آیا جنگ جهانی سوم از سوریه آغاز می‌شود؟- حسین علیزاده
عملیات هوایی روسیه در جنگ داخلی سوریه، به وضوح دولت بشار اسد را در موقعیت برتر قرار داده به گونه‌ای که اگر تا چند ماه پیش از این، ارتش سوریه یک به یک از شهرهای تحت کنترل خود عقب می‌نشست، اینک یک به یک شهرهای تحت کنترل مخالفان را به تصرف خود در می‌آورد. این موفقیت متصور نبود اگر روسیه ثقل نظامی خود را در جنگ داخلی سوریه به نفع بشار اسد به کار نمی‌گرفت.
سوریه جنگ داخلی
بهانه روسیه برای ورود در جنگ داخلی سوریه چیزی نبود جز مبارزه با داعش و امثال آن. مسکو هرگز اهداف خود را نیروهای معتدل مخالف اسد اعلام نکرد گرچه این نیروها معتقدند که آنان هدف اصلی بمباران های هوایی روسیه هستند و از این بابت خواستار مداخله فوری ایالات متحده شده‌اند.
ورود نیروی‌زمینی خارجی و ناتو به جنگ سوریه
در شرائطی که کفه پیروزی‌ها به یُمن مشارکت هوایی روسیه به نفع دولت سوریه تغییر کرده، عربستان سعودی و متعاقب آن بحرین، آمادگی خود را برای اعزام نیروی زمینی، اما در چارچوب ائتلاف بین المللی ضد داعش اعلام نموده‌اند. این پیشنهاد عربستان با استقبال امریکا رو به‌رو شده است.
با توجه به اینکه عربستان خود رهبری ائتلاف عربی ضد حوثی‌ها را برعهده دارد و پیش از این نیز ائتلافی به نام “ائتلاف اسلامی ضد تروریسم” را تشکیل داده، قابل پیش‌بینی است که هماهنگی‌های لازم را با دیگر کشورهای عربی و مسلمان برای پیوستن آنان به نیروی زمینی‌اش در سوریه به عمل آورده باشد. با این حساب، حضور نیروی زمینی عربستان در سوریه تک نفره نخواهد بود. این در حالی است که ریاض اعزام نیروی زمینی خود را مشروط به حضور آمریکا کرده است. این شرط عینا توسط امارات نیز مطرح شده است. امارات نیز آمادگی خود را برای اعزام نیروی زمینی به سوریه اعلام کرده مشروط به آن که آمریکا هم اقدام مشابهی انجام دهد.
با توجه به سکوت مصر و عدم واکنش قاهره به پیشنهاد ریاض، پادشاه عربستان قرار است به زودی و برای برای دومین بار از زمان به قدرت رسیدنش، سفری به مصر داشته باشد. اگر چه مصر به عنوان بزرگترین ارتش عربی، به رغم دریافت ۵ سال نیازمندی‌های نفتی‌اش از عربستان و افزایش سرمایه‌گذاری عربستان در این کشور تا سقف ۸ میلیارد دلار، به ائتلاف نظامی ضد حوثی‌ها پیوسته ولی در قبال اعزام نیروی زمینی به سوریه تاکنون هیچ واکنشی نشان نداده است. پیوستن مصر به نیروی زمینی ائتلاف ضد داعش در سوریه نیز قویا محتمل است.
پیشنهاد عربستان برای اعزام نیروی زمینی به سوریه آنگاه معنا و مفهوم بیشتری می‌یابد که در نظر گرفته شود اولا عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان در اجلاس امنیتی مونیخ گفته که شکست داعش بدون رفتن رفتن اسد ممکن نیست و ثانیاً پیمان آتلانتیک شمالی (مرکب از ۲۸ کشور) نیز در حال بررسی پیوستن به ائتلاف نظامی ضد داعش است. دبیرکل ناتو، اعلام کرده که تا اینجای کار، اعضای این پیمان با اعزام هواپیماهای آواکس برای پیوستن به ائتلاف ضد داعش موافقت کرده‌اند؛ اقدامی که عملا ورود ناتو در جنگ داخلی سوریه تلقی می‌شود.
به سختی بتوان باور کرد که هواپیماهای تجسسی آواکس با قدرت پوشش دادن ۴۰۰ کیلومتر در زمین و دریا و آسمان، صرفاً برای مقابله با داعش باشند که حتی از داشتن یک هلیکوپتر هم محروم است. ارسال این هواپیماها اگرچه به بهانه پیوستن به ائتلاف ضد داعش صورت می‌پذیرد اما، در واقع رصد کردن قدرت نظامی روسیه است.
صحنه‌آرایی‌های جدید
روشن است که افزوده شدن نیروهای زمینی خارجی به معادلات جنگ داخلی سوریه، صحنه‌آرایی جدیدی را در جنگ داخلی این کشور رقم خواهد زد به گونه‌ای که تحولات داخلی سوریه را از “عرصه جنگ داخلی” به “عرصه تقابل بین‌المللی” تغییر خواهد داد.
به این ترتیب، اگر مشارکت عربستان و ناتو در جنگ داخلی سوریه تحقق یابد، سوریه عملا به آوردگاه روسیه و غرب تبدیل خواهد شد. این همان چیزی است که دیمتری مدودف، نخست وزیر روسیه، اخیرا آن را احتمال بروز “جنگ جهانی دیگر” توصیف کرد.
جالب آن که یک سال و نیم پیش از این نیز، سرلشگر فیروزآبادی رییس ستاد کل نیروهای مسلح ایران در واکنش به استقرار موشک های پاتریوت ناتو در مرز مشترک ترکیه با سوریه آن را سرآغاز “جنگ جهانی سوم” دانسته بود. به گمان او نقشه‌ای در کار است تا معادلات منطقه به نفع اسرائیل تغییر ماهوی یابد. او گفته بود: «پاتریوت‌ها، خط دفاعی برای صهیونیست‌ها و نگرانی از موشک‌های ایران و نگرانی از حضور روسیه برای دفاع از سوریه است. [این موضوع] بسیار نگران‌کننده است؛ هر کدام از این پاتریوت‌ها یک نقطه سیاه روی نقشه جهان و برای ایجاد یک جنگ جهانی است…[با استقرار این موشک ها] دارند نقشه یک جنگ جهانی را می‌چینند… یک نظامی با تجربه و یک استراتژیست به راحتی می‌تواند این صحنه را بخواند و چنین آینده دردناکی را پیش‌بینی کند.»
این در حالی است که احمد عسیری سخنگوی ارتش عربستان و مشاور وزیر دفاع این کشور گفته که تصمیم کشورش برای اعزام نیروی زمینی به سوریه تصمیمی بازگشت‌ناپذیر و تنها مبتنی بر موافقت ائتلاف ضد داعش است.
او این اظهارات را در بروکسل و در پی دیدار وزیر دفاع عربستان با اعضای ائتلاف ضد داعش در مقر ناتو (بروکسل) ابراز کرد. چنین دیداری در سطح وزیر دفاع عربستان با اعضای ارشد ناتو و ائتلاف ضد داعش، نشان از هماهنگی هایی دارد که عربستان و ناتو در حال تدارک آن هستند.
اروپا غرق در موج آوارگان سوری
از سوی دیگر پیروزی‌های ارتش سوریه که کوچ و آوارگی هزاران سوری را به سوی خاک ترکیه رقم زده، خطری برای اروپاست؛ وقتی اتحادیه اروپا می‌داند ترکیه برای امتیاز گرفتن از اتحادیه، هر زمان که اراده کند می‌تواند اروپا را با موج پناهجویان سوری “غرق” کند.
بدین ترتیب، دور از انتظار نیست که اتحادیه اروپا به صرافت افتاده باشد تا در مقابله با روسیه اولا مانع گسترش نفوذ بیشتر این کشور در خاورمیانه شود و ثانیا مانع آواره شدن بیشتر سوری ها توسط روسیه گردد که می‌توانند با موج مهاجرت، با سیلی گسترده روبرو سازند.
به شرحی که گفته شد توان نظامی روسیه به نفع دولت بشار اسد، توازن نظامی را به شدت به نفع دولت سوریه برهم زده است. این اقدام مسکو اولا جایگاه این کشور را در خاورمیانه تثبیت و در عین حال موقعیت آمریکا و متحدانش به ویژه عربستان را تضعیف کرده است.
ریاض که سرمست از موفقیت‌های نظامی خود در یمن است، اینک پیشنهاد اعزام نیروی زمینی به سوریه را داده در حالی که شواهد حکایت از آن دارد برخی دیگر کشورهای عربی و مسلمان نیز ریاض را در اقدام همراهی خواهند کرد.
از سوی دیگر، موج آوارگان سوری که هر زمان با اراده ترکیه می‌توانند اروپا را تحت تاثیر قرار دهند، کشورهای عضو اتحادیه و عموما اعضای ناتو را متقاعد کرده که به ائتلاف ضد داعش به رهبری امریکا بپیوندند؛ ائتلافی که در گمان تهران و مسکو قرار است بشار اسد را از قدرت خلع کند.
به این ترتیب، آتش اعتراضات کوچکی که پنج سال پیش سوریه را به جنگ داخلی سوق داد، اینک به سمتی می‌رود که اگر راه حل دیپلماتیک برای بحران سوریه یافت نشود و اگر اعزام نیروی زمینی از سوی عربستان برای حذف اسد تحقق یابد، این کشور را به آوردگاه ایران-عربستان از یک سو و مسکو-غرب تبدیل خواهد کرد؛ موضوعی که در ارزیابی دیمیتری مدودف می‌تواند سوریه را به بستر جنگ جهانی سوم مبدل سازد به ویژه اگر تقابل غرب و روسیه را در آتش زیر خاکستر اوکراین از یاد نبریم.
