انسان شناسی و مردم شناسی همان طور که از نامشان بر می آید کوششی برای شناخت انسان و مردم است که در این راه مجموعه ی علوم و مدارک و شواهد را به یاری می طلبد. شناخت آداب و رسوم مردم مناطق مختلف در ایامی خاص نیز در زمره علم مردم شناسی قرار گرفته و از اهمیت زیادی برخوردار است.

هیس آلماق «خانه تکانی»

از اوایل اسفند عموما مردم آذربایجان همانند سایر مردم ایران مشغول خانه تکانی و رفت و روب و رنگ کردن منازل میشوند و به استقبال عید نوروز می روند.

مراسم چهارشنبه سوری:

در آذربایجان بویژه در روستاها از اول اسفند ماه در هر هفته غروب سه شنبه را که «چهارشنبه آخشامی» میگویند آتش می افروزند و کودکان و نوجوانان در اطراف آتش جمع شده و اظهار شادی کرده و از روی آتش میپرند و دختران دم بخت این کلمات را تکرار می کنند:

آتیل پاتیل چهارشنبه    آینه تکین بختیم آچیل چارشنبه

یعنی بپر، بپر چارشنبه، مثل آیینه بختم بختم گشوده شو چارشنبه و در هر شب چارشنبه چهارگانه اسفند ماه ادامه می یابد.

اولین چهارشنبه: «چیله قووان» یعنی هفته ای که چله زمستان را فراری می دهد

دومین چهرشنبه: «کوله چارشنبه» یعنی چهارشنبه کوتاه بود

سومین چهارشنبه: «موشتولوقچی چارشنبه» چهارشنبه پیام آور

آخرین چهارشنبه سال که بنام چهارشنبه سوری یا آخیر چارشنبه مشهور است.

شال اندازی:

بعد  فراغ از مراسم آتش بازی، شال اندازی شروع می شود. شال اندازی عبارت است از اینکه جوانان و نوجوانان دو تا سه تا باهم جمع شده بطور ناشناس به در خانه آشنایان رفته و صاحبخانه در شال آنها خشکبار، شیرینی و هدایایی از این قبیل به عنوان تحفه میگذارد.

مراسم فال لاشماق یا فال گوش ایستادن:

یکی از مراسمات شب عید فال گوش ایستادن است به این معنی که دختران دم بخت و یا زنان آرزومند بطور ناشناس در گوشه ای از گذر که دید ندارد کلیدی میگذارند و به محبت رهگذران گوش میدهند هر جمله ای که ابتدا به گوششان خورد را راهگشای بخت و حاجت سال آینده خود تلقی کرده و از مفهوم آن آینده خود را پیش بینی می کنند.

تکم چی:

یکی از رسم های زیبای نوروزی در آذربایجان غربی «تکم چی» ها میباشند که در حال حاضر در غبار فراموشی ایام گم شده اند.

در گذشته نه چندان دور، ورود تکم چی و شنیدن صدای آوازش در کوی و برزن شهر روستا طلیعه ای برای در راه بودن نوروز باستانی بود.

تکم-چی

مراسم خون «xon» «خان» فرستادن:

یکی دیگر از مراسمات ایام عید نوروز در آذربایجان این است که از خانه داماد به خانه ی عروس که هنوز وصلت نکرده و نامزد هستند «خونچه» فرستاده میشد و خونچه عبارت است از تخته سینی بزرگی که در آن انواع شیرینی و آجیل و پارچه های قیمتی و طلاجات بر سر یکی از افراد داماد گذاشته شده و به خانه عروس می آورد.

پدر و مادری هم که دختران خود را به خانه بخت فرستاده اند تا آخر عمر در این عید برای آنها هدیه میفرستند.

امید است که با حفظ و اجرای این آداب کهن و قابل احترام، نوروزی گرم و دل نشین در کنار اعضای خانواده داشته باشیم.

آیدا نیک نفس