اینجا آذربایجان غربی است با مردمانی ترک زبان در کنار اقلیتی از کردها و آشوری ها و … مرکزش اورمیه است با بیش از ۸۵۰ هزار نفر جمعیت با اکثریت ترک نشین و ترک زبان . مردمانی دارد فرهنگ دوست و فرهنگ پرور با قدمت و تمدنی به بلندای تاریخ . در این شهر تاریخی ، فرهنگی ، مذهبی و در عین حال چند زبانی نشریاتی متولد یافته اند که عمدتأ به دو زبان ترکی و فارسی منتشر شده  و می شوند .کتابکتابفروشی هایی دایر می باشند که عمدتأ کتب فارسی ، عربی ، انگلیسی را عرضه می دارند اما در این شهر با غالبیت ترک زبانان تنها یک کتابفروشی را می توان یافت که هم عنوانش ترکی است و هم عمدۀ محصولاتی که عرضه می کند ترکی است . « فضولی کتاب ائوی » نامی با مسمّا که عنوانش را از یکی از شاعران و عارفان بنام ترکی به عاریه گرفته است . مکانی است نام آشنا نه برای آذربایجان دوستان این استان و نامی است آشنا برای دوستداران زبان و فرهنگ ترکی آذربایجانی در سراسر این کشور . محلی است برای آشنایی با نویسندگان ، شعرا ، آشیقها و مؤلفان و مترجمان و روز نامه نگاران اورمیه و این استان. اما این شهر تاریخی و فرهنگی همچو سایر مراکز استانهای کشوری ، ادارۀ کلی دارد تحت عنوان کتابخانه های استان که ساقدوش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوده و این دو از دیرباز وظیفۀ توسعه و اعتلای فرهنگ و هنر استان را داشته اند. اما آیا به این هدف غایی است یازیده اند یا نه قضاوت در این مورد را به عامۀ فرهنگ دوستان واگذار می کنم . چراکه از عهدۀ چون منی خارج است . البته شایسته نیست که نقش آفرینی رسانۀ ملی و استانی را در حیطه زبان و فرهنگ محلی را فراموش نمود که در عرصۀ فرهنگ و زبان آذربایجانی نیز تأثیری شگرفت داشته است چه این تأثیر از نوع منفی آن باشد . به هر روی استان آذربایجان غربی است با متولیانی که توسعه و تعالی فرهنگ و زبان و ادبیات و هنر و فولکور مردم بستگی به تلاش ، فعالیت و اعتقاد و میزان حساسیت آنان داشته و وظیفه ای نیز جز این برای آنان متصور نیست . همه ی این واژه ها و جملات را پشت سر هم آوردم تا به موضوعی بپردازم که دغدغۀ تمامی فرهنگ دوستان آذربایجانی بویژه در عرصه کتاب و کتابداری می باشد . اینکه در این استان چه تعداد نویسندگانی هستند که دل در گرو زبان و فرهنگ آذربایجانی داشته و به زبان ترکی کتابت کرده و آثاری را به زبان شیرین ، غنی و زندۀ ترکی به نگارش در آورده و به چاپ می رسانند،  مشخص نیست اما آنچه که مهم است آثاری است که هر ساله از سوی مؤلفین و مترجمین علیرغم تمامی محدودیتها  و کارشکنی هایی که از سوی برخی تنگ نظران اعمال می شود ، وارد بازار کتاب می گردند . البته اگر سراغ دست اندر کاران و صادر کنندگان مجوز چاپ و نشر آثار به زبان ترکی برویم شاید آماری بدهند  که هوش از سر آدمی بپرد، اما وقتی وارد نمایشگاه ها و فروشگاههای کتاب بشویم ، قضیه فرق خواهد کرد . بویژه آنکه متولیان کتاب در استانی چون آذربایجان غربی خود بانی نمایشگاه و فروشگاهی شوند که درست در محل ادارۀ کل کتابخانه های استان ترتیب داده اند ، در خیابان ارشاد اورمیه . در بازدید از چنین نمایشگاههایی است که می توان به اوج مظلومیت و مهجوریت آثار نوشتاری به زبان ترکی دست یافت و اشک حسرت ریخت . نمایشگاهی با صدها عنوان و هزاران جلد کتاب در مرکز استان آذربایجان غربی با همه نوع کتابی به زبانهایی متفاوت ( فارسی ، انگلیسی ، آلمانی ، روسی ، هندی و … ) اما بدون حتی یک عنوان و یا یک جلد کتاب ترکی. وقتی جویای علت غیبت کتاب ترکی در چنین نمایشگاه و فروشگاهی می شوی ، ابتدا با چهره ای متعجب مواجه می شوی و بعد با کمی درنگ پاسخی را می شنوی که جز دنبال نخود سیاه فرستادن منظور دیگری عاید نمی شود . «انشاءالله کتاب ترکی هم عرضه خواهیم کرد» . گویا کتاب ترکی محصول کشاورزی یا کالای وارداتی است که قرار است تا روزها و ماههای آینده از درخت چیده یا از مزرعه جمع آوری و یا از گمرک تر خیص خواهد شد . جوابی از سر ناچاری و رد گم کردن و مشتری را دک کردن . کسی نیست که بگوید آخر اگر صادقانه توانایی پاسخ دادن ندارید برای چه مردم را دنبال نخود سیاه می فرستید ؟ مگر نمی توانید در چنین نمایشگاهی ، چند جلد کتاب ترکی هم در معرض دید و فروش قرار بدهید ؟ اگر چند عنوان کتاب ترکی را هم به احترام اکثریت مردم ترک زبان استان در قفسه هایتان می چیدید آیا زمین و زمان زیر و زبر می شد یا خدای ناکرده مشکلی امنیتی برایتان پیش می آمد ؟

آخر خصومت و لجاجت با زبان ترکی تا به کی ؟

لطفا” متولیان محترم فرهنگی پاسخ بدهند اصل پانزدهم قانون اساسی را که اجرا نمی کنید ، ( لابد یا به رسمیت نمی شناسید یا اعتقادی به این اصل ندارید ) ، به رسانه استانی هم اجازه نمی دهید که به زبان اصیل ترکی برنامه پخش کند و کودکان و نوجوانان رابا زبان و ادبیات اصیل ترکی آذربایجانی مأنوس نماید ، با صدور بخشنامه هایی هم اجازۀ مدیریت جلسات به زبان ترکی را در استانهایی چون آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل و زنجان و همدان و قزوین و … نمی دهید ، معلمان هم اجازه صحبت به زبان ترکی در کلاس حتی در اوقات قراغت از درس را هم ندارند ، مغازه ها و فروشگاهها و شرکتها هم از انتخاب عنوان ترکی آذربایجانی محروم شده اند ، پدر و مادر ها هم که تا آنجا که ممکن است از انتخاب نام ترکی برای فرزندان خویش به غیر از آنچه که خودتان طی لیستی محدود با ذکر اسامی ممنوعه نوشته و ابلاغ کرده اید محرومند ، رسانه ها و مطبوعات هم که حق ندارند از واژه های ترکی که به گمان شما آقایان بار سیاسی کذایی دارند استفاده نمایند ، مراکز تبلیغ و نشر فرهنگ و ادب ترکی هم که اجازه فعالیت ندارند و اگر هم اندک شماری مثل بیلیم یولو بودند بساطشان برچیده شده ، در کتابهای تاریخ دوره ابتدایی و راهنمایی و دبیرستان هم که از اهانت به ترکان و تحریف تاریخ اولین و قدیمیترین ساکنین این مرز و بوم هم ابایی ندارید ، در سریالها و فیلمها و نمایش ها هم که از به سخره گرفتن فرهنگ و زبان ترکان واهمه ای ندارید ، آثار و ابنیه های تاریخی و باستانی را هم در معرض خطرات و تهدیدات جدی قرار داده اید ، تندیسهای استاد شهریار و ستار خان و باقر خان و … را هم بدست دزدان نامرئی سپردید و اجازه و قدرت پیگیری هم به هیچکس ندادید و …… پس حداقل عرصه چاپ و نشر و توزیع کتاب را هم اینقدر تنگ نکنید که حتی امکان عرضه و فروش یک جلد کتاب ترکی هم وجود نداشته باشد . اجازه دهید حداقل در این عرصه نشانه هایی از فرهنگ و زبان ترکی برای عموم فرهنگ دوستان هویدا شود . تا چه حد خصومت ، تا چه حد لجاجت ، تا چه حد بی حرمتی به ساحت قوم بزرگ ترک .

 اندکی به خود آیید و از این همه بی مهری به زبان و فرهنگ آذربایجان بپرهیزید و کینه و عداوت را با دوستی و محبت و احترام پر کنید .

نویسنده : مهندس اسفندیار سپهری نیا / دورنا نیوز