تصویب منطقه پرواز ممنوع در لیبی توسط شورای امنیت، چه ‌پیامی برای دیگر کشورهای خاورمیانه که موج اعتراضات در آن‌ها جریان دارد خواهد داشت؟ دو کارشناس دفاعی از تاثیر این اقدام شورای امنیت بر کشورهایی چون ایران می‌گویند.

در حالی که در کشورهای خاورمیانه موج اعتراضات مردمی به راه افتاده، تصویب منطقه پرواز ممنوع در لیبی توسط شورای امنیت سازمان ملل را می‌توان نخستین دخالت مستقیم جامعه جهانی در روند موج اعتراضات این منطقه نامید. همزمان با ناآرامی‌های لیبی، در دیگر کشورهای خاورمیانه هم‌چون بحرین، یمن، سوریه و ایران نیز اعتراضات ادامه دارد. اما امکان تصویب منظقه پرواز ممنوع توسط شورای امنیت سازمان ملل برای دیگر کشورهایی که  غیرنظامیان در آنها در معرض خطر هستند تا چه حد وجود دارد؟

علی آلفونه، پژوهشگر موسسه آمریکن اینترپرایز در واشنگتن از چرایی تصویب منطقه پرواز ممنوع در لیبی به  دویچه وله می‌گوید: «اصل عدم دخالت در امور کشورها، یکی از اصول پایه‏‏ سیاست بین‏الملل است. پس از جنگ سرد برای جلوگیری از نسل‏کشی، کشتار دسته‏جمعی و برای جلوگیری از پاکسازی قومی این اصل به‌وجود آمد. اما یکی از مسائلی که در لیبی صورت گرفت، اتفاقا همین مسئله‏ی کشتار جمعی است.»

علی آلفونه نکته مهم در اقدام شورای امنیت را توافق اعضای این شورا در دوره‌ای می‌داند که به‌نظر می‌رسد «قدرت آمریکا نسبت به سال‌های قبل کاهش یافته است». او از پیام ایجاد منطقه پرواز ممنوع در لیبی برای ایران می‌گوید: «یک پیام اقدام شورای امنیت در مورد لیبی برای جمهوری اسلامی ایران این است که راه‏حل متمدنانه‏تری برای رویارویی با اپوزیسیون و مخالفین خود داشته باشد. این تصمیم برای منتقدین نظام جمهوری اسلامی ایران، برای اپوزیسیون و برای فعالین حقوق‌بشر بشارت مهمی است.»

دولت منزوی لیبی و کشتار دسته‌جمعی

از شروع ناآرامی‌ها در لیبی تا تصویب منطقه پرواز ممنوع در این کشور توسط شورای امنیت، بیش از یک ماه طول نکشید. آلکس وطن‌خواه، تحلیل‌گر مسائل دفاعی در گفت‌و‌گو با دویچه وله در تحلیل سرعت عمل شورای امنیت می‌گوید: «درباره این اقدام سازمان ملل، روسیه و چین زیاد شکایت نکردند، رای‏ این دو کشور مثبت نبود، ولی رای منفی هم ندادند. اتحادیه عرب پشت این مسئله است. وقتی آمریکایی‏ها دیدند، کشورهای اروپایی از این مسئله حمایت می‏کنند، کشورهای عرب هم به‌شدت حامی این اقدام هستند، برایشان سخت بود اگر دخالت نمی‌کردند.»

آلکس وطن‌خواه به نوشته مطبوعات دولتی ایران در روزهای اخیر اشاره می‌کند، که اقدام غرب را «توطئه‏ای برای به‌دست گرفتن نفت لیبی» نامیده‌اند. او درباره این تحلیل می‌گوید: «ایرانی‏ها از چنین مسائلی می‏ترسند. فکر می‏کنند دنیای غرب با این‏ کارها می‏خواهد در مسائل سیاسی کشورشان دخالت کند.  دیدگاه ایران این است که اگر مثلا در کردستان شورشی شود، کما این‌که نمونه‏ی تاریخی آن را در ۱۰۰ سال اخیر دیده‌ایم،  یا مشکلاتی که در بلوچستان وجود دارد بیشتر شود، ممکن است برای غرب تبدیل به سوژه‏ شده و بخواهند دخالت کند. اگر این مشکلات حل نشود، با وجود اقوام مختلقی که در مناطق مرزی ایران وجود دارند، می‌توان در آینده تصور کرد که مسئله لیبی برای ایران هم کپی شود.»

تونس، مصر، لیبی، بحرین، یمن، سوریه، ایران و... کشورهایی هستند که در ماه‌های گذشته موج اعتراضات مردمی در آنها بالا گرفته است. اما فرق لیبی با دیگر این کشورها  در چیست؟ علی آلفونه در پاسخ این سوال معتقد است که «یکی از بزرگ‏ترین مشکلات معمر قذافی، انزوای لیبی در عرصه‏ی سیاست بین‏المللی است. دولت لیبی نه تنها در کشتار دسته‏جمعی شرکت کرده، بلکه از نظر دیپلماتیک هم منزوی است. کشورهای دیگری که به این شکل در انزوا نباشد، ممکن است این شانس را داشته باشد که با تجاوز به حقوق مردم و کشتار دسته‏جمعی، چنین عکس‏العملی از طرف جامعه‏ی بین‏المللی، حداقل آن‏گونه که در مورد لیبی بروز کرد را تجربه نکنند.»

استاندارهای دوگانه‌ی حکومت ایران

با تصویب منطقه پرواز ممنوع در آسمان لیبی، یکشنبه (۲۹ اسقند) بیش از ۱۱۰ موشک کروز توسط نیروهای آمریکا به سمت لیبی شلیک شده است. جنگنده‌ها و ناوهای جنگی فرانسه، بریتانیا و آمریکا برای اجرای قطعنامه شورای امنیت به لیبی اعزام شده‌اند. ازجمله شماری کشورهای عرب، نروژ و ایتالیا نیز با اعزام جنگنده‌های خود در این عملیات شرکت می‌کنند. پیش‌تر مقامات ایران اقدامات معمر قذافی را محکوم کرده‌ بودند ولی با شروع عملیات نظامی علیه لیبی واکنش ایران چه خواهد بود؟

علی آلفونه معتقد است ایران همواره مخالفین خود، به‌خصوص آمریکا را به داشتن «سیاست‌های دوگانه» متهم کرده است و ادامه می‌دهد: «حقیقت این است که جمهوری اسلامی ایران استانداردهای دوگانه دارد. از یک سو اپوزیسیون خود را سرکوب می‏کند و از سوی دیگر از اپوزیسیون لیبی حمایت می‏کند. در مورد عملیات مناطق پرواز ممنوع بر فراز لیبی هم جمهوری اسلامی ایران، استاندارد دوگانه‏ای را استفاده خواهد کرد. چون نظام جمهوری اسلامی ایران از این که پس‏فردا همین مسئله در مورد ایران هم پیش بیاید، صدالبته وحشت دارد.»

دویچه وله