آذوح: با تسلیم آخرین گروه نظامیان شورشی در ستاد ارتش ترکیه در آنکارا، کودتا در این کشور ناکام ماند. ۲۶۵ نفر در کودتای شب گذشته کشته شدند که ۱۶۱ نفر از آنها از نیروهای هوادار دولت بودند. بیش از ۲۸۰۰ نفر بازداشت شده‌اند.

گروهی از نظامیان در دو شهر آنکارا و استانبول با به دست گرفتن کنترل مناطق و اماکنی، از جمله مراکز تعدادی از رسانه‌های مهم ترکیه و فرودگاه بین‌المللی آتاتورک استانبول، اعلام کردند که قدرت در این کشور را به دست گرفته‌اند. اما ساعاتی بعد با حضور وسیع مردم در خیابان‌ها تلاش آنها ناکام ماند.

کودتا ساعت ۲۱ و ۳۰ دقیقه ‌شب گذشته به‌وقت استانبول آغاز شد. نظامیان شورشی مراکز رادیو تلویزیون دولتی ترکیه، شبکه خبری «سی‌ان‌ان ترک»، «خبرگزاری دوغان» را اشغال کرده و در نقاط مهم دو شهر آنکارا و استانبول مستقر شدند. فرودگاه آتاتورک و دو پل مهم بر روی تنگه بسفر در استانبول نیز بسته شد.

اعلامیه نظامیان شورشی از کانال‌های مختلف خبری رادیو تلویزیون «تی‌آرتی» ترکیه پخش شد. نظامیان شورشی در اطلاعیه‌ی خود گفتند، ارتش ترکیه برای دفاع از بقای کشور و ملت ترکیه و بازگرداندن اصول لائیک و دموکراتیک و اعتبار و امنیت از دست‌رفته کشور، کنترل حکومت را در دست گرفته است.

در این اطلاعیه هم‌چنین گفته می‌شد روابط خارجی ترکیه با کشورهای دیگر به قوت خود باقی است و حاکمیت قانون در کشور در اولویت قرار دارد. آنها وعده دادند که به زودی قانون اساسی کشور تدوین خواهد شد.

اما ساعتی بعد رجب طیب اردغان با استفاده از تماس ویدیویی فیسبوک با شبکه‌های تلویزیونی فعال ترکیه از جمله کانال تلویویزنی TRGT تماس گرفت و مردم را به حضور در خیابان‌ها دعوت کرد. صدها هزار نفر در سراسر ترکیه روانه خیابان‌ها شدند.

اردوغان در سخنان خود هواداران فتح‌اله گولن را به دست‌داشتن در کودتا متهم کرد. گفته می‌شود کودتا از جانب شبکه‌ای از فرماندهان رده‌های میانی سازماندهی شده است. کوتاگران در نخستین اقدام رئیس ستاد ارتش را به گروگان گرفته بودند.

اردوغان گفت، در سلامت کامل به سر می‌برد و کسی نگران او نباشد. او افزود، از مردم می‌خواهم به خیابان و فرودگاه آتاتورک بیایند و مقاومت کنند. او تاکید کرد کودتاچیان بهای سنگینی خواهند پرداخت. پس از این پیام اردوغان صدها هزار نفر در سراسر ترکیه روانه خیابان‌ها شدند.

کودتاگران چه کسانی هستند؟

گفته می‌شود کودتا از جانب شبکه‌ای از فرماندهان رده‌های میانی سازماندهی شده است. کودتاگران در نخستین اقدام رئیس ستاد ارتش را به گروگان گرفته بودند.

بینالی یلدریریم نخست وزیر ترکیه نیز گفت: «گروهى از نظامیان، خارج از رده فرماندهی اقدام به تمرد کرده‌اند».

از سرهنگ «محرم کوسا» یکی از اعضای ستاد ارتش ترکیه به عنوان برنامه‌ریز اصلی و پشت‌پرده کودتا نام برده می‌شود. به گزارش خبرگزاری آناتولی، شب گذشته محرم کوسا از سمت خود برکنار شد. شماری دیگر از افسران ارشد در این کودتا در کنار محرم کوسا بودند.

حدود سه ساعت پس از آغاز کودتا، ژنرال «امید دوندار» فرمانده کل ارتش ترکیه گفت، کودتا از سوی نیروهای مسلح کشور حمایت نمی‌شود. او با اشاره به اینکه «یک گروه کوچک نظامی اقدام به این کار کرده است» افزود: «این اقدامات آنها نگران کننده نیست. با همکاری نظامیانی که به این گروه کوچک نپیوسته‌اند در حال اتخاذ تدابیر لازم هستیم.»

حوالی ساعت دو بامداد به وقت ترکیه، بینالی یلدیریم نخست وزیر ترکیه اعلام کرد یک ژنرال مؤثر در اقدام به کودتا کشته و حدود ۱۳۰ نظامی دیگر، از جمله چند سرهنگ نیز بازداشت شده‌اند.

آنکارا کانون اصلی شورش

فرمانده ارتش ترکیه اعلام کرد که در حوادث شب گذشته ۲۶۵ نفر کشته و بیش از ۱۴۰۰ نفر زخمی شده‌اند. بیشتر تلفات انسانی مربوط به درگیری‌ها در آنکارا است. ۱۶۱ نفر از قربانیان از نیروهای وفادار به دولت بودند.۱۰۴ نفر از کشته‌شدگان نیز از کودتاچیان بودند. بیش از ۲۸۰۰ نفر نیز بازداشت شده‌اند.

نظامیان شورشی علاوه بر استقرار تانک‌ها در نقاط حساس شهرهای آنکارا و استانبول، چندین هیلی‌کوپتر نظامی را در اختیار گرفته بود. دست‌کم یکی از هلی‌کوپترها به سوی مرکز پلیس آنکارا، ساختمان ریاست جمهوری و پارلمان ترکیه تیراندازی می‌کرد. به گزارش خبرگزاری آناتولی یک فروند جنگنده اف۱۶ نیروی هوایی ترکیه این هلی‌کوپتر را هدف قرار داد و ساقط کرد.

پس از هدف قرار دادن هلی‌کوپتر کودتاگران، در آنکارا ممنوعیت پرواز هوایی اعلام شد. حوالی ساعت ۴ بامداد به وقت ترکیه اکثر نظامیان کودتاچی توسط نیروهای پلیس بازداشت شدند و ژنرال “هولوسی آکار”، رئیس ستاد ارتش ترکیه که توسط کودتاگران به گروگان گرفته شده بود آزاد شد.

شبکه‌های رادیو تلویزیونی «تی‌آرتی» و فرودگاه آتاتورک استانبول توسط نیروهای امنیتی و مردم آزاد شدند. با فراخوان اردوغان برای حضور مردم در فرودگاه آتاتورک هزاران نفر به سوی این فرودگاه سرازیر شدند و تانک‌های ارتش ناگزیر از فرودگاه فاصله گرفتند.

خبرگزاری فرانسه ساعت ۴ بامداد به وقت آنکارا به نقل از سخنگوی سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه خبر داد که کودتا کنترل شده است.

مقاومت گروهی از سربازان شورشی که در داخل مرکز فرماندهی ارتش ترکیه در آنکارا پناه گرفته بودند، تا حوالی ساعت ۱۰ بامداد به وقت ترکیه ادامه داشت، اما آنها نیز در نهایت خود را تسلیم نیروهای امنیتی کردند.

واکنش اپوزیسیون ترکیه

کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه، که مهمترین گروه حزبی مخالف دولت اردوغان در پارلمان ترکیه است، نیمه‌شب گذشته و ساعتی پس از آغاز کودتا اعلام کرد او و حزبش از نظام جمهوریت و دموکراسی ترکیه پشتیبانی می‌کنند.

قلیچداراوغلو گفت «ترکیه از کودتا ضربات و رنج‌های فراوانی دیده است. ما نمی‌خواهیم مجددا با چنین شرایطی مواجه شویم، بنابراین از جمهوریت و دموکراسی حمایت خواهیم کرد.»

رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق افزود «ما با حمایت از نظام جمهوریت و پشتیبانی از دموکراسی، اعتقاد خود را نیز بدون کمترین کاستی حفظ می‌کنیم.»

دولت باغچالی، رهبر حزب حرکت ملی ترکیه نیز در بیانیه‌ای تاکید کرد: «همه مردم باید از اقداماتی که آینده کشور را تباه و وحدت ملی کشور را به مخاطره مى‌اندازد اجتناب کنند. بنابراین هیچگونه سرکشی قابل‌قبول نیست. نظامیان حامی این شورش باید هرچه سریع‌تر به دست قانون سپرده و محاکمه شوند. این خواسته قلبی ماست.»

او افزود: «در نادرستی سرپیچی از دموکراسی و نادیده گرفتن اراده ملت ترکیه تردیدی نیست. حزب حرکت ملی ترکیه مخالف هر دیدگاه و رفتاری خارج از چارچوب دموکراسی است. هیچ کدام از اعضای حزب ما از این اقدام شوم حمایت نخواهند کرد.»

دولت باغچالی خود پیام حزبش را برای رسانه‌ها خواند؛ پیامی که با تاخیر نسبت به پیام کمال قلیچداراوغلو منتشر شد و این تاخیر مورد توجه و تفسیر برخی از رسانه‌ها قرار گرفت.

حزب دموکراتیک خلق‌ها نیز که حزبی عمدتا کردی است، اعلام کرده که با کودتا مخالف است.

سخنرانی اردوغان در فرودگاه آتاتورک

حوالی ساعت ۵ بامداد به وقت آنکارا، رجب طیب اردوغان به استانبول آمد و در فرودگاه آتاتورک در جمع کثیری از مردم حاضر در فرودگاه سخنرانی کرد. به گزارش خبرگزاری آناتولی، او شورش گروهی از نظامیان را «یک اقدام خائنانه» خواند و گفت تاوان این خیانت بسیار سنگین خواهد بود.

اردوغان افزود: «ما اف ۱۶ها را برای دفاع از مردم در مقابل دشمن تهیه کردیم اما این‌ها با سواستفاده از این امکانات، زندگی مردم را مختل کردند.» او گفت، «این گروه اقلیت که وحدت ملت ما را هدف قرار داد، همانطور که گفته بودم وابسته به تشکیلات دولت موازی است.»

منظور اردوغان از «تشکیلات دولت موازی»، هواداران فتح‌الله گولن، رهبر جنبش اسلام‌گرای «خدمت» است. گولن در تعبیدی خودخواسته در آمریکا به‌سر می‌برد.

اردوغان خطاب به نظامیان کشورش گفت: «شما سربازان ما هستید و نمی‌توانیم بپذیریم که به سمت ملتی که مقابل شما ایستاده است، به مادران، پدران و برادران‌تان اسلحه بکشید. این اسلحه‌ها برای محافظت از مردم به شما داده شده است. اگر آن را به سمت همین ملت بگیرید، تاوان سخت و هزینه سنگینی را بابت آن پرداخت خواهید کرد.»

رئیس جمهور ترکیه همچنین تاکید کرد: «برخی لابد اوضاع را برای خود مناسب می‌دانستند که چنین اقدامی کردند. بگذار هر چه می‌خواهند انجام دهند. این کشور، دیگر ترکیه قدیم نیست. سیاست جدید ترکیه بسیار متفاوت است.»

وی اضافه کرد: «این یک اشغال از جانب تشکیلات دولت موازی است. فکرش را بکنید بالای سرمان جنگنده‌های اف۱۶ پرواز می‌کنند. ما به چه منظوری این جنگنده‌ها را خریدیم؟ بله، برای دفاع از میهن‌مان آنها را خریده بودیم، اما کسانی که دست به این اقدام زدند اجازه پرواز در فرودگاه آتاتورک را نداده و رئیس‌جمهور کشور را تهدید می‌کنند.»

اردوغان شورش نظامی شب گذشته را کار «جمعی از اعضای نفوذی گروه تروریستی گولن در ارتش ترکیه» دانست که به گفته او «از مدت‌ها پیش در دستگاه دولتی رخنه کرده‌اند».

dw