از دوره دولت-ملت سازی در ایران کشورهای استعمارگر به همراه عوامل خود،پایه های پانفارسیزم را بنا نهادند.

ساخت هویت تک گانه برای کشوری که بیش از هزاران سال مامن ملل مختلف میباشد  هم با ابزارهای زور و هم توسط شبیه سازی های فرهنگی زبانی انجام گرفت. نکته مهم این است که در اجراسازی این پروژه شوم شوونیستی هم ارگان های دولتی و هم بخش نخبگان،روشنفکران و نویسندگان مستقل بصورت مشترک،اقدام نمودند.

اگر در راس دولت پهلوی  اول  رضاخان  و کابینه اش از جمله  محمد علی فروغی ،تدین و تیمورتاش و روشنفکران وابسته به دولت مثل افشار کاظم زاده و تقی زاده مجری سیاست های آسیمیلاسیون بودند ، در دایره خارج از ارگان دولتی نویسندگانی مثل کسروی،اقبال آشتیانی،صادق هدایت، تقی ارانی و غیره نیز نقش بسزایی در ذوب فرهنگی زبانی ملل غیر فارس ایران ایفا

نموده اند.

در نتیجه این سیاست های غیر انسانی وضعیتی در ایران بوجود آمد که جامعه فارس را متوهم از برتری نسبت به دیگر ملل کرده و دیگر ملل ساکن ایران را با بحران های هویتی ،فرهنگی و شخصیتی مواجه نمود.

مرکزیت زبان فارسی و سانترالیزم حکومتی اجرا شده در ایران منجر به بزرگ شدن مراکز ایران از نظر صنعتی، اقتصادی، نظامی واجتماعی ایالات فارس نشین شده و زبان و فرهنگ فارسی را در موقعیت برتری نسبت به دیگر زبانها و فرهنگ ها قرار داد.

در نقطه مقابل ملل غیر فارس ایران از جمله تورکها در وضعیت پایینتر اقتصادی و اجتماعی نسبت به مرکز قرار گرفته و با پدیده شوم نسل کشی زبانی فرهنگی مواجه شدند.

با آغاز انقلاب اسلامی در ایران برخی نخبگان تورک خواستار حقوق زبانی فرهنگی خویش از دولت جدید شدند، این پافشاریها منجر به درج اصل 15 قانون اساسی شد که باز رسمیت و اشتراک زبانی را بصورت انحصاری در اختیار زبان فارسی قرار داد.

بقیه زبانهای قومی جمله ای مبهم در این اصل میباشد که اقوام و ملل ساکن ایران را مشخص و معین ننموده است. و نیز قید نمودن  جمله تدریس ادبیات آنها در مطبوعات و غیره آزاد است باز باعث عدم مسئولیت و عدم تعهد دولت، نسبت به حفظ،

ترویج و تدریس زبانهای دیگر ملل ایرا ن میشود. و هرچند اکثر قوانین مندرج در قانون اساسی فقط شکل صوری خود را حفظ نموده اند و هنوز نتوانسته اند به قوانین عملی تبدیل شوند.

اکنون با گذشت نزدیک صد سال از سیاست های مرکزگرایانه و یکسان سازی فرهنگی –زبانی در ایران، بخوبی میبینیم که هنوز موفق به ملت سازی بر اساس زبان و فرهنگ فارسی نشده اند.

رشد هویت خواهی و پروسه بازگشت به خویشتن در میان نخبگان امروزی آذربایجان و بخش نسبتا بزرگی از جمعیت تورک و دیگر ملل غیر فارس ایران صحتی بر گفته هایمان میباشد.

حرکت ملی آذربایجان بسان سدی بزرگ در برابر سیاست های غیر انسانی ،غیر فرهنگی و ناعدالتی های اقتصادی اجتماعی دولتیان قد علم نموده است.

حرکتی که با روش ها و متدهای دموکراتیک و مدنی، خواهان حقوق ملی خویش برای ملت تحت ظلم و استیلا ی مرکزیان میباشد.

سوال ما این است که در عصر دهکده جهانی و با وجود رسمیت یافتن حقوق ملت ها از جمله حق تحصیل به زبان مادری،    حق تعیین سرنوشت، حقوق انسانی و مدنی  مندرج شده در منشورها و بیانیه های جهانی، چرا  هنوز در ایران ملل غیر فارس از حقوق طبیعی و ابتدایی خویش محروم میباشند.

با تمامی تفاصیل ذکر شده، نتیجه سیاست های ملی و اقتصادی در ایران نه  تنها باعث حذف  کامل زبانی فرهنگی تورک ها و دیگر ملل غیر فارس  ایران نشده است، بلکه شاهدیم در جهت مقابله با  این سیاستهای راسیستی و سانترالیستی ، حرکت ها و جنبشهای ملی و آزادیبخش پدید آمده اند. ادامه این سیاست های غلط مرکز به جدایی هرچه بیشتر ملل غیر فارس از مرکزیان و جامعه فارس خواهد انجامید.

آیا زمان آن نرسیده که حقوق دیگر ملل ایران را بشناسیم و در راستای ارتقای فرهنگی شان کوشا باشیم؟

آیا زمان آن نرسیده که از سیاست های مرکز محور و و ناعادلانه اجتناب نماییم؟

آیا زمان احترام و قبول نمودن به دیگر ملل ایران فرا نرسیده است؟

لذا با توهین و تحقیر ملل غیر فارس ایران و ترویج و تبلیغ تفکرات  راسیستی باز مانده از عصر قبل از جنگ جهانی اول به هیچ نتیجه دلخواهی نخواهیم رسید.

این سریال دنباله دار تحقیرهای ملی در ایران با عذرخواهی  مسئولین ذیربط و دیگر اقدامات نمایش وار هرگز کات نخواهد خورد.

توهین صدا و سیما در پرسشنامه دهه هفتاد،توهین روزنامه دولتی ایران  به سال 85،توهین نمایش نامه خراکتور و امروز نیز توهین برنامه فتیله نشان از عدم پایان این ماجرا دارد.

و اینها  نمونه هایی از هزاران هزار تفکرات بیمارگونه در عرصه های دولتی و فرهنگی هستند اما در بطن جامعه فارس روزانه شاهد تعداد بیشماری ازمرض  خودبرتربینی ،خودبزرگ بینی و توهم نژادی و مرض ضد تورک،ضد عرب وضد... هستیم که به مساله ای حاد تبدیل شده است.

بایستی اصولی قانونی و قضایی تصویب شوند تا جلوی اقدامات موهن گرفته شوند وگرنه امروز این گروه توهین نموده و سپس با اکراه عذرخواهی میکنند فردا نیز گروهی دیگر اقدام به چنین کاری میکنند.

بایستی برای احقاق حقوق ملل غیر فارس ایران بالاخص ملت تورک تدبیراتی اندیشیده شوند و بجای سرکوب،بایکوت، قتل فرهنگی، تبعیض اقتصادی و تحقیرها و اهانت های ملی نسبت به ملل غیر فارس، سیاست های غیر مرکزگرایانه و عادلانه با هویت چند شهروندی و چند زبانی صورت پذیرد.