویندیریجی ایدی. بلکه دئمک اولا سون اعتیراضلارین ان بؤیوک قازانجی همن بیرلیکده چالیشمالار دیر. یاخین کئچمیشده بیرلیکده چالیشمالار عمومن سیاسی فعالیتلر و هر طیفین منافعینی حفظ ائتمک آماجی ایله اولموشدور آنجاق بو دفعه تمام طیفلر هزینهلری عهدهلهنیب پایلاشماق هدفی ایله و داشی یئردن قالدیرماق اوچون وار گوجلرینی بیرلشتیرمک اوچون ایشبیرلیک ائلییردیلر. شخصلر، طیفلر، گروهلار و تشکیلاتلار بیر-بیرلرینه گووهنیب بیر-بیرنه آرخا دورماغی بیر داها تمرین ائلهدیلر.
1389 ایلینین سون گونلرینده تئهران-دا اولان تورک اؤیرنجیلرین ورین‌دن گوج بیرلیکده‌دیر عونوانلی بیلدیریده 1390 ایلینین میللی بیرلیک ایلی آدلانماسی اؤنریلمیش‌دیر. چوخ قیسا زاماندا اؤیرنجی حرکتینینن آدین داشییان، اؤیرنجی سیته سی و سونرا دا آذوح دستک بیلدیری‌لرینی یایدیلار. بونلاردان علاوه بیر نئچه بیلیم‌یوردون(آذربایجان، زنجان و اردبیل شهرلری‌نین اؤیرنجی‌لری‌نین) دستگی بو ایستگین تکجه تئهراندا اولان اؤیرنجیلر دئییل بلکه باشقا اؤیرنجیلرین ورین‌دن ده وارلیغی و اولوملو قارشیلانماسینی گؤستردی.
بو بیلدیری‌نین زامانلاماسی چوخ دقت چکیجی‌دیر. میللی حرکتده اولان چئشیدلی‌لیک هر نه قدر بو حرکتین دئموکراتیک اولماسینین گؤسترگه‌سی اولسا دا، گله‌جکده نئچه سسلی حرکتی وعده ائتسه ده و هر نه قدر میللی حرکتیمیزین پوزیتیو یؤن‌لریندن اولسا دا، بوگونوموزده بو چئشیدلی‌لیگی مودیریت ائدیب بیر یؤنده قوللانماغی باشارا بیلمه‌سک، حرکتین ضعیفلنمه‌سینه سبب اولا بیلر. سون ایللرده بو ضعف آرتیق گؤزه وورور، ائله بو ندنله بو چئشیدلی‌لیگی حفظ ائد‌رک اولوملو و داواملی بیر بیرلیک یاراتما آماجی ایله چالیشمالار اولموشدور؛ آمستردام و اوندان سونراکی اوتوروملار دا ائله بو چالیشما‌لاردان ساییلیر. بو چالیشمالار بیرلیک یاراتما آماجینا یؤنهلیک بیر آددیم ایره‌لییه آتسا دا چئشیدلی ندنلره گؤره اؤز هدفینه تمامی ایله چاتا بیلمه‌دی.
اؤته یاندان اورتا دوغودا دئموکراتیک دئوریم‌لرین آددیم-آددیم ایره‌لیلهمه‌سی بو بؤلگه‌ده اولان دئموکرات حرکت‌لره چکیجی اولوب اونلارا اؤرنک کیمی گؤرونور. اورتا دوغودا اولان دئموکراتیک دییشیک‌لیک‌لر و دئموکراسی اوغروندا قازانیلان اوغورلاردا، بیرلشمه گرَگی، آذربایجان میللی حرکتینین اؤیرنجی حرکتی طرفیندن چوخ دقتله ایزلنیلمیش‌دیر. بو دییشیک‌لیک‌لر، آذربایجان میللی حرکتینین ده بئلنچی بیر دییشیم گوجونه صاحیب اولما دوشونجه‌سینی یارادیب و بونا اولوملو، قاپساملی و اوزون سوره‌لی بیر بیرلیگین یارانیلما گرک‌لیگی حیس ائتدیرمیش‌دیر. اؤیرنجیلر بو بیلدیری واسطه‌سی ایله بو گرکلری بیر داها میللی حرکتین گوندمینه گتیریب و کئچن ایل ایچینده بیر آددیم بئله اولسا آتماغا چالیشمیش‌لاردیر.
میللی بیرلیک بیلدیری‌سی‌نین سون بؤلومونده وورغولاندیغی کیمی اویغون بیرلیگین یارانماسی اوچون اؤنجه‌لیکده عملی شکیلده پلورالیزم و چئشیت‌لی‌لیگه اینانیب، سونرا ایسه دیالوق‌دان چکینمه‌مک شرط‌دیر. و ائله بو اَساسدا میللی حرکت اورتامیندا بیرلیک اطرافیندا گرَکن فیکری فضانین یاراندیغین‌دان سونرا، بیرلیگین ماهیتی‌نی، نه شرایط‌ده یارانا بیله‌جه‌یینی و نئجه اولا بیله‌جه‌یینی صمیمی و دئموکراتیک بیر دیالوق ایچری‌سینده بلیرله‌مه‌یه یاردیم ائتمک اوچون "اولوسلاراراسی، گونئی آذربایجان تورکلئری 1. فورومو" کیمی اونملی مکانلار یارادیلمالیدیر.
سون دا یئنه ده ایچینده اولدوغوم تشکیلات آدینا، سیزه بو گؤزل و آنلام‌لی تشببوسونوز ایچین اورک‌دن تبریک ائدیب، بو فورومون کئچیریلمه‌سینی قوتلاییریق. بونا اینانیریق کی بو دیرلی فوروم، میللتیمیزه و هابئله تشکیلات‌لاریمیزا اوغور و باشارییا ندن اولوب، اونلارین بیرلشمه‌سینه زمین یارادا‌جاق‌دیر.
1390، میللی بیرلیک ایلینی، گئری‌ده بوراخدیق، آنجاق، بیرلیگه گئدن یولوموز داوام ائدیر
گوج بیرلیکده‌دیر
آذربایجان اویرنجی حرکاتی
آذوح
12.05.2012
