بررسی تاریخ گذشته به درک دلایل تنش کنونی بین روسیه و غرب کمک می‌کند.

آکادمی دفاعی بریتانیا، واقع در نزدیکی شریونم، در برکشایر، دارای کتابخانه‌ای است که مجموعه بزرگی از کتب نظامی را در خود جا داده است.

بسیاری از این کتابها به زبان روسی یا سایر زبان‌های بلوک شوروی سابق است که برای شناخت بیشتر دشمن، در طول ۵۰ سال گذشته با زحمت و به طور منظم جمع آوری شده.

این کتابخانه که نام تازه‌اش آرشیو مطالعات نظامی روسی است، تاریخچه با ارزشی است از طلوع و افول اتحاد جماهیر شوروی، جنگ سرد و تنش بین روسیه و غرب که حتی امروز نیز مشاهده می‌شود.

اما از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پیمان ورشو و نیز دیجیتالی شدن مدارک و اسناد، نگهداری چنین آرشیوی دشوار شده است.

برخی نظرشان این است که در زمانی که باید از هزینه ها کاست، داشتن کتابخانه‌هایی که به طور فیزیکی کتاب‌ها را نگهداری می‌کند، مزیت تجملاتی است که شاید دیگر نتوان از عهده آن برآمد.

خوشبختانه این آرشیو نظامی از زباله‌دانی سر در نیاورده.

در طی چند سال گذشته این ایده که امنیت برای روسیه در اولویت قرار دارد دوباره قوت گرفته.

سه روز در مسکو در اوت ۱۹۹۱ سران وزارت دفاع، ک‌گ‌ب و حزب کمونیست در صدد کودتا بودند

توجه به تاریخ اخیر، برای این که بتوانیم حدس بزنیم در حال حاضر در روسیه چه می‌گذرد و در آینده چه اتفاقی ممکن است بیفتد، اهمیت دارد.

بعضی از یادگاری‌های گذشته، یادآور مهمترین لحظات در زندگی حرفه‌ای من است: سه روز در مسکو در اوت ۱۹۹۱ یعنی هنگامی که سران وزارت دفاع، کا گ ب (سرویس امنیتی دولت روسیه) و حزب کمونیست در صدد کودتا بودند.

هدف آنها متوقف کردن و خنثی کردن پرسترویکا یا برنامه اصلاحات میخائیل گورباچف، بود که معتقد بودند کشور با عظمت آنان را به طرف ویرانی سوق می‌دهد.

من هرگز آن لحظه را فراموش نخواهم کرد.

اینطور به نظر می‌رسید که تاریخ بر لبه تیغ قرار گرفته و دنیا ممکن است به هر طرف بلغزد.

به یاد دارم هنگامی که جرأت کردم از دفتر بی‌بی‌سی در مسکو خارج شوم ستونی از تانک‌ها را مشاهده کردم که در خیابان پارک کرده بودند و سربازانی که نمی‌دانستند چه می‌گذرد سر خود را از دریچه بالای تانک‌ها بیرون آورده بودند تا ببینند کجا هستند.

ماشا، خدمتکار ما که روسری و پیش بند بسته بود لنگ لنگان از دفتر بیرون آمد و در حالی که به سربازان اشاره می‌کرد گفت: "شما فکر می‌کنید چکار می‌کنید؟ مادرتان از کار شما خجالت خواهد کشید. برگردید به همان پادگان‌هایی که از آنجا آمده‌اید."

تلاش برای کودتا ناکام ماند چون بوریس یلتسین، رئیس‌جمهوری جدید این اقدام آنان را غیرقانونی خواند و از نیروهای مسلح خواست از دستورات آنها اطاعت نکنند. او همچنین از مردم مسکو درخواست کرد برای عقب‌نشینی رهبران کودتا به او ملحق شوند.

    واکنش باورنکردنی مردم

در ایام کودتا، مردم مسکو از ساختمان پارلمان مراقبت کردند

شهروندان شوروی که تا همین چند سال قبل آنقدر می‌ترسیدند که جرأت سخن گفتن در انظار عمومی را نداشتند، اکنون برای ایستادگی در برابر کرملین به خیابان‌ها آمده بودند.

زنان جوان با کالسکه کودکانشان، کارمندان دولت با کیفشان و موزیسین‌ها با گیتار و ویولن همگی در مقابل پارلمان روسیه جمع شدند. صرف انبوه این جعیت نشان می‌داد که آنها دیگر نمی‌ترسند و اجازه نخواهند داد عقربه زمان به گذشته برگردد.

در میان یادگارهای باقی مانده از آن ایام، جزوه ها و اوراقی را می‌توان دید که بعضی از آنها به دلیل زیر پا ماندن هنوز گلی هستند. این اوراق و جزوه ها را طرفداران بوریس یلتسین، برای مقابله با تبلیغات رهبران کودتا در تلویزیون و رادیوی دولتی، به عجله چاپ و در سراسر مسکو توزیع کرده بودند.

یادم می آید که این اوراق را به تمام دیوارهای متروی مسکو چسبانده بودند.

در این شعارها در مورد ابرهای دیکتاتوری بر فراز روسیه هشدار داده شده و از سربازان خواسته شده بود انتخاب درست بکنند.

پیام دیگری را می‌توان دید که بوریس یلتسین رئیس فدراسیون روسیه در تاریخ ۲۲ اوت ۱۹۹۱ برای شهروندان مسکو فرستاده و از آنان که در جریان تلاش برای کودتا، از پارلمان روسیه محافظت کرده بودند قلبا تشکر کرده.

بحران اوکراین و واکنش غرب باعث شده تا میهن‌دوستی در روسیه شدت بگیرد

اخیرا من در باره اتفاقات سال ۱۹۹۱ خیلی فکر کرده و از خودم سؤال کرده‌ام که به طور مثال اگر وضع بد اقتصادی روسیه وخیم‌تر شده و نومیدی بر مردم حاکم شود آیا احتمال دارد که بسیاری از شهروندان این کشور یک بار دیگر به خیابان‌ها بیایند؟

یا این که سرشان را پایین نگاه داشته و با قیافه‌‌‌ای عبوس فقط به بقای خودشان فکر خواهند کرد؟

و آیا آنها امروزه در مورد کشور و رهبرشان احساس کاملا متفاوتی دارند؛ از او بیشتر حمایت می کنند و کمتر حاضرند خطر بحران را بپذیرند؟

این باید همان سؤالی باشد که در روسیه رهبران مخالفان و همین طور ولادیمیر پوتین و نزدیکان او دائما از خودشان می‌پرسند.

dw