آذوح: آلکس واینز چتم هاوس (موسسه سلطنتی امور آفریقا در لندن)

یحیی جامع، رئیس جمهوری گامبیا در آفریقای غربی، این کشور را جمهوری اسلامی اعلام کرده است. پیامدهای چنین تصمیمی برای ملت گامبیا و در مقیاس وسیع‌تر منطقه غرب آفریقا چه خواهد بود؟

او در یک راهپیمایی سیاسی در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۵ این خبر را اعلام کرد. گامبیا دومین کشور آفریقایی (بعد از موریتانی) است که عنوان جمهوری اسلامی را برگزیده.

رئیس جمهوری گامبیا گفت دلیل این تصمیم فاصله گرفتن از گذشته استعمارزده این کشور است.

اعلام این خبر غیرمنتظره و مشابه تصمیم دیگر یحیی جامع در سال ۲۰۱۳ بود؛ خارج شدن از جرگه کشورهای مشترک المنافع (پس از ۴۸ سال)، که دلیل آن تلاش برای استقلال کامل و استعمارزدایی عنوان شد.

این تصمیم هنگامی اتخاذ شده که روابط بین‌المللی و نیز سیاست‌های داخلی رئیس جمهوری گامبیا زیر فشار فزاینده قرار دارد و بدتر شدن وضعیت اقتصادی و افزایش بدهی دولت نیز بر وخامت اوضاع افزوده است.

صندوق بین المللی پول در پایان سال ۲۰۱۴ بدهی های دولتی گامبیا را معادل ۱۰۰ درصد تولید ناخالص داخلی اعلام کرده بود.

آقای جامع، با معمر قذافی رهبر سابق لیبی روابط نزدیکی داشت و از کمکهای جنسی و نقدی قابل توجه لیبی بهره مند می‌شد.

در ژوئیه سال ۲۰۰۹ رئیس جمهوری گامبیا بالاترین نشان این کشور را به معمر قذافی اهداء کرده بود.

ولی در فوریه ۲۰۱۱، در بحبوحه بهار عربی، درخواست یحیی جامع از رهبر لیبی برای استعفا همه را متعجب کرد.

با از دست دادن کمک‌های نقدی لیبی، تامین بودجه برای دولت گامبیا مشکل شد.

از سوی دیگر پس از آن که دولت تایوان از کمک مالی بیشتر برای تسویه بدهی‌های گامبیا امتناع کرد، یحیی جامع، روابط دیپلماتیک با این کشور را قطع کرد.

احتمالا رئیس جمهوری گامبیا امیدوار بود پاداش این قطع روابط را از چین بگیرد ولی این امیدواری نابجا بود.

گامبیا همچنین در سال ۲۰۱۰، به روابط دیپلماتیک با ایران پایان داد که نتیجه آن لغو پروژه‌های بازرگانی و امدادی، از جمله یک توافق دو میلیارد دلاری برای تحویل وسایط نقلیه سنگین و تجاری به گامبیا بود.

با قطع این رابطه‌ها، گامبیا به متحدان تازه نیاز پیدا کرده است.

ترکیه یکی از معدود کشورهایی است که دوستی با گامبیا را هنوز حفظ کرده. در سال ۲۰۱۴ یحیی جامع برای یک دیدار رسمی به آنکارا رفت.

نیروهای مسلح ترکیه از سال ۱۹۹۱ ژاندارمری گامبیا را آموزش می دهند و سربازان گامبیایی تا به امروز در ترکیه تعلیم دیده‌اند.

به نظر می‌رسد جلب توجه کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و بهبود روابط با عربستان بخشی از سیاست یحیی جامع برای پیدا کردن دوستان جدید باشد.

در دسامبر ۲۰۱۵ گامبیا اعلام کرد که به عنوان بخشی از "وظیفه مقدس" پناهجویان مسلمان روهینگی، در جنوب شرق آسیا را می‌پذیرد. یحیی جامع امیدوار بود با این کار و جمهوری اسلامی کردن گامبیا، بتواند از منابع جدید پول دریافت کند و این منابع را جانشین متحدان قدیمی از جمله لیبی، ایران و تایوان کند.

در دسامبر سال جاری میلادی، انتخابات ریاست جمهوری در گامبیا برگزار خواهد شد.

اعلام جمهوری اسلامی در گامبیا، نه تنها از لحاظ بین‌المللی به یحیی جامع کمک می‌کند، در داخل کشور نیز با توجه به این که ۹۰ درصد مردم گامبیا مسلمان هستند، بی‌تاثیر نخواهد بود.

ولی این تصمیم، برای شهروندان و نیز جامعه گامبیا، در عمل چه تاثیری خواهد داشت؟

به نظر می‌رسد که اعلام جمهوری اسلامی در گامبیا ناگهانی و بدون برنامه ریزی بوده و مشخص نیست که خصوصیات این "جمهوری اسلامی" چه خواهد بود.

----------------------------------------------------------------------------------------------

یحیی جامع رئیس جمهوری گامبیا:

در ماه مه ۱۹۶۵ متولد شد

در ۱۹۹۴ با کودتا قدرت را قبضه کرد

قسم خورد که به امید خدا برای "یک میلیارد سال" حکومت کند

در سال ۲۰۰۷، ادعا کرد که با استفاده از جوشانده گیاهان دارویی می‌تواند ایدز و نازایی را مداوا کند

در ۲۰۰۸ هشدار داد که گردن همجنس‌بازان را خواهد زد

در ۲۰۱۵ گامبیا را جمهوری اسلامی اعلام کرد

------------------------------------------------------------------------------------------------

گامبیا هنوز دارای قانون اساسی سکولار و سیستم قضایی مبتنی بر قوانین عرفی بریتانیاست.

بخشی از قوانین سنتی و اسلامی (شریعت) نیز در گامبیا اعمال می‌شود ولی غیرمسلمانان جز در صورت رضایت خودشان، مشمول قوانین شریعت نمی‌شوند.

در ۴ ژانویه ۲۰۱۶ یک دستورالعمل اجرایی، کلیه زنان شاغل در ادارات را موظف به پوشیدن روسری در ساعات کار کرد. خشم رهبران مخالفان دولت، فعالان و گروه‌های طرفدار دموکراسی باعث شد این دستور بسرعت لغو شود.

رادیوی دولتی اکنون دائما گامبیا را "جمهوری اسلامی" معرفی می‌کند و شورای عالی اسلامی گامبیا نیز از این وضعیت استقبال کرده است.

هنوز معلوم نیست که آیا این قوانین اسلامی نوپا کاملا به اجرا در خواهند آمد یا نه ولی به غیرمسلمانان گامبیایی در ماه دسامبر گذشته اطمینان داده شد که آنها مشمول این قوانین نخواهند بود. همچنین روشن نیست که آیا اصلاح قانون اساسی سکولار گامبیا به همه‌پرسی گذاشته خواهد شد یا نه.

ولی پرچم ملی گامبیا مسلما عوض خواهد شد تا منعکس کننده وضعیت جدید کشور باشد.

آیا این تغییرات، احتمال بنیادگرایی و افراط گرایی را در کشور بیشتر می‌کند؟

از آنجا که صنعت توریسم، منبع اصلی درآمد گامبیاست و یحیی جامع، با مشت آهنین کشور را اداره می کند بعید به نظر می رسد تصمیمات اخیر تاثیر فوری داشته باشد.

به احتمال زیاد به مرور زمان، جوانان سرخورده گامبیایی، بیشتر در معرض خطر بنیادگرایی قرار می‌گیرند چون در این "جمهوری اسلامی" نابرابری و فقر از بین نخواهد رفت و مشکل بیکاری همچنان وجود خواهد داشت.

تلاش جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا، در سال ۲۰۱۵ برای محدود کردن دوره ریاست جمهوری کشورهای منطقه به دلیل مخالفت رهبران گامبیا و توگو بی‌نتیجه ماند ولی انزوای آنان را بیشتر نشان داد.

یحیی جامع از سال ۱۹۹۴، در پی کودتا بر گامبیا حکومت کرده و به نظر می‌رسد خیال بازنشسته شدن را ندارد.

خطر درازمدت و مهم‌تر برای گامبیا، تغییرات آب و هوایی است و این خطر وجود دارد که با بالا آمدن سطح آب دریاها، بندر بانجول پایتخت گامبیا، به سرنوشت آتلانتیس (جزیره افسانه‌ای در اقیانوس اطلس که زیر آب رفت) دچار شود.

هم اکنون وضع پلاژهای مهم این کشور به طور محسوس بدتر شده و این موضوع بر صنعت توریسم گامبیا اثر منفی گذاشته.

این تغییرات برای غرب چه معنی دارد؟

روابط گامبیا با غرب در حال حاضر به دلیل نقض حقوق بشر خوب نیست.

فشار در مورد مسائل حقوق بشری گامبیا را مجبور کرد از جرگه کشورهای مشترک المنافع خارج شود.

بر سر مسئله حقوق بشر، آمریکا مشارکت گامبیا را در 'قانون رشد و فرصت برای آفریقا'، به حال تعلیق درآورد.

در دسامبر ۲۰۱۵، اتحادیه اروپا به دلیل نقض حقوق بشر، پرداخت حدود ۱۶ میلیون دلار را به گامبیا در چارچوب برنامه توسعه متوقف ساخت.

پیش تر، در ماه ژوئن ۲۰۱۵ گامبیا کاردار اتحادیه اروپا را از کشور اخراج کرده بود.

از نظر استراتژیک هرگز گامبیا برای غرب واقعا اهمیتی نداشته و به همین دلیل برایش چندان فرقی نمی‌کند چه اتفاقی در این کشور می‌افتد.