آنا ديلينده يازيب اوخوماقدان يوخسون بوراخيلان بير اولوسون ميللي کاراکتئري زامانلا يوخلوغا دوغرو يووارلانار. ايران گئنه لينده بو آچيدان قورخونج بيچيمده تورکسوزلشمه سورجي باشلاميشدير. سون يوز ايلده تورکلرين باشلاتديغي حرکتلرين ديلي تورکچه اولماديغيندان ايستيثناسيز اولاراق قالخينمالار داها دا گوجلو بيچيمده تورکسوزلشمه يه ياراميشدير. گونوموزده ايران گئنه لينده تورک کيمليگيني قورتارما اساس نييت اولمالي و اورتايا چيخاجاق ايجتيماعي حرکتلر ده بونا گؤره بيلينجلنمه ليدير. چونکو دوروم بو بيچيم داوام ائدرسه، 40-30 ایلدن سونرا ايراندا تورک ديلي و کيمليگي تامامن سيلينيب تاريخدن چيخا بيلر. «اويانيش» اولاراق آدلانديرديغيميز دؤنم شخصييت يئتيشديره بيلمير، يئتيشديره بيلمز. چونکو شخصييت يئتيشديرمک اوچون آنا ديلينده ائييتيم گرکمکده دير. يوخسا اوخولو فارس ديلينده بيتيرميش اولان گنج آدام داها سونرا اويانسا دا، تورک ديلينه و تورک کيمليگينه يارارلي اولما اولاناغيني ايتيرميش اولور. بو چتينليک ده کوچه لرده گؤستري دوزنله مکله چؤزولمز. اورتادا ايستيثنا گنج آداملار چتينليکلرله اؤزلريني يئتيشديره بيلرلر، آنجاق بير توپلومون قورتولوشو بير نئچه ايستيثنا آداملارلا مومکون اولماز. بو ندنله ده ايران گئنه لينده تورک ديلي نين رسمي اولماسيني گونوموز پوزيسيونوندا ايسته مک آنا آماج اولماليدير. داها سونرا پوزيسيونلار دَييشه بيلر، آنجاق اينديکي داخيلي و خاريجي پوزيسيون ايراندا تورک ديلي نين اوخول ديلي اولماسيني ايجاب ائتمکده دير.

بو باخيمدان ايران دا ياشيل حرکت اؤندرلريندن  «آذربايجانليلارين حاققيني ديله گتيرسينلر» کيمي بکلنتيده بولونماق هم دوغرو دئييلدير، هم ده داخيلي و خاريجي ايلکه لره ضيدير. چونکو ايراندا «آذربايجان» آديندا سياسي مکان يوخدور و ايراندا «آذربايجانلي» آديندا ميللي بيريم سؤز قونوسو دئييلدير. آذربايجانليلارين هاقلاريني ديله گتيرمک هم ايرانين آناياساسينا ضيدير، هم ده اولوسلار آراسي ايلکه لره ترسدير. چونکو دونيادا آذربايجان آديندا بير اؤلکه وار. آذربايجانليلار بو اؤلکه نين سينيرلاري ايچينده ياشايان سياسي- حقوقی بيريمدير. اونلارين هاقلاريني ديله گتيرمکله گؤرَولي اولان آذربايجان دؤولتيدیر. ايراندا بئله بير شئي يوخدور. ايراندا ائتنيک کيمليک اولاراق تورک اولوسو ياشاماقدادير. اونون ياخلاشيق 10 ميليونو آذربايجان ايالتلرينده و قالانلاري دا ايرانين باشقا- باشقا يئرلرينده ياشاماقداديرلار.

ايراندا تورکلرين مدني هاقلاريني قورويوب قوللاماغا اولوسلار آراسي دا دستک وئره بيلر. آنجاق «آذربايجانلي» آدي ايله کيمليک بيريميني نه دونيا تانيماقدادير، نه ده بو غئيري-تاريخي آنلاييشي دونيايا تانيتماق مومکون اولا بيلر. يالانلاردان، فانتازيلردن سويوتلانيب گئرچکلیگين منطيقي و وئریلری ايله اولايلارا ياناشاجاق اولورساق، آنلاياجاغيميز بير گئرچگي آچيقجا گؤره جه یيک. ندير بو گئرچک؟ ايراندا تورکلرين آسيميلاسيونو، تورکلرين اويانيشيندان قات- قات آرتيقدير. تاريخي ايمکانلاريميزا، «بوتؤو آذربايجان» کيمي خياللارا و قانتازیلره دايانساق دا، ايران تاريخي موحيطيندن قورتارماق مومکون اولماز. چونکو بو تاريخين معماري و اينديکي ايرانين قوروجوسو بيز تورکلر اولموشوق. آنجاق ايندي قوردوغوموزو اوچورا بيله جک ايمکانا صاحيب دئييليک. گئرچک اولان بودور کي، مودئرن دونيانين دستگي اولمازسا، قورتولوشوموز مومکون اولاجاق کيمي گؤرونمه مکده دير. مودئرن دونيا دا خياللارا، فانتازيلره دئييل، گئرچک اولانا دستک وئرمکده دير. بو ندنله ده مودئرنيته نين ساغلاديغي ايمکانلاردان يارارلانماق اوچون داوام ائده جک اولان اينديکي پوزيسيوندا ايراندا تورک هاقلاري نين ديله گتيريلمه سي يولوندا چابالاماليييق. چونکو ايران يا پارچالانسا، يا دا فئدئرالاشسا، او زامان آذربايجاني سياسي بيريم ياپاجاق مدني گوج توکلوک و تورکچولوکدور، «آذربايجانچيليق» دئييلدير. آذربايجانچيليق موسکووادا حاضيرلانميش بير ايدئولوژيدير. قارشيميزداکی ايللرده پوزيسیونون هانسي يؤنده دَييشه جگينه  گؤره داورانيش بيچيميميزشکیلله نه جکدیر. اينديکي پوزيسيوندا ايراندا دئموکراسي يولوندا موجاديله آپاران هر هانسي ليدئر و اؤرگوتلردن اولان بيزيم آنا ايستگيميز ایراندا ميلتلر آراسي ائشيتليگی برقرار ائتمک اولماليدير. يعني آنا ايستگيميز«اؤز ديلينده مدرسه— اولمالیدیر هر کسه» اولورسا، داخیلده و خاریجده اؤزوموزه یاخشی دستک قازانا بیلریک. بونون ديشيندا باشقا فانتاستيک ايستکلرده بولونماق ايستانبولو اينگيليسلره بوراخيب تورکيستان موجاديله سينه قالخيشان خيالپرست تورکچولر کيمي داورانماق اولور. ايراندا آنا ديلينده مکتب تورکلرين بيلينجلنمه سينده بؤيوک دئوريم يارادا بيلر. ايرانين دئموکراتيکلشمه سي ده آنجاق بو يوللا اولا بيلر. بو آچيدان ايراندا دئموکراتيکلشمه يولوندا آتيلان هر آدديم بيزيم ياراريميزادير. او جومله دن ياشيل حرکتين بيزه و اينسانليغا ياراريندان باشقا بير شئيي يوخدور. بيزيم ياراريميز دونيا باريشي و ائورنسل دئموکراسي آنلاييشي نين ديشيندا دئييلدير. زلزله لر بيردن اولمور. بيردن اولوشماسي اوچون اوزون ايللر بويو يئرين آلتيندا دَييشيملر باش وئرير. دَييشيملر سون حدده چاتاندا زلزله اولور. ياشيل حرکت، يا دا هر هانسي بو کيمي ايجتيماعي- سياسي حرکتلر ايراندا دَييشيمين ائوره لريدير. بونا قارشي چيخماق، بو حرکتي کؤتوله مک اينسانليغين اورتاق اؤزگورلوک ايستکلرينه قارشي چيخماقدان باشقا بير شئي دئييلدير. ايرانداکي تورکلرين حاقي ايستيبداد دولاييسييلا دئييل، ائورنسل هاق و اؤزگورلوکلر آنلاييشي اورتاميندا داها آسانجا چؤزوله بيلر. چونکو تاريخين آخيشي نين و ائوريمي نين اؤنونو کسمک اولماز. تاريخين بير ده بيلينمه ين دئوينديريجي گوجلري وار. او گوج تاريخي ايره ليله در. بو ايره ليله یيش سورَجينده اؤز هاقلاريميزي ايستمه بيلينجينه صاحيب اولورساق هاقلاريميزا چاتا بيلريک. يوخسا پارتيزان و آشيريجي ايدئولوژيلرله هئچ بير مثبت ايش گؤرمک اولماز. تاريخ ايره ليله ييب گئدر و فورصتلر ده قاچار. ايمکان اولدوغو قدر ايراندا بروکراسييه گيرمک هر بير تورکچو فردين آماجي اولماليدير. پارتيزان داورانيشلارلا کیمسه بيرئيسل و توپلومسال ستاتوسونو برباد ائديب ائتکين تاريخين ديشيندا قالماماليدير. ایندی پارتیزانلیق دؤنمی دئییل بیلگی چاغیدیر. الیمیزه دوشه جک اولان فورصتلرده «تورک دیلینده مدرسه» پلاکاردلاری ایله سس سیز گؤستریلر دوزَنله مه لی ییک. یاشیل حرکت ایران موحیطینی بو باخیمدان گئنیشله ده بیلسه نه گؤزل. چوخ باغیرمالارا گرک یوخدور. سکوتون سسی داها گوجلو اولور. دونیانی حیرته سالاجاق یوز مینلرجه قاتیلیمجی ایله سس سسیز گؤستری فیکرینده اولمالی و تک ایسته ییمیزین «تورک دیلینده مدرسه» اولدوغونو ایندیکی پوزیسیوندا اورتایا قویمالییق. بونون اوچون ده تورکچه یه ترجومه ائدیلمیش، عرب و لاتین الیفباسیندا مؤوجود اولان قاندی نین «بوتون اینسانلار قارداشدیر» کیتابینی اوخوماقدا یارار وار. غیری- آقرئسیو موباریزه تئکنیکی بو کیتابدا آیرینتیلی بیچیمده اله آلینمیشدیر.