توضیح از «ای یو تی اؤیرنجی»: این مصاحبه به مناسبت روز جهانی زبان مادری انجام شده و در شماره ی  ویژه ی عید نوروز نشریه بایرام منتشر شده است.

«در سال 1999سازمان یونسکو به عنوان نهاد علمی و فرهنگی معتبر در تمامی دنیا، روز 21 فوریه را به عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری کرد. علت این نامگذاری حفظ و پاسداشت زبان های مادری و اهمیت شناخت چند زبانگی می باشد. در طی این سالها، این روز در تمامی کشورهای جهان جشن گرفته می شود. در ایران نیز این روز از طرف اکثریت غیرفارس ها، به خصوص تورک ها جشن گرفته می شود. اهمیت این روز و همچنین ضرورت شناخت از وضعیت زبان های مادری در ایران ما را بر آن داشت تا مصاحبه ای را با غلامحسین مسعودی ریحان نماینده شهرستان های اهر و هریس در مجلس شورای اسلامی ترتیب بدهیم.

غلامحسین مسعودی ریحان از جمله معدود نمایندگانی می باشد که مسئله ی زبان های اقوام غیر فارس ایرانی یکی از دغدغه های ایشان می باشد. ایشان تاکنون چندین بار در نطق های خود در مجلس و نیز در مصاحبه هایشان در رابطه با لزوم اجرایی شدن اصل 15 قانون اساسی و ضرورت تدریس زبان و ادبیات اقوام غیر فارس ایرانی در مدارس و دانشگاهها صحبت کرده است.»

اگر در ابتدا سخنی در رابطه با روز جهانی زبان مادری دارید، بفرمایید؟

من نیز به نوبه خود این روز را به تمامی مردم دنیا به هر زبانی که صحبت می کنند، علی الخصوص تورک های ایران تبریک می گویم و آرزو دارم روزی برسد که ما نیز مانند بسیاری از مردم دنیا، بتوانیم کارها و نیازهای اساسی خواندن و نوشتن را به زبان مادری خودمان انجام دهیم.

به نظر شما زبان مادری چه قدر در هویت شخصی و هویت ملی یک فرد تاثیر دارد؟

در جواب این سوال فقط این را بگویم  که همانقدر که مادر هرکس در رشد و بلوغ یک انسان  تاثیر دارد زبان مادری نیز همانقدر درشکل گیری هویت یک فرد موثر است. اولین صدایی که کودک به واسطه آن با جهان اطرافش آشنا می شود، صدای مادرش و در واقع زبان مادریش می باشد. زبان مادری کودک نقش انکار ناپذیری در آرامش روانی کودک و شکل گیری شخصیت وی دارد. ما از طریق زبان مادری با اسطوره هایمان، شاعرانمان، تاریخمان، حکمت های گذشتگانمان و... آشنا شده و با آنها رشد کرده ایم و در واقع قالب ذهنی ما بر اساس زبان مادریمان شکل گرفته است. بنابراین بهترین و موثرترین زبانی که برای تعلیم و تربیت می تواند مفید باشد، زبان مادری است.

قرن 21 قرن ارتباطات و دنیای امروز  دهکده جهانی نامیده می شود. با توجه به این امر، عده ای می گویند که دنیا به سوی تک زبانه شدن  می رود. آیا با این جمله موافقید؟ تاثیر دنیای مدرن بر زبان های مادری را چگونه ارزیابی می کنید؟

دنیا به سمت تک فرهنگی یا تک زبانی نمی رود. موجی که در دنیا شکل گرفته بر پایه ارتباطات و اطلاعات می باشد. هر ملتی بتواند خود را سوار این موج کرده و ارتباطات  خود را گسترش بدهد، همان قدر نیز می تواند علاوه بر حفظ فرهنگ و هویت ملی خود  آن را به ملل دیگر نیز صادر کند. جهان وطنی زمانی برقرار می شود که تمامی انسانها از حقوق خود از جمله حقوق زبانی برخوردار باشند. باید خودمان را سوار این موج کرده و خود را از نگاههای انحصارطلبانه نسبت به زبانها دور نگه داریم.

در همه جای دنیا «تورک» وجود دارد و این خود یک مزیت  برای ما محسوب می شود. ما زمانی می توانیم زبان، تولیدات فرهنگی خود را در دهکده جهانی به عرصه ظهور برسانیم که اولا زبان، فرهنگ و تاریخ خود را شناخته و در وهله ی بعد خود را سوار این موج کنیم. برای این کار نیز ابتدا باید با زبان های بین المللی آشنا شویم. به عنوان مثال ما خودمان بزرگان تاریخی و شخصیت های والای ادبی و ملی از جمله  بابک خرمدین، کوراوغلو، نسیمی، شهریار و فضولی داریم که علاوه بر ملت خودمان برای سایر ملل نیز می توانند آموزه های ارزنده ای را ارائه کنند. باید زمینه ای را فراهم کرد تا علاوه بر مردم خودمان سایر مردمان نیز از این ها بهره ببرند. تحصیل زبان و ادبیات مادری خودمان، در این زمینه می تواند کمک شایانی به ما بکند.

جناب آقای مسعودی ریحان، شما روزی را تصور می کنید که زبان ترکی در ایران رسمی شود؟

صد در صد چنین روزی را متصورم.

اما چیزی را که شاهدیم بعد گذشت 32 سال از انقلاب اسلامی، اصل 15 قانون اساسی اجرایی نشده است.  به نظر می رسد یک نوع مانع بوروکراتیک سیستمی در این مسئله وجود دارد. بااین روند شما فکر می کنید این مصوبه امکان اجرایی شدن خواهد یافت؟

ببینید اگر اراده لازم در دولت و سیستم برای اجرای اصل 15 نباشد، تحت هیچ شرایطی شاهد اجرایی شدن این اصل نخواهیم بود. به نظرم اراده لازم در دولت برای اجرای اصل 15 قانون اساسی دیده نمی شود. البته این اراده دو سویه است و باید هم در مردم و هم در دولت شکل بگیرد. اراده دولت نیز برخواسته از اراده مردم می باشد در واقع باید اول مردم با حقوق خودشان آشنا شده و سپس آن را به طرق مختلف به گوش سیستم حاکم برسانند. جامعه باید این را از دولت بخواهد.

شما در مجلس چه اقدامی برای اجرایی شدن اصل 15 که از حداقل خواسته های مردم آذربایجان می باشد، کرده اید؟

اصل 15 قانون اساسی تا زمانی که در طرح ها و برنامه های سالانه و برنامه های چند ساله توسعه کشور گنجانده نشود اجرایی نخواهد شد. بنده که در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی هستم  با کمک سایر نمایندگان طرحی را با تصویب نمایندگان مجلس در برنامه پنجم توسعه گنجاندیم که بر اساس آن به دولت اجازه داده می شود تا در مدارس و دانشگاهها زبان های بومی را آموزش بدهد.

آیا امکان مکلف کردن دولت برای تدریس زبان های مادری در مدارس و دانشگاهها و گنجاندن آن در برنامه پنجم توسعه وجود نداشت؟

البته من پیشنهادم این بود که دولت را مکلف کنیم که متاسفانه این طرح در کمیسیون رای نیاورد. با این حال مزیت این مصوبه این است که با تصویب این طرح تا حدودی اصل 15 عملیاتی شد البته باز هم تضمینی در کار نیست!

اکنون در تعدادی از دانشگاهها از جمله دانشگاه تبریز زبان تورکی به شکل محدود تدریس می شود. باید کاری کنیم که کم کم در مدارس نیز این اتفاق بیافتد. تصمیم دارم با وزیر آموزش و پرورش صحبت کنم تا شرایطی را مهیا کنند که امسال حداقل در چند مدرسه در استانهای تورک نشین این مصوبه اجرایی شود. سایر نمایندگان استانهای تورک نشین نیز باید این مسئله را دنبال کنند، تا این که به امید خدا روزی شاهد تحصیل کودکان به زبان مادری شان باشیم .

از اینکه وقتتان را در اختیار ما قرار دادید متشکریم.