(برگرفته از شماره ی 11 ماهنامه ی خط صلح

سهند قاسمی- عضو جنبش دانشجویی آذربایجان، آذوح)

علیرغم آنکه مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های سازمان محیط زیست از افزایش چند سانتی‌متری آب دریاچه ارومیه طی بارندگی‌های اخیر خبر داده است، مدیر کل محیط زیست آذربایجان غربی تایید کرد: دریاچه ارومیه همچنان وضعیت بحرانی دارد.

علی نظری‌دوست درباره تأثیر بارندگی‌های اخیر بر میزان آب دریاچه ارومیه اظهار داشت: با وجود آنکه شاهد افزایش ۷ تا ۸ برابری بارش در حوزه دریاچه ارومیه نسبت به سال قبل بودیم بارندگی‌های اخیر تنها تا حدی روی آب دریاچه ارومیه تأثیر داشته و در حد چند سانتی‌متر موجب افزایش آب این دریاچه شده است. مدیر طرح ملی حفاظت از تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست گفت: بالا آمدن آب دریاچه ارومیه ثابت نخواهد ماند و بستگی به این دارد که در ادامه سال آبی ۹۱ ـ ۹۰ وضعیت بارش ما چطور خواهد بود؛ باید یادآور شویم که بارش‌ها تا حدی بر بالا آمدن آب دریاچه ارومیه تأثیر دارد ولی بهره‌برداری آب در حوزه دریاچه ارومیه به گونه‌ای است که بخشی از آب استفاده می‌شود بنابراین حتی اگر بارش بهتر شود، باید طرح‌های اجرایی که منجر به بهبود آبی دریاچه ارومیه می‌شود را اجرایی کنیم.

وی در خصوص پروژه‌هایی برای نجات دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده است، گفت: عمده اقدامات انجام شده در بخش کشاورزی است که حدود ۱۶۰ میلیارد تومان بودجه برای استان‌های آذربایجان شرقی، غربی و کردستان مخصوص فعالیت‌های مربوط به کاهش مصرف آب اختصاص پیدا کرده است و بخشی نیز تأمین و ارسال شده است. نظری دوست اظهار داشت: دریاچه ارومیه حدود ۱۵ میلیارد متر مکعب آب، کم دارد در حالی که آب حوزه ۶.۸ میلیارد متر مکعب است و بخشی از آن هم استفاده می‌شود بنابراین برای تأمین این آب به دوره ۵ ساله نیاز داریم تا طرح‌های اجرایی عملیاتی کنیم و اگر خشکسالی نباشد و بارش‌ها نرمال باشد، ظرف ۵ سال می‌توان به شرایط دریاچه ارومیه بهبود بخشید.

از سوی دیگر حسن عباس نژاد، مدیرکل محیط زیست آذربایجان غربی نیز در گفت وگو با ایسنا، اشاره داشته که در حال حاضر تراز این دریاچه نسبت به سال گذشته، 40 سانتیمتر کاهش دارد و همچنان مشکلات گذشته پابرجاست. به اذعان و تاکید آقای عباس نژاد بارندگی ها مشکل دریاچه ارومیه را رفع نمی کند. وی در گفت و گو با شبکه ایران با اشاره به برخی مطالب در مورد رفع مشکلات دریاچه ارومیه گفت: "ارتفاع دریاچه ارومیه 1270 متر از سطح دریاهای آزاد است که برای رفع مشکل آبرسانی به این دریاچه باید 5/6 تا 7 متر آب آن افزایش یابد. مشکل اصلی دریاچه ارومیه، بارندگی نیست بلکه تبخیر آب و نرسیدن آب از حوضه آبریز است بنابراین هشدارها برای خشک شدن این دریاچه، هنوز ادامه دارد. آب مورد نیاز برای نجات دریاچه ارومیه با بارش های فصلی تأمین نمی شود و تاکنون بر اثر بارش های اخیر تنها 5 سانتی متر به ارتفاع آن اضافه شده است."

اما آیا عدم بارش مناسب، دلیل اصلی کاهش مداوم آب دریاچه ی ارومیه است؟

نتايج يک پژوهش در دانشگاه تبريز نشان مي دهد که تغييرات جوي و کاهش بارندگي تنها 10 درصد در وضعيت درياچه اروميه نقش دارد. مجله بين المللي "مديريت منابع آبWater Resources  Management" اقدام به انتشار مقاله اي از نتايج يک پژوهش در دانشگاه تبريز کرده که طي آن مشخص شده که کاهش نزولات آسماني تنها 10 درصد در کاهش سطح آب درياچه اروميه نقش داشته است. در اين مطالعه که توسط دو تن از پژوهشگران دانشگاه تبريز به نام هاي «حسن زاده» و «ضرغامي» به انجام رسيده با استفاده از مدلسازي سيستم هاي پويا نشان داده شده است که کاهش ورودي آب به درياچه به دليل استفاده بيش از حد از آب هاي جاري و همچنين تغييرات اقليمي حدود 65 درصد، ساخت سدها حدود 25 درصد و بارندگي بر سطح درياچه تنها 10 درصد در کاهش ارتفاع سطح آب موثر بوده است. نکته قابل توجه دیگر در اين پژوهش، سهم سد سازي است که 25 درصد مشخص شده در حالي که مسئولان وزارت نيرو، اين سهم را کمتر از 10 درصد عنوان کرده اند. مديرعامل اداره آب منطقه اي آذربايجان غربي پيشتر گفته بود که سدها تنها هفت درصد در وضعيت درياچه اروميه موثرند.

پس از شکل گیری اعتراضهای مردمی در منطقه آذربایجان در اعتراض به خشک شدن دریاچه ارومیه و ایجاد فضای امنیتی تعداد زیادی از فعالان این شهر بازداشت و هر چند بعد از مدتی برخی از آنان با قید وثیقه آزاد شده اند، با این حال هنوز۱۵ نفر از بازداشت شدگان همچنان دوران محکومیت خود را در زندان تبریز طی می کنند.

وضعیت بازداشت شدگان دریاچه ی ارومیه

علیرغم آزادی موقت برخی از دستگیرشدگان اعتراضات مربوط به دریاچه ی ارومیه در شهرهای مختلف آذربایجان، بسیاری از آنان هنوز در بازداشت به سر می برند. سعید نعیمی، محمد علیمرادی، احمد علیزاده، علی سیرناک، قادر نوروزی و فرزاد مهدوی از جمله بازداشت شدگانی هستند که به دستور مقامات قضایی از حقوق قانونی خود از جمله مرخصی، مرخصی پایان حبس و مرخصی استعلاجی محرومند. در عین حال با وجود گذشت چندین ماه از بازداشت تقی سلحشور و مهدی حمیدی شفیق در جریان حوادث دریاچه ی ارومیه با تبدیل قرار بازداشت آنان به قرار وثیقه مخالفت شده است.

از سوی دیگر تعدادی از این فعالین نیز با احکام دادگاههای انقلاب به تحمل حبس، پرداخت جزای نقدی و ضربات شلاق محکوم گردیده اند. در تبریز آقایان یوسف سلحشور، احمد علیزاده، یاسر سلمان رضایی، علی ایمانی قراملکی، قادر نوروزی، محمد امیری، جلیل علمدار میلانی، محمد علیمرادی، علی شیرناک، فرزاد مهدوی اسفنجانی، مهدی مهاجر، یعقوب رضایی، محمد محمودی، اکبر پورحسین و یعقوب کریمی  از فعالین مدنی آذربایجانی که در جریان مراسم افطاری درمحله قوم تپه تبریز بازداشت شده بودند. به حکم قاضی شعبه ی یک دادگاه انقلاب این شهر هرکدام به بیست ماه حبس تعلیقی و چهار ماه حبس تعزیری محکوم شدند.

گفتنی است جمعی از این بازداشت شدگان پس از خروج از جلسه ی دادگاه توسط نیروهای امنیتی جلوی دیدگان خانواده هایشان مورد ضرب و شتم واقع قرار گرفتند. در پی این امر و علیرغم شکایت این فعالین آذربایجانی از مامورین، دادگاه انقلاب تبریز شکایت کنندگان را به دلیل " بر هم زدن نظم دادگاه و اتهام کذب" هرکدام به پرداخت 2 میلیون ریال جزای نقدی محکوم کرده است.

این در حالی است که فرمانده نيروي انتظامي آذربايجان شرقي در مصاحبه ای با اشاره به اعتراضات صورت گرفته گفت: اكثر دستگير شدگان اغتشاشات مربوط به درياچه اروميه مجرمان سابقه دار هستند كه اهدافي به غير از درياچه اروميه داشته اند. وي اظهار داشت: تحركاتي جزئي كه صورت گرفت عمدتاً با اهدافي به غير از نجات درياچه اروميه بوده و روش هاي نامعقول در اين زمينه به كار گرفته شد. فرمانده نيروي انتظامي آذربايجان شرقي گفت: اين دسته از افراد با توجه به اعمال مجرمانه و بر هم زدن امنيت عمومي دستگير و پس از تشكيل پرونده تحويل مقامات قضايي شدند.

سهند قاسمی

عضو جنبش دانشجویی آذربایجان- آذوح