English            Latin   

برای دریافت مطالب جدید به این آدرس www.azoh.net  مراجعه فرمایید

Yeni Adresimiz www.azoh.net

New Address www.azoh.net 

گفتنی است این سایت آرشیو مطالب منتشر شده از اسفند 89 تا دی 92 و همچنین از مهر 94 تا شهریور 95 را شامل می شود
 

مودئرن قادين حركتلري - كؤچورن:‌‌ آيدا بيات

ايدئولوژيک تمللر

قادين حاقلاري حرکتي نين ايلک آدديملاري آيدينلانما چاغيندا سيويل اؤزگورلشمه حرکتلري نين باشلانقيجييلا ائش زامانلي آتيلميشدير. آنا فيکير  " فرانسيز دئوريمي "  سيراسيندا دا اعلان ائديلديگي كيمي بوتون اينسانلارين ائشيدليگي اولموشدور. اولمپ دو گوژ  ۱۷۹۱ ايلينده  " قادين و قادين  يوردداش حاقلاري بيلديرگه سي "  ( Déclaration des droits de la Femme et de la Citoyenne) ايله اينسان حاقلاري و سيويل حاقلار بيلديريسيندن (1789) همن سونرا قادينلاراوچون عيني حاقلاري و يوکوملولوکلري طلب ائتميشدير. چونکو او زامان ديليمينده اينسان و سيويل حاقلاري ايفاده سي ساده جه كيشلر اوچون گئچرلي ايدي.

جينسييت لر آراسي ايليشکييه گلينجه تملده فرقلي، فرقلري وورغولايان ايکينجي و ائشيدليکچي گئنل گؤروش بليرگينلشميشدير. ايلکي کؤکلو، دوغال ويا يئني بير بيليمه دايانان  " جينسييتلرين فرقي " –ندن  يولا چيخميشدير.

ائشيدليكچي ياناشما ايسه آيدينلانمانين آنا فيکرينه دايانماقدادير. بو باغلامدا بوتون اينسانلار  " دوغا اؤنونده عيني "  اولدوقلاريندان توپلومون توم آلانلاريندا جينسييتلري باخيميندان ائشيدلنمه طلبي دوغموشدور.

مودئرن قادين حاقلاري حرکتي

·       مودرن قادين حرکتلري ويا قادين حاقلاري حرکتي نين ايلک دالغاسي (19. يوزايلين اورتاسيندان 20. يوزايلين باشينا قدر) قادينلارين اوي، مسلک صاحیبي اولما و ائييتيم حاققي كيمي تمل سياسي و سيويل حاقلاري اوچون يئني بير اخلاق پرئنسيبينه صاحيب بير توپلوم اوچون ساواشميشدير. سؤز قونوسو ايلکه بوتونو آلمانيادا 1918 ايلينده وايمار جومهورييتي آناياساسي نين اولوشوموندا دا گوونجه آلتينا آلينميشدير.

·       1960 لاردان اعتيبارن قادين حرکتلري نين ايکينجي دالغاسي او زامانلار قادينلارا، اؤزلليکله ده آنالارا  ياپيلان آيريمجيليغين ائلئشديريسي اولاراق  " يئني سول" -ون چرچيوه سينده اولوشموشدور. ايندييه  قدرکي دوزنلنن پوليتيکا بيچيملرينه ياپديقلاري ائلئشديري ندنييله ان آزيندان ايکينجي آشامانين بؤيوک قيسمي  " اؤزرک قادين حرکتلري "  اولاراق آنيلميشدير. بو ايکينجي دالغا سيخ سيخ يئني سوسيال حرکتلرين بير پارچاسي اولاراق آنلاشيلميشدير. آنجاق سون ايکي يوزايلين قادين حرکتي بير ايليشکي ايچينده اولاراق گؤرولموش و آشاما ويا دالغا اولاراق آيريلميشدير.

·       90 لي ايللرده آمريکا بيرلشيک دؤولتلرينده قادين حرکتلري نين اوچونجو بير دالغاسي (Third wave feminism)ياخشيجا بليرميشدير. بو دالغا ايکينجي دالغانين آماجيني داها دا گليشديرميشدير. يئني ياپيدا هر شئيدن اؤنجه ائورنسل، داها آز ائتنيک مرکزلي، كيشي اولمانين ده زامانا و بؤلگه لره گؤره دئييشن ياپيسي نين ائلئشديرل اولاراق سببلري نين سورولماسي گرکليليگيني وورغولايان بير باخيش آچيسي اولموشدور. 1995ده  " جينسييت ماينسترامينگ "  باشليغي آلتيندا واتيکاني دا قاپسايان حؤکومتلرين توپلانديغي 4. دونيا قادينلار کونفرانسيندا، قادين، لزبيين و گاي حرکتلريني دستکله ين بير تاپ-دوان استراتژيسي اولاراق ان كيچيك رئفورم اولوشدورماغي قرارلاشديرمشديرلار.

قادين حرکتلري ساوونوجوسو قاورامي ساده جه اسکي قادين حرکتلرينده چابا گؤسترنلر اوچون قوللانيلان بير ايفاده دئييلدير، بو قاورام بوگون ده قوللانيلماقدادير. آنجاق 60لي ايللردن  بري يئني قادين حرکتلري نين اويه لري اوچون داها چوخ  "فئمينيست  "  قاورامي قوللانيلماقدادير.

بيرينجي دالغا قادين حرکتلري

فرانسيز اينقلابي چرچيوه سينده قادين و كيشي آراسينداکي ائشيدليک ايلک اولاراق آوروپا سالونلاريندا، آما عيني زاماندا  " مارت اؤنجه سي "  سيراسيندا اسکي کاتوليکلر طرفيندن ده قونوشولماغا باشلانميشدير. بو ائنتلکتوآل چئوره، آشاغيلاييجي  بير تانيملا ماوي چورابليلار (Blue Stocings Society) اولاراق نيتلنديريلميشدير.

آمريکادا 1. دالغا قادين حرکتلري، کؤله ليک قارشيتي حرکتي چرچيوه سينده اورتايا چيخميشدير. کؤله ليگين قالديريلماسي يانليلاري آراسيندا اولدوقجا چوخ ديني اينانجلي قادين بولونوردو. بو قادينلار ساده جه قارا دريلي آمريکالي كيشيلرين حاقلاري نين دئييل عيني زاماندا دا قادين حاقلاري نين آغ دريلي آمريکالي كيشيلرين وطنداشليق حاقلارينا ائشيد اولماديغيني فرق ائتميشديرلر. بونون بير سونوجو اولاراق 1848 ايلينده آمريکا باغيمسيزليق بيلديرگه سيني قايناق آلان و هر شئيدن اؤنجه قادينين سئچمه و سئچيلمه، ائوليليک و مولکييت حاققي رئفورمونو طلب ائدن "  Seneca Falls بيلديرگه سي  "  قرارلاشديريلميشدير.

ايلک قادين حرکتلري اويه لري قادين حاقلاري ساوونوجولاري اولاراق آدلانديريلميشدير. تمل هدفلريندن بير دنه سي قادينلارين سئچيم حاققي  ايدي و اونلار عيني زاماندا (چوخونلوقلا آشاغيلاييجي آنلامدا) سوفراژئت (اينگيليزجه: suffrage = سئچيم حاققي؛ لاتينجه: suffragium =اوي قوللانما) اولاراق نيتلنديريلميشدير.

ايلک دالغانين ان اؤنملي هدفلري؛

·       چاليشما حاققي

·       ائييتيم حاققي

·       پوليتيک ائيلملرده سئچمه و سئچيلمه حاققي

·       يئني اخلاقي دگرلره دايانان بير توپلوم اولموشدور.

هئلن لانگ(Helene Lange) و گئرترود بايمئر(Gertrud Bäumer) چئوره سينده کي  ليبرال قادين حرکتلري، مينا كاوئر(Minna Cauer) و آنيتا آوگسپورق (Anita Augspurg)چئوره سينده کي  راديکال قادين حرکتلري و كلارا زئتکين(Clara Zetkin) چئوره سينده کي  سوسياليست قادين حرکتلري آراسيندا ياپلان آييريم، بوگون نسنل ندنلردن و چئشيدلي کسيشمه لردن دولايي آرتيق ياپيلماماقدادير. منطيقلي اولان، باغلانتيلار آراسيندا آييريم ياپماقدير. راديکال قاناد- قيسمن سوسياليستلرله بيرليکده- اولوسال دوزيده قادينلارين سئچمه و سئچيلمه حاققي و اونيورسيته لره گيريش حاققي اوچون اوغراشميشديرلار. ليبرال قانات اؤنجه ليکله قادينلارين يئرل سئچيمه قاتيلما حاققي، قادينلارين ائييتيم ايمکانلاري نين ياخشيلاشديريلماسي  و اؤزلليکله سوسيال آچيدان آوانتاژلي مسلک قروپلاريندا (خيدمتچيليک، آکتريسليک) قادينلارين چاليشما حاققي نين تانينماسي اوچون چابالاميشديرلار. بوتون قانادلاردا توپلومو يئني اخلاقي تمللرله دئييشديرمه سؤز قونوسو اولموشدور.

ايکينجي دالغا قادين حرکتلري

ايکينجي قادين حرکتلري نين اورتايا چيخيشيني تتيکله ين سبب؛ 1950لي ايللردن بو يانا دوام ائدن کؤکلو توپلومسال و کولتورل دؤنوشوملردير. 1. دالغا قادين حرکتلرينده ائشيدليک طلبلري نين يوکسلتيلديگي، کيمي حقوقو قازانيملارين الده ائديلديگي گؤرولموش، آما بونون تک باشينا سورونو چؤزمه ديگيني تجروبه ائدن 2. دالغاداکي قادينلار، ائشيدلنمه طلبلري نين، حوقوقو قازانيملارين دا آشاماديغي بير ازيلميشليگي، بيلينجلنديرمگي آماجلاميشدير.

بو باغلامدا ايکينجي دالغا قادين حرکتلري؛ آمريکا بيرلشيک دؤولتلرينده آفريکا کؤکنلي آمريکاليلارين وطنداشليق حاقلاري حرکتلريندن و ويتنام ساواشينا قارشي باشلاتيلان توپلو آياقلانمالاردان اسينله نيله رک؛ قادينلارين، اؤز سورونلارينا داها ائتکيلي چؤزوملر بولما آراييشيندان اورتايا چيخميشدير.

بو حرکتلر؛ آلمانيا و آمريکادا ‘ آلمان سوسياليست اؤيرنجي بيرليکلري’ (SDS)، يئني سول و سوسيال حرکتلر چرچيوه سينده کي  اؤيرنجي ائيلملري اولاراق سيرالانابيلير.

بو دالغانين باشليجا اؤنملي اؤزلليکلري بونلاردير:

·       ديگر سوسيال حرکتلره، سيويل آياقلانمالارين دا داخيل اولدوغو، داها سانساسيونل ائيلم بيچيملري يؤن وئرمکده دير.

·       چين و ويتنامدان آليناراق باشلاتلان ‘Consciousness Raising (بيلينج يوکسلمه سي) ايسيملي فئمينيست حرکت بو دؤنمه داخيلدير. ‘باغير هرکس دويسون! ’ و ‘ اؤزل اولان پوليتيکدير’ سلوقانلارييلا يولا چيخان بو حرکت؛ قادينلارين تک تک اؤزل آلانلاريندا ياشاديقلاري دنگيملرين اصلينده کيشيسل سورونلار اولماديغي، بوتونلوکلو توپلومسال بير اگمنليک سيستئمي نين پارچاسي اولدوغو تثپيتي دير. بورادا موجادله ائدرکن گئچميشده کي  خطالاردان درسلر چيخاراراق و قازانيملاردان گئرييه دوشمه رک ايلرله مک اؤنمليدير. بدنه صاحيب چيخما بير يانييلا دا قوربان و مقدور پسيکولوژيسيندن سييريليب اؤز بدنلرينه يابانجيلاشمادان قورتولوشو و اؤزگورلشمگي گوجلنمگي هدفله مکدير. موجادله ايچينده قادينين گوجلنه رک چيخماسي هر شئيدن داها اؤنمليدير. بو آنلامدا، اؤزل اولانين پوليتيکاسيني ياپابيلمک، ياشانان دوروملارين تک بير قادينين دنگيمي دئييل، هر قادينين گونلوک دنگيمي اولدوغونو بيلينجه چيخارماقدان، قادين دايانيشماسيني يوکسلتمکدن و پاترييارکانين تشهيريني ياپابيلمکدن گئچر.

·       كيشي  اگمنليگي و آيريمجيليق كيمي حاقسيزليقلارين سورغولانديغي دؤنمدير.

·       ‘بدنيميز بيزيمدير!’ گؤروشو حاکيمدير. کورتاژ جينسلليک و ايستيثمار كيمي قونولارين تمل آلينديغي دؤنمدير.

قادين اؤزگورلوک قورولو 1968 ايلينده، قادينلارين پروبلئملرينده کي  آزالماغي ائلشديرميش و ‘يئني سول’ طرفيدن بيله ديله گتيريلمه ين جينسييت آيريمجيليغي، قادين ازيلميشليغي اوزرينده دورموشدور. قورول، قيسا بير سوره اوچون بو باغلامداکي قادين حرکتلرينه اؤنجولوک ائتميشدير و بئلجه ‘باغيمسيز قادين حرکتلري’ اورتايا چيخميشدير. بورادا قوللانيلان ‘ اؤزرکليک ’ قاورامي، آنارشيست حرکتلرده کي  قوللانيمييلا اؤزدش دئييلدير. قاورامين بوراداکي آنلامي؛ توم گلنکسل داياتمالار (آلمانيا و قاپاتئلان قادين سوسياليست انترناسيونال) و يئني سول پوليتيکاسيندان، سيستئمين اورونو دوشونجه لردن باغيمسيزليقدير.

1960لي ايللرين سونلاريندا بو قادين حرکتلرينه تپکي اولاراق ‘كيشي حرکتي’ دوغموشدور. يالنيز؛ بو حرکتين ايزله ديگي روتا، فئمينيزم آخيميني قارشي گؤروش اولاراق بنيمسه ديگي و 1980لي ايللرده اورتايا چيخان ‘Backlash ’ ايسيملي موحافظه کار آخيمين پارچاسي اولدوغو اوچون قيسمن ايرتيجاعيدير.

ائک اولاراق؛ يئنه 1960لي ايللردن  بو يانا، يئني بير کيمليک آراييشينا گيرن، سوي و ارکيلليک آراشديرمالاري ياپان كيشي قروبلار دا واردير.

اوچونجو دالغا قادين حرکتلري

آمريکا بيرلشيک دؤولتلرينده 1990لي ايللرده يئني بير قادين حرکتي دالغاسي اورتايا چيخميشدير. حرکت، دؤنمه ‘فمينيزمين بوتون آماجلارينا اولاشديغي اوچون اسکي بير دوشونجه اولدوغو’ گؤروشويله حؤکم ائدن آنتي فئمينيزم آخيمينا قارشي تپکي اولاراق دوغموشدور. بو حرکت، گونوموزده ده حالا گئرچکلشديريله مه ين، ايکينجي دالغا قادين حرکتلري نين ساووندوغو گؤروشلر اوزرينه يوغونلاشميشدير.

بو باغلامدا، آخيمين دوغوش آماجي؛ ايکينجي دالغا حرکتلري نين ‘عيرقچيليق ، كيشي آيريمجيليغي’ كيمي سؤزده يا دا حقيقي خطالاري دوزلتيلمه سي و فمينيزم آخيمي گونجل توپلومسال دوروملارلا باغداشماسي اولاراق آلقيلانابيلير.

بو دؤنمده آيريجا؛ ‘توپلومسال جينسييت و قادينين جينسل کيمليگي’ درينله مه سينه سورغولانميش، کيمليک موجادله سي باشلاتيلميشدير.

بو دوروم، بير ‘نسيل دئييشيمي’ اولاراق دوشونوله بيلير. يئني نسيل اوچون فئمينيزم آخيمي چوخدا ياخشي  اولمايان، راحاتسيز ائديجي بير آنلاما صاحيب دير. باشقا بير نوکته ايسه؛ بيرچوخ گنج قادين جينسييت ائشيدليگي نين هله ساغلاناماديغي گؤروشونده دير. بئلجه آمريكادا  بير پانک قروبدان اولوشان ‘Riot Grrrls’ كيمي حرکتلر اورتايا چيخميشدير.

اوچونجو دالغانين گنج فئمينيست تمثيلجيلري هدف اوداقلي چاليشمالارينا -آمريكادا کي  اوچونجو دالغا بيرليگي (Third Wave Foundation) كيمي- فمينيزم اؤنجولوگونده کي  بعضي توپلولوقلار و پروژه لرله اينترنت اوزريندن يوروتدوکلري اورگانيزاسيونلارلا دوام ائتمکده دير.

اؤزگور قادین

Share/Save/Bookmark
 
آدرسهای ما - Follow us

YouTube

 -----

Facebook

----- 

Twitter