چاغداش تاریخیمیزده اؤز دؤوروندن ایرلی گئدن اینسانلاریمیز آز اولماسا دا آراسیرا اؤزگه اولوسلارین بویوندوروغو آلتینا گیریب چیخماغیمیز بو دوشونجه لرین سوره جلی اولماسینا یول وئرمه میش. بو دوشونجه کسینتیلری اونلارین بوتونلشمه سینه هابئله عمل ساحه سینه یئتمه مه سینه ندن اولموش. 20-1905- جی ایللر آراسی یارانمیش دوشونجه لرین ایزین یئتمیش ایل سونراسی توتماغا ایمکان یارانیر هله ده ستارخانا پیشه وری یه حسرت قالمیشیق.

اوزونتولرله اولوسوموزون دوشمنلری ستارخانی بیلگین و دوشونجه لی قهرمان کیمی یوخ یالنیز بیر  ساواش قهرمانی کیمی تانیتدیر ماغا چالیشدیغیندان آسیلی اولاراق اؤز یازارلاریمیزدا بو قورغونون ضررلی سونوجلارینا باخمایاراق اونون داوامچی سی اولموشلار. اونلار دوشونجه ایله ایشی بیر بیریندن آییرماغا جان آتیب بیزی بو ایکیز قارداشین بیرلشمه سینه حسرت قویماق ایسته میشلر. بو یازینین آنا جیزگیسی ستارخانین ابدی قهرمانلیغی ایله یاناشی درین دوشونجه لی و بیلیکلی کیملیگین آچیقلاماقدیر.

ستارخان عؤمرونون گنج چاغلارین عیصیانلا کئچیرمیش نئچه یول حؤکومتین قولدورلاریلا ساواشدیقدا شهردن چیخیب سونرا ایش مقصدینه شهره دؤنموش. آما بیرداها آلچاقلارین اؤز باشینالیغین گؤردوکده اؤزونو ساخلاماییب اونلارلا قارشیلاشیب شهردن گئتمیش.

ستارخانی یالنیز ساواش قهرمانی تانیتماق ایسته ینلر اونون یاشامیندا باش وئرن سفرلری هابئله سفرلرده قازاندیغی بیلیکلر و تجروبه لرینه گؤز یومموشلار. ستارخانین گنجلیکده تئهران، مشهد، عیراق سفرلری اولموشدور. نئچه ایل، او زامان آذربایجان شهری اولان ایروانین دمیر یول دوراغیندا سونرالار نئچه ایللر باکی دا ایشله میشدی. یقین اونون ایروان دمیر یول دوراغیندا یئرینه یئتیردیگی مودورلوک و تنظیمات ایشی گله جکده آذربایجانین باش قادیرماسی نین دوزنلمه سینده ائتکیلی اولموش.

باکی او چاغلاردا یئنی دوشونجه لرین گلیشمه چاخناشما شهری اولموشدور. ستارخان بو دوشونجه لرله ایلگی له نیب، تبریزه دؤندو...

ستارخانین تدبیرینه یالنیز بیر سند یئترلی دیر:

کودتادان سونرا ستارخانلا باغیرخان کؤنوللو اولاراق مجلیسه یاردیم ائتمه یه تئهرانا دوغرو گئتدیلر. هله تبریزدن اوزاقلاشمادان میللی انجمن بیر  یازیدا ستارخانا بئله یازدی: شهر قاریشمیش بلا یاغیشی یاغماقدادیر.اوچ آی سورسینده، بیرلشمیش میللتلر له بیر عیاردا اولان بئله نظملی شهر قاریشیقدیر. اؤزرونوزو یئتیرین.

بو یازینی یازان انجمن ین اویه لرینین هر بیرینین بؤیوک کیمسه اولدوقلارین دوشوننده هله بو یازی نین آغیرلیغین اؤیرنه جه ییک یانی میللی انجمن کیمی باجاریقلی درنه یین اینسانلاری شهرین دوزنلمه سیندن قالاندا ستارخانا اوز توتورلار. ستارخانی هر نه دن آرتیق، چتین آشامالار دا توتدوغو توتوملاری، اونون چوخ ایش بیلن، ها بئله دورومو دوشونن اینسان کیمی گؤز اؤنونده قویور. توتوملاری یئرینه یئتیرمه سی ده اونو تایسیز ایجرا آدامی کیمی گؤستریر. بو یالنیز دوشونجه ایله عملین یاناشی لیغیندان آسیلیدیر.

میر احمد کسروی اسارت سیمگه لری کیمی قالدیریلان آغ بایراقلاری یئندیرمه یی ستارخانین ایش بیلنلیک هابئله قورخمازلیغینین سونوجو گؤستریب مشروطه تاریخینین لاپ بؤیوک، لاپ شانلی ایشی کیمی دیرلندیریر.

سهراب طاهیر نه گؤزل سؤیله میش:

آغ بایراغی نیشان آلین

وورون بیر بیر یئره سالین

بودور حؤکمو ایستیقلالین

                          تبریز تسلیم اولا بیلمز

                          دونیا بئله قالا بیلمز

گئدین دئیین رحیم خانا

چاتیب اونون عؤمرو سونا

نه شجاعا، نه تئهرانا

                          تبریز تسلیم اولا بیلمز

                          دونیا بئله قالا بیلمز

بو شعر ستارخانین قازاندیغی سایغییا کیچیک اؤرنکدیر.

دؤنه لرله ستارخانلا اؤلوم آراسیندا توز قدر آرا اولمادیغینا باخمایاریق اؤلومدن قورتاریب شعرلرین، ناغیللارین هابئله دینی اینانجلارلا باغلانمیش افسانه لرین قونوسونا چئوریلیب همه شه بو یازیلاردا اونون اوزاق گؤرنلگیندنده سؤز گئتمیشدی.

ستارخانین گؤروشونده میللی قالخیم هئچ کیمسه یه، صینیفه، طبقه یه عایید اولماییب بیر مللتین بوتون کسیملرینین اونون اوغرونداجان آتماغی هابئله گؤستردیگی چابالاری قدر یئر قازانماسی اساس یئر توتور.

میللتیمیزین یوخسولوندان کسبه سینه قدر، دین خادیمیندن ایشچیسینه قدربو بؤیوک قالخیمدا ایشه بیرلیک ائتمیشلر. یئنه سهراب طاهیر "قیز موجاهید پالتاریندا" آدلی شعرینده قهرمان قادینلارین ستارخان گؤروشونده بؤیوک یئر توتماسینا قول چکیر.

دوشمنین یوروشلرین قایتاردیقدان ایلک ایشی انجمن ین یئنیدن دوزنلمه سی اولور. ساواش سورجینده بیر سیرا موجاهید قیراغا چکمیشدی. او گونلر سئچگی قورماق ایمکانی اولمادیغیندان قاچقینلارین یئرین کؤنوللو عسگرلره وئردی...

سون سؤزوم او بؤیوک اینسانین دوشونجه سینده اوزمانلیقلا ، عؤهده لیک آیرینتی سینا توخونماقدادیر.

ستارخانا خبر گؤنده ریلیر مرند موجاهیدلریندن اولان فرج آغا چاخیر ایچیر. ستارخان بئله یانیتلاییر: من بو فرج آغانی اورا جاماعات ایمامی(پیشنماز) گؤندرمه میشم، اوندان اونا تاپشیریلان ایشلر حاققیندا سورمالیسینیز.

یوز ایل ستارخاندان کئچسه ده هله چوخلاری اینسانلارین کیشیسل یاشامینین توپلومسال گؤره ولرینی ایلگی لندیرمه دیگینی دوشونمه ییب دوشونمه یه جکلر.هله ده فیزیک اؤیرتمه نیندن اؤز بیلگیسی حاقدا یوخ، مئییت قوسولو حاقدا سؤز سورولور.

هله ده ستارخانین خالق ایچینده اؤیرنیب دوشوندوکلرینی دوشونمه ینلر وار..