آذوح: خودرویی که ژنرال حسین همدانی را حمل می‌کرد، عصر روز هشتم اکتبر، در حال عبور از اطراف شهر حلب سوریه بود که شبه‌نظامیان گروه دولت اسلامی موسوم به داعش، به سمتش آتش گشودند.

آن‌گونه که رسانه‌های ایرانی نزدیک به سپاه پاسداران نوشته‌اند، گلوله‌ای به چشم چپ همدانی اصابت کرد و جانش را گرفت. این‌گونه بود که همدانی به بلندپایه‌ترین افسر سپاه پاسداران ایران تبدیل شد که در سوریه جان می‌بازد. اما او اکنون تنها یکی از شمار رو به افزایش نظامی‌های ایرانی است که در جنگ داخلی سوریه کشته می‌شوند.

علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران گفت که همدانی، نقشی محوری در جنگ سوریه ایفا کرده است. سایت انتخاب هم نیمه اکتبر، جزئیاتی از فعالیت‌های حسین همدانی در سوریه منتشر کرد.

کشته شدن همدانی، حادثه‌ای بود که به مثابه آغاز دور تازه‌ای از نقش نظامی ایران در سوریه به شمار آمد. کارشناسان بر این باورند که ایران حدود ۳هزار نیروی نظامی به سوریه فرستاده است.

جمع نیروهای سپاه پاسداران که سایت‌های ایرانی از اوایل اکتبر کشته شدنشان را در سوریه اعلام کرد، به حدود ۱۰۰ تن می‌رسد که دستکم ۴ تن از آن‌ها از فرماندهان بلندپایه هستند. این شمار کمی کمتر از شمار نیروهای ایرانی کشته شده از آغاز سال ۲۰۱۲ تا اکتبر گذشته در سوریه است.

جنگ سوریه، قدرت‌های متضادی را جذب کرد. ایران و روسیه برای حمایت از بشار اسد رئیس جمهوری سوریه متحد شدند. در حالی که سعودی، ترکیه و قطر، از اپوزیسیون سوریه حمایت می‌کنند.

آمریکا، بریتانیا و فرانسه که تایید اپوزیسیون را اعلام کردند، مواضع گروه داعش را که مساحت‌های وسیعی از عراق و سوریه را تصرف کرده، از راه هوا بمباران می‌کنند.

جنگ سوریه باعث شدت گرفتن تنش مذهبی در سراسر منطقه شده است. ایران تلاش کرد شبه‌نظامیان شیعه را از عراق، لبنان و افغانستان، برای جنگ در حمایت از نظام اسد، به سوریه ببرد.

شورای امنیت سازمان ملل متحد، جمعه ۱۹ دسامبر قطعنامه‌ای در حمایت از آغاز روند صلح در سوریه تصویب کرد. با این حال، موانع همچنان در مسیر پایان دادن به جنگ سوریه که دو طرف تا کنون از پیروزی نظامی در آن ناتوان هستند، پابرجا است.

هزینه بزرگ

کشته شدن نیروهای سپاه پاسداران، نشان از افزایش نقش ایران در جنگ دایر در سوریه و هزینه سنگینی دارد که نظامیان ایرانی برای حمایت از ارتش اسد می‌پردازند.

هلال خشان استاد علوم سیاسی دانشگاه آمریکایی بیروت به خبرگزاری رویترز گفته است: «ایرانی‌ها دایره مشارکت مستقیم خود را در جنگ سوریه برای جبران خسارت‌های بزرگ ارتش سوریه، توسعه دادند. ارتش سوریه اخیرا مجبور شده نقش درجه دوم را ایفا کند در حالی که ایران و شبه‌نظامیان همپیمانش، نقش رهبری را در جنگ علیه اپوزیسیون دارند.»

یک دپیلمات غربی که خواسته نامش فاش نشود هم گفته است: «ارتش سوریه سازمانی شکست خورده است. این سازمان شاهد روند ادامه‌دار فرار از خدمت و جنگ است.»

افرایش مشارکت ایران در جنگ سوریه به ویژه برای آغاز عملیات بازپس گیری حلب از مخالفان، با آغاز حملات هوایی روسیه در سوریه در اواخیر سپتامبر، همزمان شده است.

ایرانی‌ها، با اعزام فرماندهان بلندپایه‌ای همچون همدانی که نقشی محوری در سرکوب اعتراض‌های پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۹ ایران ایفا کرده بود، پایبندی جدی خود را به عملیات زمینی سوریه نشان دادند.

افزایش شمار نیروهای ایرانی در سوریه و پشتیبانی هوایی روسیه، به شکستن محاصره پایگاه هوایی «کویریس» حلب در اوایل نوامبر انجامید. ائتلاف جدید اما تا کنون تنها دستاوردهایی در اطراف حلب داشت.

حسین همدانی در حال عبور از یک منطقه توسط شبه‌نظامیان داعش هدف قرار گرفت. اما بیشتر فرماندهان سپاه پاسداران که اخیرا جان خود را از دست داده‌اند، در جبهه‌های نبرد کشته شده‌اند.

رامی عبدالرحمن مدیر دیده‌بان حقوق بشر سوریه می‌گوید که بیشتر ایرانیانی که در سوریه جان خود را از دست می‌دهند، در درگیری‌ها کشته می‌شوند.

حضور فرماندهان سپاه پاسداران در خطوط مقدم جنگ مساله‌ای مسبوق به سابقه است و در جنگ عراق و ایران هم دیده می‌شد، گاهی برای فرماندهی عملیات و گاهی هم برای بالا بردن روحیه نیروها. محسن سازگارا که در تاسیس سپاه پاسداران مشارکت کرده بود اما کنون با جدایی از نظام جمهوری اسلامی به آمریکا پناهنده شده، می‌گوید: «در جریان جنگ عراق و ایران، وضعیت مشابهی بود. افسران بلندپایه سپاه پاسداران به خطوط مقدم می‌رفتند و گاهی کشته می‌شدند.»

خطوط مقدم

از جمله فرماندهان ایرانی که به خطوط مقدم جنگ سر می‌زنند، قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس است که شاخه برون مرزی سپاه پاسداران به شمار می‌آید.

ماه گذشته گزارش‌هایی از زخمی شدن قاسم سلیمانی در نزدیکی حلب منتشر شد اما پس از آن رسانه‌های ایرانی از سلامت او خبر دادند هرچند که از آن تاریخ تاکنون هیچ خبری از حضور وی در جنگ یا جلسات ملاقات در رسانه‌ها منتشر نشده است.

ایرانی‌هایی که در سوریه کشته می‌شوند، تنها از سپاه قدس نیستند. از ماه‌ها پیش، سپاه پاسداران، نیروهای معمولی خود را که تجربه‌ای در جنگ در خارج از کشورشان ندارند نیز، به جنگ سوریه می‌فرستند.

علی الفونه از پژوهشگران موسسه دفاع از دموکراسی‌ها و کارشناس مسائل سپاه پاسداران می‌گوید: «سپاه پاسداران نتیجه جنگ در سوریه را تغییر می‌دهد اما در عین حال جنگ سوریه هم سپاه پاسداران را تغییر می‌دهد.»

او می‌افزاید: «پیامدهای جنگ سوریه بر سپاه پاسداران بزرگ است. سپاه قدس عادت کرده بود که بخش کوچکی از سپاه پاسداران باشد اما اکنون شاهد آن هستنید که سپاه پاسداران به یک سپاه قدس بزرگ تبدیل شده است.»

در حالی که شمار کشته شدگان سپاه پاسداران در سوریه رو به افزایش است، اما تا کنون به نظر نمی‌رسد این نیروی نظامی ایرانی قصد عقب نشینی از جبهه‌های جنگ را داشته باشد. شاید بیم آن را درد که عقب نشینی در اوضاع کنونی، نتیجه‌ای معکوس در پی داشته باشد.