آذوح: علی‌اصغر رمضانپور روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسایل ایران

حضور نزدیک به یک و نیم میلیون زائر ایرانی در کربلا، مراسم اربعین را به نمایش قدرت شیعیان در عراق و خاورمیانه تبدیل کرده است. به گفته مقام های ایرانی و عراقی بیش از ۱۷ میلیون زائر شیعه از سراسر جهان برای سوگواری در چهلمین روز پس از شهادت امام حسین امام سوم شیعیان، امسال به کربلا آمده اند.

در تازه ترین خبر در این زمینه، سازمان حج و زیارت در باره بازگشت زوار، اعلام کرده است "آن دسته از کاروانهایی که می بایست شب را در خرمشهر بیتوته کنند، با هماهنگی مدیریت حج و زیارت استان خوزستان در اردوگاه شهید باکری اسکان داده می شوند و صبح روز بعد با برنامه تدوین شده به مرز شلمچه انتقال داده خواهند شد و نیز کاروانهای برگشتی از مهران نیز از همین مرز (شلمچه) به کشور بازخواهند گشت".

در این اطلاعیه گفته شده است "با توجه به عزیمت بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر زائر ایرانی به عراق برای حضور در همایش بزرگ اربعین ، کُندی تردد کاروان ها در مرز شلمچه نیز قابل پیش بینی خواهد بود". مقام های ایرانی در کربلا تعداد زوار را بیش از میزان رسمی اعلام شده دانسته اند.

بی اعتنایی به نگرانی های امنیتی

به نظر می رسد مقام های عراقی باوجود بهره های سیاسی و اقتصادی و اجتماعی که از برگزاری چنین مراسم هایی می برند، نگرانی خود را از مساله تامین امنیت زائران بیان کرده اند. مقام های استانداری کربلا از این که اتوبوس هایی که از ایران می آیند کار انتقال زائران را انجام دهند استقبال کرده اند و آن را از نظر امنیتی مهم دانسته اند. آن ها قول داده اند که نهایت تلاش خود را برای تامین امنیت زائران به کاربرند.

از دید فرماندهان سپاه و بسیج، راهپیمایی آنان به سوی کربلا نوعی بازسازی آرمان آنان برای تحقق شعار "راه قدس از کربلا می گذرد" در زمان جنگ است

این نگرانی ها در حالی است که همزمان نیروهای دولتی عراق و نیروهای شبه نظامی وابسته به گروه های شیعه درگیر دفاع از قلمرو های شمالی محدوده های شیعه نشین عراق در حومه شهر سامرا هستند. جایی که

شبه‌نظامیان داعش تلاش تازه ای را برای تصرف این شهر مهم شیعه نشین آغاز کرده اند. آیت الله سیستانی رهبر مذهبی شیعیان عراق هم از دولت و گروه های شیعه خواسته تا تمام توان خود را برای دفاع از سامرا به کار برند. اما مقام های دو کشور از این که این نگرانی های امنیتی بر آمدن زائران و انجام مراسم تاثیر قابل توجهی نگذاشته است ابراز تعجب کرده اند.

مسعود شوشتری، قائم مقام ستاد بازسازی عتبات، مهم ترین چهره پشتیبانی اجرایی و مالی در کار پذیرایی از زائران ایرانی می گوید که میزان کسانی که به کربلا آمده اند تا در روز اربعین در این شهر بمانند بیش از انتظار آنان است. او گفته است ظرفیت اسکان زیر نظر خود را از ۳ هزار نفر به ۴۰ هزار نفر افزایش داده و این ستاد روزانه ۲۵ هزار پرس غذا تدارک می بیند.

سازمان اجرایی ایران در عتبات

ستاد بازسازی عتبات، مهم ترین سازمان اجرایی نزدیک به دولت ایران در عراق است که پروژه هایی را در شش شهر زیارتی عراق و از جمله کربلا اجرا می کند. سایت این ستاد حجم سرمایه گذاری فعلی آن را در عراق ۴ هزار میلیارد تومان اعلام کرده است. این تشکیلات از سال ۱۳۸۲ تشکیل شده است و با وجود این که رسما غیر دولتی است در ارتباط نزدیک با سپاه پاسداران و برخی از نهادهای حکومتی ایران است.

فعالیت های مالی این ستاد اخیرا با همکاری نزدیک بانک دی انجام می شود که گفته می شود وابسته به بنیاد شهید و امور ایثارگران است که فعالیت های اقتصادی آن مستقیما زیر نظر آیت الله علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی انجام می شود.

این ستاد در حال حاضر در گیر اجرای دو طرح بزرگ در کربلاست. یکی طرح بلند تر کردن گنبد حرم امام حسین و یکی هم طرح موسوم به "از حرم تا حرم" که مجموعه ای از فعالیت ها را در قالب همکاری میان تهران و کربلا در بر می گیرد. طرحی که نشان دهنده پیوند نمادین از میدان امام حسین در شرق تهران تا حرم امام حسین است.

همچنین قرار است فعالیت های بازسازی مربوط به حرم امام حسین در کربلا با مشارکت مدیران مقبره آیت الله خمینی در جنوب تهران با مدیریت ستاد بازسازی عتبات صورت گیرد. این ستاد مجموعه ای از حمایت های غیرمردمی و امکانات حکومتی را هماهنگ می کند که در استانهای ایران برای بازسازی عتبات جمع آوری می شود. وظیفه هماهنگی حضور و انتقال خبرنگاران ایرانی که مراسم اربعین را پوشش خبری می دهند بر عهده این سازمان بوده است.

میزبانان ایرانی و عراقی

گروهی از فرماندهان سپاه در اطلاعیه ای که منتشر کرده اند بر اهمیت راهپیمایی کربلا به عنوان نمادی از قدرت جهان اسلام برای انجام راهپیمایی تا قدس تاکید کرده اند. همچنین گروه های بسیجی شرکت کننده در راهپیمایی اربعین به سوی کربلا این راهپیمایی را در تبلیغات خود "مانور ظهور" نامیده اند.

شهر کربلا با فاصله ای در حدود ۸۰ کیلومتر از بغداد و در جنوب غرب این شهر، یکی از شهرهای ثروتمند عراق است. ثروتی که نتیجه توسعه کشاورزی در منطقه و بهره برداری تاریخی از سفرهای زیارتی شیعیان جهان به این شهر و وجود آرامگاه بسیاری از متنفذین مذهبی و سیاسی و اجتماعی جهان شیعه در این شهر است.

گروهی از از علمای برجسته و شاهان ایرانی بنا بر سنت تاریخی به دلیل تمایل به مجاور بودن با امام حسین و حضرت عباس در این شهر به خاک سپرده شده اند. اما با وجود چنین موقعیتی، پذیرایی از میلیون ها زائر شیعه برای شهری که نزدیک به ۶۰۰ هزار نفر جمعیت دارد کار بسیار دشواری است.

در سال های اخیر که میزان بازدیدکنندگان از کربلا افزایش یافته است میزان مشارکت نهادهای دولتی و غیر دولتی ایران در پذیرایی از مسافران هم افزایش قابل توجهی داشته است. زائرخانه ها یا به اصطلاح موکب های عراقی عمدتا توسط فعالیت های غیر دولتی و با استفاده از نذورات مومنان عراق یا خارج از عراق اداره می شود اما موکب های ایرانی بیشتر متکی به حمایت مستقیم یا غیر مستقیم نهادهای وابسته به حکومت ایران و هیات های مذهبی هستند که امکانات و تدارکات خود را از سراسر ایران در این روزها به نجف و کربلا می آورند. موکب هایی که نوشیدنی ها و غذا و نیازهای اولیه و ضروری زائران را عمدتا به طور رایگان و گاه در برابر هزینه های اندک تامین می کنند.

به گفته مقام های ایرانی و عراقی بیش از ۱۷ میلیون زائر شیعه از سراسر جهان امسال به کربلا آمده اند

مقام های ایرانی امسال با آمادگی بیشتری از برنامه ای که "راهپیمایی اربعین به سوی کربلا" نامیده شده، حمایت کرده اند. شهرداری تهران مسئولیت پشتیبانی از شهرداری و استانداری کربلا برای پشتیبانی از خدمات شهری در این روزها را بر عهده گرفته و شهرداری قزوین به مقام های شهر کربلا در پاکسازی شهر کم می کند. غلامحسین محسنی اژه ای معاون اول رییس قوه قضاییه ایران، محمدرضا باهنر نایب رییس مجلس، محمدباقر قالیباف شهردار تهران و احمد مسجد جامعی وزیر پیشین ارشاد ایران در دوره اصلاحات از جمله کسانی هستند که امسال به کربلا رفته اند. ترکیبی که به خوبی وسعت آمادگی دولت ایران برای برگزاری مراسم امسال را نشان می دهد.

سه مسیر به سوی کربلا

در طی یک هفته زائران ایرانی در قالب کاروان های بزرگ از سراسر ایران به سه استان کرمانشاه، ایلام و خوزستان آمده بودند تا از طریق سه گذرگاه مرزی خسروی،

و چزابه به سوی نجف بروند و از آنجا راهپیمایی سه روزه ای را تا کربلا پشت سر بگذارند.

در میان این سه مسیر، مسیری که از مهران در استان ایلام آغاز می شود با مسافتی در حدود ۲۵۰ کیلومتر نزدیک ترین مسیر است. دور ترین مسیر، مسیر خسروی در استان کرمانشاه است که بیش از ۴۰۰ کیلومتر است. مسیر خسروی به نجف، مسیر تاریخی حرکت زوار ایران به کربلا و نجف بوده است. اما مسیر مهران و چزابه از دوران جنگ ایران و عراق اهمیت خاصی یافت که به عنوان سرپل های فتح بغداد توسط نیروهای ایران شناخته شد. از دید فرماندهان سپاه و بسیج، راهپیمایی آنان به سوی کربلا نوعی بازسازی آرمان آنان برای تحقق شعار "راه قدس از کربلا می گذرد" در زمان جنگ است.

مسیری که از مهران در استان ایلام آغاز می شود با مسافتی در حدود ۲۵۰ کیلومتر نزدیک ترین مسیر به کربلا است

گروهی از فرماندهان سپاه در اطلاعیه ای که منتشر کرده اند بر اهمیت راهپیمایی کربلا به عنوان نمادی از قدرت جهان اسلام برای انجام راهپیمایی تا قدس تاکید کرده اند. همچنین گروه های بسیجی شرکت کننده در راهپیمایی اربعین به سوی کربلا این راهپیمایی را در تبلیغات خود "مانور ظهور" نامیده اند.

آغاز رسمی راهپیمایی اربعین به سوی کربلا از دید منابع خبری نزدیک به سپاه پاسداران ایران، دو روز پیش از اربعین و با حضور مرتضی آقا تهرانی، روحانی نزدیک به جناح های تندرو و حسن یکتا، فرمانده قرار گاه خاتم الاوصیا بوده است. آن ها آغاز گر راهپیمایی در مسیر نجف تا کربلا بودند. مسیری که به طور سنتی مسیر حرکت علما و زایران شیعه برای ابراز ارادت به امام سوم شیعیان و یاران او بوده است که در واقعه کربلا جان باخته بودند. حادثه ای که مهم ترین نقطه عطف تاریخ شیعه پس از واقعه معروف به غدیر خم بوده است.

برنامه ریزی حکومت ایران

از دید مذهبی و فرهنگی، احیای سنت شیعه در زیارت کربلا که در احادیث شیعه و ادعیه آن مرتبا تکرار می شود، نوعی مشارکت در احیای دو اسطوره تجدید بیعت با امام حسین و زمینه سازی برای ظهور امام زمان است. اسطوره هایی که از دید شیعیان و به و یژه شیعیان ایران، اکنون که در معرض حمله نیروهای ضد شیعه داعش قرار گرفته اند و تمسک به آن می تواند به وحدت سیاسی و فرهنگی و اعتماد به نفس بیشتر در جهان شیعه کمک کند.

اگرچه حضور زوار و کسانی که عازم کربلا بوده اند بازتابی از تمایل تاریخی شیعیان ایران برای زیارت کربلا تلقی شده است اما ناظران بر اهمیت سازماندهی دولت در گسترش ابعاد حضور ایرانیان در مراسم کربلا تاکید کرده اند. برنامه ریزی حکومت برای حضور در مراسم اربعین در کربلا از سال گذشته و با راه اندازی ستادی به نام "ستاد دائمی اربعین" آغاز شد. ناصر خدرنژاد معاون سازمان حج و زیارت در گفت و گویی با سایت این سازمان از فعالیت های این ستاد برای هماهنگ کردن اعزام و اقامت زوار سخن گفته است.

بنا بر گفته مقام های ایرانی سال گذشته در حدود هقتصد هزار ایرانی در مراسم اربعین در کربلا شرکت کرده بودند که به این ترتیب می توان گفت میزان شرکت کنندگان در مراسم امسال دو برابر شده است. هماهنگی صدور ویزاهای گروهی برای ایرانیان توسط سازمان حج و زیارت و با پشتیبانی سیاسی حسن روحانی رییس جمهوری ایران و محمد جواد ظریف صورت گرفته است. هر دو مقام ایرانی در دیدار هفته گذشته خود با ابراهیم جعفری وزیر امور خارجه عراق که به تهران سفر کرده است بر اهمیت حمایت دولت عراق از حضور زائران ایرانی در عراق تاکید کرده اند در حالی که مقام های سیاسی عالی رتبه عراقی ترجیح داده اند به این خواسته تهران پاسخی علنی ندهند و به همکاری در عمل اکتفا کنند.

بازگشت اسطوره های شیعه

به نظر می رسد حکومت ایران و به ویژه جناح های تندرو، به خوبی توانسته اند از سازمان دادن ظرفیت مذهبی که در میان شیعیان وجود دارد برای راه اندازی نوعی مانور قدرت متکی بر امواج انسانی، در عراق و منطقه بهره بگیرند. از دید مذهبی و فرهنگی، احیای سنت شیعه در زیارت کربلا که در احادیث شیعه و ادعیه آن مرتبا تکرار می شود، نوعی مشارکت در احیای دو اسطوره تجدید بیعت با امام حسین و زمینه سازی برای ظهور امام زمان است. اسطوره هایی که از دید شیعیان و به و یژه شیعیان ایران، اکنون که در معرض حمله نیروهای ضد شیعه داعش قرار گرفته اند و تمسک به آن می تواند به وحدت سیاسی و فرهنگی و اعتماد به نفس بیشتر در جهان شیعه کمک کند.