چكيده :

در مناطق روستايي راندمان پايين محصول ـ‌ نه تنها باعث كاهش سطح زندگي روستايي مي شود بلكه به عنوان سدي در مقابل توسعه استان حتي ملي قد علم مي كند برعكس افزايش توليدات و  محصولات كشاورزي باعث بهبود شرايط زندگي روستايي يا بهبود تجارت خارجي يا هر دو مي شود متاسفانه تبعیض نژادی و افزايش جمعيت بصورت مستقيم يا غير مستقيم منجر به مشكلاتي مي گردد از جمله بيكاري و كم كاري ـ دوباره كاريها ـ ناهماهنگيها در اجراي تصميم گيري نظارت بر پروژه هاي كلان در دست اجرا از عوامل تبعیض نژادی و شناسايي و استفاده بهينه از منابع طبيعي و معدني ـ حفظ و سرو سامان به محيط طبيعي ـ آلودگي هاي محيطي و آبها و تخريب و قطع جنگلها و مراتع فرسايش خاك از تبعات افزايش جمعيت روستايي است همه و همه مواردي بسيار پيچيده متاثر از عوامل و پارامترهاي متنوع و گوناگون و موثر در آنها هستند .

GIS مي تواند ابزاري بسيار مناسب براي كمك به تصميم گيرندگان و برنامه ريزان در حل پاره اي از معضلات فوق الذكر باشد تكنولوژي سنجش از راه دور قادر است اطلاعات جديد در اختيار GIS قرار دهد توجه خاص كشورهاي جهان از جمله كانادا ، آمريكا و چين ، هندوستان و همچنين كشورهاي جهان سوم به امر شاهد اين مدعاست.

واژه های کلیدی :  توسعه روستايي، ، افزايش توليدات،مبارزه با بیکاری ، تصميم گيرندگان و برنامه ريزان ،افزايش جمعيت، تخريب

مقدمه

از جمله مشكلات استان های شمالغرب کشور بویژه استان اردبيل ،تبعیض نژادی و  فقر روستايي ـ تخريب منابع طبيعي و معدني ـ راندمان كم كشاورزي و دامداري ـ آشفتگي و تراكم شهري ـ كمبود تسهيلات و امكانات عمومي و افزايش جمعيت مشكل و شهر روستا مي باشد و در نتيجه كاهش درآمد و بيكاري روستاها ودر آمدهاي كاذب و جاذب شهري موجب سيل مهاجرت به شهرها مي شود در نتيجه رشد جمعيت شهري و گسترش قارچ مانند زاغه نشيني شهر بسيار فزونتر از حالت طبيعي به خود مي گيرد اين گسترش بي رويه جمعيت و شهر به امكانات تسهيلاتي همانند مسكن ـ راه ـ آب ـ فاضلاب ـ‌ برق ـ مدرسه ـ كتابخانه ـ بيمارستان ـ و اشتغال و  غيره را افزايش مي دهد از ديگر تبعات اين وضعيت گراني و كمبود زمين در شهر و وتبديل اراضي خوب كشاورزي اطراف شهرها به مناطق مسكوني مي باشد لذا فكر استفاده بهينه از زمين در شهرها سرو سامان دهي به وضع آنها در سر لوحه كار برنامه ريزان محيطي از جمله استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي GIS پيشاپيش احساس مي شود.

استفاده از GIS درمسايل محيطي در مناطق مختلف استان اردبيل:

GIS مي تواند در تصميم گيري براي مكان يابي دقيق يك تأسيسات يا يك پروژه اطلاعات لازمه به ما بدهد تا اين پروژه در آينده با مشكلاتي برخورد نكند مانند فرودگاه اردبيل ، چرم مغان در اردبيل ، كشتارگاه صنعتي مغان در اردبيل ، مكان يابي غلط آب و فاضلاب پارس آباد با 6 ميليارد تومان هزينه ، تعطيلي كارخانه شوينده پارس آباد و تعطيلي چندين كارخانه روغن كشي در پارس آباد اين چنين تأسيسات و پروژه ها و تصميم گيريهاي غلط نه تنها در استان بلكه در شمالغرب کشور به فزوني ديده مي شود استفاده نكردن از متخصصين برنامه ريزان محيطي مخصوصاً GIS در پروژه ها براي استان و كشورمان مشكلات زيادي فراهم كرده است.

GIS مي تواند جلوگيري ازمهاجرت جمعيت به شهرها و اسكان كردن آنها در زمين پدر و اجدادي خود حتي بالا بردن راندمان كشاورزي و دامپروري حتي تجارت در آن منطقه فراهم آورد مانند سيل مهاجرت جمعيت روستاييان به سلمان آباد اردبيل يا مهاجرت جمعيت منطقه خروسلو و بران و زيوه به زير نهر تراب پارس آباد ، محله ارجمند و سيد آباد در مشكين شهر همه وهمه اينها نبود در آمد روستاييان و كمبود امكانات رفاهي و عمومي و به وجود آمدن شغل كاذب در شهر ، با تصميم گيري دقيق مسولان و برنامه ريزان محيطي (GIS) مي توان درهمين منطقه قطب درآمد كشاورزي ، دامداري ، صنعت به وجود آورد تا حد امكان از جلوگيري مهاجرت كاسته شود.

GIS مي تواند به خطرات ناشي از تخريب منابع طبيعي پي برده و حفاظت استفاده بهينه از منابع طبيعي را در سر لوحه كار خود قرار دهد با استفاده از GIS مي توانيم جنگل و منابع طبيعي از بين رفته آذربايجان ، دامنه هاي حيران ، دامنه هاي ساوالان و یاآوردن جیران مغان به حالت طبيعي خود با گذشت زمان برگردانيم و همچنین مانع از فرسايش خاكهاي مساعدو تخريب جنگل و چراگاههاي شويم و از قدرت سيل و فرسايشي آنها بكاهيم .

GIS مي تواند پيش بيني هوا و كاهش و آمادگي در مقابل بلاهاي طبيعي (مانند زلزله اخير اردبيل يا سيل در پارس آباد ، سيل خياو چاي ، سيل زيوه ، سولفلوكسيون جاده اردبيل سراب) برنامه ريزي و توسعه و مطالعه محيطي نموده تا حد الامكان از خسارت و زيانهاي محيطي بكاهد همچنين به منظور تحقيقات كشاورزي و مطالعه خاك و ارزيابي و قابليت خاك و زمين را فراهم نمايد .

GIS مي تواند در مسايل شهري مورد استفاده قرار گيرد GIS شهري GIS كاداستر به واسطه كمبود فوق العاده زمين از اهميت ويژه اي برخوردارند توجه به GIS شهري در بخش خصوصي به واسطه بار مالي و منافع آن بيشتر از ساير موارد است GIS در شهرها در اداره خدمات شهري ، ارايه انواع خدمات از جمله سرگرميها ، موزه ، كتابخانه ، بهداشت و فرهنگ ، تفريحات سالم ، بازار ،‌مكانهاي ترافيكي ، سازمان زمين ، خزانه داري ، بانكها ، طراحي تأسيسات شهري ، مديريت رفاهي ،‌مديريت منابع طبيعي ، امور دود كاري سيستمهاي حمل و نقل ، مسير يابي اضطراري ، طرحهاي مهندسي و كاربردهاي متنوع ديگر را در بر مي گيرد اهميت GIS درفايق آمدن بر مسايل باارزش تصميم گيري ، تحت شرايط علمي و موقعيتها و پيش آمدي مختلف جهاني مي باشد.

حوزه فعاليت تحت پوشش پروژه استاني و ملي كه نياز مبرم به سيستم اطلاعات جغرافيايي GIS درمنابع طبيعي عبارتست از : سيستم مديريت منابع شهري ، برنامه ريزي منطقه شهري ، سيستم اطلاعات اراضي باير ،‌سيستم اطلاعات جامع منابع به منظور مبارزه با خشكسالي ، سيستم اطلاعات زمين شناسي ، اولويت در آبخيزداري ،‌توسعه مناطق تپه ماهور و بالاخره جنگل

مشكلات GIS در استان اردبيل

1- كمبود پايگاه GIS در استان

2- نداشتن افراد متخصص ماهر و كارآمد

3- حمايت راهنمايي استفاده از سيستمهاي GIS وجود ندارد .

4- نداشتن اطلاعات از محيطهاي كه در آن GIS كاربرد ويژه اي دارد.

5- نبود فرهنگ برنامه ريزي

6- نبود وضعيت استاندارد استان در مورد امكانات

پيشنهادات

1- در زمينه اطلاعات و داده ها بايد مواردي بحث و بررسي تحقيق بيشتر قرار بگيرد از جمله اطلاعات فضايي در تصميم گيري و مديريت اطلاعات فضايي در بخش خصوصي و دولتي و نحوه دسترسي به اطلاعات بايد به عموم آزاد باشد.

2- اقدام به توسعه و نرم افزار نويسي مناسب از طريق متخصصان و استفاده از تكنولوژي GIS در كامپيوتر در سازمانها و ادارات

3- از جمله موارد اوليه و اساس موقعيت GIS در يك استان حتي در كشور ايجاد وضع استاندارد است اين امر مي تواند منجر به امكان بهبود و مبادله اطلاعات ،‌بهره برداري از اطلاعات مشترك و جلوگيري از دوباره كاريها گردد.

4- استفاده از جغرافيدانان در برنامه ريزي استان علي الخصوص از كارشناسان GIS و برنامه ريزان محيطي

نتيجه گيري

استان اردبيل از پتانسيل زيادي برخوردار است مانند صنعت فولاد در اردبيل يا صنعت مس در مشگين شهر ،‌كشت و صنعت و دامپروري پارس آباد مغان يا صنعت گردشگري در سرعين ،فندقلو ،‌ گردنه حيران ، درياچه نئور يا مكانهاي باستاني ، مكانهاي ديدني حاشيه رود آراز يا آبهاي معدني دامنه ساوالان ،‌تجارت بازرگاني گمرگ بيله سوار ...

با تصميم گيري دقيق مسئولين دلسوز بومي و برنامه ريزان محيطي كه مي توانند به آينده استان اميدي بدهند ما مي توانيم محصولات استان را به خارج از كشور صادر كنيم ما مي توانستيم در بازارهاي خارجي كه همسايگان كشورهاي تازه استقلال يافته و مصرفي هستند حرفي براي گفتن و رقيبي براي ديگران باشيم متاسفانه ما از پتانسيل همسايگي استفاده نكرديم ما نتوانستيم حتي با گذشت دوازده سال از استان شدن اردبيل برنامه اي دقيق روبه پيشرفت درسطح استان داشته باشيم تنهابا تصميم گيري دقيق و برنامه ريزان محيطي و باعنايت مسولان دلسوز بومي به اين پارامترها دست يابيم .

« به اميد آينده سرسبز استان ساوالان»