ايراندا دَييشيم يا دا دئوريم اولاناقلاري آرتديقجا، تورکلرين ده اؤز قورتولوشلاري دوغرولتوسوندا چاغداش بيلگيلري اورتمه زاماني دا گئنيشله مکده دير. گئرچک اولان بودور کي، بو تاريخي اورتامدا تورکلوک بيلينجي دوغماميشدير، دوغما اولاناغي دا يوخدور. بو اورتامي داغيداجاق ايچ و يا ديش گوجون ان بؤيوک خيدمتي تورکلوک بيلينجي نی دوغورماق اولاجاقدير. چونکو اورتام دَييشيکليگي زامانی، قورتولوماق ايسته ين اولوسلار بيلينجلنمه سورجينه گيرميش اولورلار. بؤيوک دوغرولار گئنلده بؤيوک قيريلمالار و چالخانتيلار زاماني اورتايا چيخار. گونوموزه قدر ايران گئنه لينده بوتون دئوريم و دؤنوشوملر فارسچيليغي گوجلنديرميشدير. اؤزلليکله مشروطه، مودئرن فارس ميللييتچيليگيني جانلانديردي. آرتيق فارس ميللييتچيليگی نين بللي دئوريملرله يئنيدن جانلانما شانسي تاريخه گؤمولمکده دير. چونکو فارس میللیتچیلیگی نین هم عيرقچيليک، هم ده دينچيليک پاراديقمالاري چؤکوشه اوغراميشدير. چاغداش ميللييتچيليک بو دفعه ايراندا ياشايان توکلرين يازقيسي اولما اولاناغيندادير. بو ندنله ده ايرانداکي بو حرکتلرين سونوج اعتيباري ايله تورکلره ياراياجاغي کسيندير. بونا تاریخی ضرورت ده سؤیله مک مومکون. ندیر تاریخی ضرورت؟ اؤلکه ده و دونیادا مادی- مدنی گلیشمه لر، بیر پارادیقمانین چؤکوب دیگرینین یوکسلیشه کئچیشی یئنی تاریخ سورَجینی باشلاتمیش اولور. بودور تاریخی ضرورت. اورتاق کولتور سَوییه سی نین گلیشمه سی بو ضرورتی خیزلاندیریر.  تورکلر رئژيمه قارشي باش قالديريلاردا ايشتيراک ائتمه سه لر ده تاريخ بو شانسي تورکلره تانيماقدادير. کئچن يوز ايلده فارسلار هئچ بير سياسي حرکته قاتيلمادان اوتوردوقلاري يئرده دؤولته صاحيب اولدولار. تورکلر چابالاييب دوردو، آنجاق سونوج اونلارين اولدو. سانکي فارسلارين کئچن عصرده بولوندوقلاري پوزيسیوندا چاغيميزدا تورکلر بولونماقدادير. فارسلارين تک مزييتلري اؤز ديللرينده تاريخي يازي تجروبه لری نین اولماسي ايدي. بیزده اولمایان تجروبه. ایندی ده بو آچیدان فارسلار بیزدن اوستون دورومدالار. بو شانسي بيز قازانيب آنا ديليميزده يازيب-اوخويان، تورکچه دوشونن بير نسل اولوشدورا بيليرسک، ايراندا اولايلارين مرکزينده تورکلرين دورماسي قاچينيلماز اولور. بو دا ياخين وعده ده گئرچکلشن بير اولاي دئييلدير. تورکلري آيدينلاتما يؤنته ملري اوزرينده بو آچيدان ديقتله دورولماليدير. بونا حاضيرليق اولمازسا، تاريخي فورصت الدن قاچار البتته کي. بونون اوچون، اؤزلليکله فاناتيک آچيقلامالاردان و توپلومو يانليش يؤنلنديرمه لردن واز کئچيلمه ليدير. ايراندا تورکلرين ايقتيصادي احتيياجلاري نين و ايقتيصادي دوروملاري نين ديشيندا گليشديريلن هر تور ايدئولوژي ياناشمالار ضررلي اولاجاق، توپلوم گئرچکلري ايله اويوملو اولماديغيندان بوشونا ائنئرژي ايتيمينه سبب اولاجاقدير. تورکلرين بيلينجلنمه سي ايرانداکي ايقتيصادي قوشوللارا گؤره اولمالي، توپلوم چوخ دا زورلانمامالیدیر. تورکلري آذربايجانسئورليک آدي آلتيندا ايکي قروپا بؤلمه نين هئچ بير آنلامي يوخدور. يالنیز آذربايجاندا ياشايان تورکلرين قورتولوش حاقي وار، باشقالاري نين يازقيسي بيزي ايلگيلنديرمز کيمي ايدئولوژيلر تورکلرين بؤيوک بير قيسميني فارسلارا بوراخميش اولور. بوتونلشديريجي تئوريلر اورتيلمزسه، تورکلرين آراسينداکي بؤلونمه لر فارسلاري اوستون دوروما گتيره جکدير. بؤلگه ده، دونيادا و اؤلکه ايچينده کي  گليشمه لر تورکلري بوتونلشديرمه يه يؤنلميشکن، تورکلوک کيمليگي ديشيندا باشقا کيمليک سئچنه یي آرخاسينجا قوشمانين هئچ بير آنلامي اولماياجاقدير.

شوبهه سيز کي، ايراندا تورکلوگون آنا سنگري گونئي آذربايجان و اؤزلليکله ده تبريزدير. گونوموز اولايلاريندا تبريزين سوسقونلوغو اوزرينه دوشونولمکده دير. بونون بير نئچه سببي اولا بيلر. بو سببلر اوزرينه دورماق ايسترديم:

1- ايراندا، اؤزلليکله گونئي آذربايجاندا دئوريم يارادا بيله جک گوج قايناقلاريندا ميللي بيلينجلنمه آرتميشدير. ميللي بيلينجه صاحيب اولان اينسانلار تورکلوگون چيخارلاري ديشيندا بير حرکته قاتيلماق نييتينده دئييللر. تورکييه جومهورييتي نين جومهورباشقاني کئچن آي تبريزه گلديگينده اونون خالق طرفيندن تورکچه شوعارلارلا قارشيلانماسي تبريزين ميللي ايستکلره نه قدر مئيللي اولدوغونو گؤستردي.

2- رئژيم اولوسلار آراسي اينسان هاقلاريني ساوونان اؤرگوتلر و اؤلکه لر طرفيندن سيخيشديريلديقجا، داخيلدن دئموکراسي ايستکلري بؤيودوکجه، داها دا جاناوارلاشير و آمانسيزجا، هر تورک کيچيک باريشجيل گؤستريلري ده بوغور. قورخو قاتيليم ايمکانلاريني آزالدير.

3- تبريزين تاريخي توخوسو بو 35 ايلده دَييشميشدير. تبريزين ايقتيصادي، سياسي اؤنه مي چوخ آزالميشدير. 1979-جو ايلده ايراندا ايسلام اينقيلابي اولدوغوندا تبريزين سياسي، ايقتيصادي و اينتئلئکتوال توخوسو اينديکيندن داها اعتيبارلي ايدي. سانکي بو گونلري رئژيم ايلک گوندن دوشونورموشجه سينه، تبريزين توخوسونون دَييشمه سينه چابالاميش و باشارميشدير. قاجارلار دؤنمينده تبريز ايکينجي باشکند ايدي. پهلويلر دؤنمينده ده بو اؤنميني بللي اؤلچوده قوروموشدور. آنجاق ايندي تبريز ايقتيصادي آچيدان اؤلکه نين 17-جي شهريدير. ايکينجي سيرادان 17-جي سيرايا کئچمک، يالنيزجا ايقتيصادي آچيدان اولماميشدير. سياسي، علمی، اينتئلئکت و کولتورل آچيدان عئيني پوزيسيوندادير.

چونکو تبريزده ميللي کيمليگين يوکسه ليشي نين ياني سيرا، بو رئژيمه قارشي ساواشماق ايسته ين آداملارين دا سايي آز دئييل. ياشيل حرکته دستک وئرنلر ده واردير. ندن اؤرنه یين رشت کيمي غئيري-آکتيو بير شهر اعتيراض گؤستريلرينه قاتيليرکن، تبريزده هئچ قيپيردانيش سؤز قونوسو دئييلدير؟ بو سورونون جاوابي نی منچه يوخاردا سايديغيم ائتکنلر بير بوتون اولاراق اولوشدورماقدادير.

بوتون بونلارا باخماياراق، تبريزين تاريخي بير ايماژي وار. بو ايماژين تورک کيمليگي دوغرولتوسونا يؤنلنديريليشي سؤز قونوسودور. بئله بير يؤنلنديريليش تئهراندا و ديگر بؤلگه لرده ياشايان تورکلرين ده فعاللاشماسينا ندن اولا بيلر. بو آچيدان ايراندا ياشايان بوتون تورکلري بير چاتي آلتيندا بيرلشديريب فعاللاشديرماغي آماج ائدينمک گرکدير. آنا آماج بير پارتي و يا بير نئچه پارتي ايچينده ايراندا ياشايان بوتون تورکلري بوتونلشديرمک، اونلارين آراسيندا قوپموش، قوپاريلميش کولتورل، ديل و ديگر باغلاري برکيشديرمک اولمالی. گونئي آذربايجان ديگر بؤلگه لرده ياشايان پاسسيو تورکلري آکتيولشديرمک اوچون داياناق نؤقطه سي اولا بيلر. اينديکي دوروم پارتيلشمه يه ايذن وئرمه سه  ده سورَج بو يؤنده ايره ليله مکدير. تورکلوگون قورتولوشو تورکلشمه و تورکچه لشمکدير.