طالعی ایله باریشمایاندان قورخ

اوز دیلی ایله دانیشمایاندان قورخ

رحمتلی پروفسور میر حمید نطقی تورک دونیاسینین بیرینجی درجه لی دیلچی لریندن هابئله تورکولوق لاریندان ایدی . او؛ گونش ایلی 1299 ینجی ایلده آذربایجانین خلف و غئیرتلی اوغلو شیخ محمد خیابانی نین اولوم و یا خود شهید اولدوغو گون تاریخ بویلو تبریزده آنادان اولموشدور . او داهی حله دیری کن بیر شعرینده دوغوم گونونه بئله اشاره ائدیردی:

شیخ محمد

سنین له بیر کتابخانادا گوروشدوک

گوز یاشلاریندا تانیشدیق

و ایکی میزده

بیر گوزه لله سئویشدیک

سنین گوزلرین یومولاندا

من گوزلریمی آچدیم

یئتیم بوراخدیغین دونیانین

آغیر هاواسی ایله

بیتمه یه ن یاسی ایله

بویودوم

گونلریمه گئجه لر حکم ائتدی

موسیم لرعینی خزان حزن ایله

باشلاییب بیتدی

لاکین گئجه لریمی خیالین لا دولدوردون

گوزومده نور

دیزیمده گوج

و اورییمده غرور اولدون

اما گوزله دیین ساهات نیچون چالمادی

نیچون اکدیگین آغاج قول – بوداق سالمادی

یارالار ساغالمادی ؟ ...

و ساغالماز منیم ده قانایان یارام

داغ باشلارینی دومان آلدیقجا

بایاتیلاریم سینه م ده قالدیقجا

منه اویود وئر ای اولو کولگه

گول لری سوووران یئله نه دئییم

سنی ایتیرن ائله نه دئییم ؟

پروفسور نطقی عومور بویو آذربایجانین دیل و مدنیتینین انکشافیندا جاندان مایا قویموش و دونیا تورکولوژلاری ایچره آدی همه شه سلام – صلواتلا یاد اولماقدادیر. او ؛ زامانی ایله تاریخیمیزی ترسینه عکس ائدنلردن اولمامیش و بونلار لا منطقی اولاراق مبارزه آپارمیشدیر. اوستاد نطقی یاخشی دوشونموشدورکی :

یاشاماق یانماقدیر؛ یاناسان گرک

حیاتین معناسی یالنیز اوندادیر

شام اگر یانمیرسا؛ یاشامیر دئمک

اونون یاشاماغی یانماغیندا دیر.

دوغرودان دا بئله اولموشدور . اوستادیمیز عومرونون اگر بیر چوخ حیصه سین آذربایجاندان قیراقدا گئچیرمیش دیر ؛ آنجاق اوره یی همه شه بورادا اولموش و آنا یوردون هوسینده دویونموشدور. سایین عالیم مختلف ساحه لرده بیر باجاریقلی اوستاد کیمی تانینمیش و آل – الوان و چوخ گوزل شعرلری پوئزیامیزین قیمتلی هابئله دیرلی صحیفه لرینه ایشیق سالمیشدیر . دئدییمیز کیمی اونون چوخ جهتلی ایشلرینه نه قدر باخیلسادا ؛ آنجاق نئجه دئییرلر طالع یار اولمامیش و بیر خیلک ایشلری هله لیک گوزدن گئچیره بیلمه میشدیر . سون ایللر اونون اوچون عاید مقاله لر ده پوئزیاسینا دایر بیر نئچه مقاله نی گوردومسه ده ؛ آنجاق بو دونه من اونو آیری باخیمدان امکان قدری جانلاندیرما ایسته ردیم .

75 ینجی ایل رحمتلی میرزه جعفر خامنه یی نین ال یازما دیوانینین تاپیلماسینا نایل اولدوقدا؛ یئنی شعر تاریخیمیزی بیر دونه ده ماراقلا اوخویوب گوزدن کئچیرنده ؛ بیر چوخ بیلگی لرله ؛ گورولمه میش ایشلره راستلاشدیم . داها سونرا 76 ینجی ایلین اول لرینده (( آذربایجان و مکتب تجدد )) باشلیقلی فارسجا شعر نو حاقینداکی بیلیکلریمی بیر مقاله کیمی یازیب تبریزده چیخان صاحب گونده لیینین اسفند آیندا کی اوزل نومره سینده بیر قسمتین چاپا وئره بیلدیک . داها سونرالار همین مسئله ایله مانوس اولدوغوما اساس یئنی فیکیرلر آرایا گلدی . (( جنوب آذربایجاندا تورکجه ده بیرینجی سربست شعری دئین کیم اولموشدور ؟ ))سوالینا بیر چوخ مطالعه و تدقیقدن سونرا الده اولان قایناقلارا گوره دوشوندوک کی تبریز شاعیرلریندن اولان ایکی اولو اوستاد یعنی رحمتلی پروفسور حمید نطقی و رحمتلی حبیب ساهر و داها سونرالار رحمتلی پروفسور زهتابی ایله رحمتلی علیرضا نابدل ( اوختای ) بیرینجی دفعه اولاراق جنوب آذربایجان پوئزیاسینین تورکجه بولومونده سربست شعر سویله میشلر. بیز حبیب ساهر ؛ پروفسور زهتابی و نابدل حاقیندا آرتیق دانیشیب شعرلرین الک – قلبیر ائتمه یی باشقا بیر ماجالا ساخلایب آنجاق بورادا پروفسور حمید نطقی نین شعرلریندن دانیشماق ایسته ییریک . سوزوموزو آچمادان اونجه یئرلی اولار شعردن بیر تعریفله سوزلریمیزین آردین توتاق . فیکریمیزجه شعره ان کیچیک سوز یا خود تعریف – دانیشیق دیلی ایله گرک سئچیلیب ؛ داخلی ریتم و موزیک و یئنی تصویرلری اولسون . دوغرودان دا نطقی نین شعرلرین آدام اوخودوقدا چوخ گوزل تصویرلرین قاباق قارشیسیندا دورورکی ؛ شوبهه سیز دانیشیق دیلینده هئچده یئرله شه بیلمز . شاعیریمیزین شعرلرینین بیر سیراسی دیداکتیک ( اویره دیجی ) دیرسه ؛باشقا لاری لیریک دیر .

بایرام

قیزلارا

ایلک باهارین دعوتینه گئتمیشدیک

ماهنی لارین ؛ سازلارین

سوزلرین – صحبتلرین

گاه ائنن ؛ گاه یوکسه لن ؛ آهنگینه اویموشدوق

گیررکن غوصه لری قاپیدا بوراخمیشدیق

خاطیره صاندیغیندان

آنی لارین

ان پارلاق اینجیسین توپلایاراق

سوزلری سوسله ییردیک گئچمیشلرین دویونلو بوخچاسی آچیلیردی

ناغیللاشمیش گونلرین حئکایتین دئییردیک ...

فیکریمیزجه اونون شعرلرینین ان بارز خصوصیت لریندن یئنی تصویر لرین تبریز سبکی یا خود هاواسی ایله ترنم ائتمه سی دیر . بو خصوصیتی او بلکه ده اوستادی رحمتلی حبیب ساهر دن پای آپارمیشدیر . باخین :

دونن گئجه

رویامدا ؛ آنام هله دیری ایدی

ناماز قیلیردی

دوعا ائدرکن ؛ خسین – خسین یاواشجا آغلاییردی ..

شاعیرین شعرلرینین آلتیندا بیر سیرا تاریخ لردن یاخشی بیر سند لر الده ائتمک مومکون اولور . اونون بیر شعرینین تاریخی 1326 ینجی ایله قایدیر. بئله لیک له اودوورون الیمیزه گئچن درگی لرین گوزده گئچیرنده یئنی شعره راستلاشا بیلمیریک و یالنیز اوستاد نطقی نین شعرلرین گوره بیلیریک . همین شعری تقدیم ائدیریک :

فال

اوپوشلرینده ساخلانان سیری

دوداقلاریندان اویره نه جه یم

کیچیک و یوموشاق

قوش بالاسی تک قورخاق الینی

اوووجلاریمدا اوخشایاجاغام

سنین عطرینله

سرخوش گویلرده قاناد چالاراق

دان اولدوزونا یول آچاجاغام ...

1326 ینجی ایل

75 ینجی ایل تانینمیش شاعیر سونمز تخلص لی کریم آغا مشروطه چی نین همتی ایله تبریزده ایشیق اوزو گوره ن ؛ هررنگ دن باشلیقلی دوقتور حمید نطقی نین شعر مجموعه سینین 59 ینجی ؛ هابئله 90 ینجی صحیفه لرینده کی شعرلرین آلتلاریندا 1327 ینجی ایل قئید اولموشدور. بوندان دوشونمک اولور کی ؛ شاعیرهله او ایللرده یئنی شعر له تانیش و بو ساحه ده اونجول یارادیجی اولموشدور .

عالیمیمیز زامانین ایلدیریم سرعتی ایله گئتمه سین یاخشی باشا دوشوب ؛ دوست – تانیشین ایسه زامانی فوت وئرمه مه سینه بیر روباعی ده بئله دعوت ائدیر :

مغربده سونن گونش سارالدی گوزه لیم

آرتیق گئجه گلدی قاش قارالدی گوزه ایم

گل حالیمی گور دوروب دا گئندن باخما

فرصت داها یوخ زامان دارالدی گوزه لیم

بو نلارلا برابر اونون گئرچک لره قارشی گوزل شعرلری ده الده اولموشدور کی حقیقتا معنالی و یوکسک آنلام داشیماقدادیرلار باخین :

زحمت له یاشادیق

حسرت له یاشادیق

گلنه دوست ساندیق

گئده نه قاندیق

او قارا گونلردن

هئچ درس آلمادیق

گوره سن گئرچکدن

ایندی اویاندیق؟

پروفسور نطقی واختی واختیندا آذربایجان خالقینین قانینا سوسویانلارین پای لارین چکیب و سوزلرین آغیزلاریندا قویموشدور. اورنک اولسون دئیه حله 1320 ینجی ایلده – اقدام – روزنامه سینده ؛ اوستاد شهریاری اوزونه توتان 21 یاشلی گنج حمید نطقی بیر شعرینده گورون نه گوزل مسئله لره یاناشیب ، آذربایجانین گئچمیش والی سی مستوفی کیمی ساتقین لارین عیبه جر ایش لرینه توخونور:

پیام آذربایجان

ای خجسته خطه ی زیبای آذربایجان

ای همایون میهن با فرشیران ڿیان

ای مرا فرخنده مام سالخورد مهربان

ای پیام آشنائی بشنو از فرزند خویش

رو ترش منما از این گستاخی پیوند خویش

از چه آذربایجان پڿمان و مغبون بینمت ؟

غوطه زن در بحر محنت زار و محزون بینمت؟

از چه رو ای داد ! غرق آتش و خون بینمت؟

خشم کمتر گیر ؛ ای آماج تیر روزگار

این چنین مخروش ؛ ای زخمی پلنگ جانشکار

قطره های اشک جاری گردد از چشمان من

آتشی سوزنده افتد بر دل و بر جان من

تا به گردون سر نماید ناله و افغان من

گر به یاد آرم ستم هائی که دیدی از خسان

در لباس دوستی مشتی گروه ناکسان

گر ترا جان بر لب آمد کارد برستخوان رسید

این ستم ها آری آری بر تو از خصمان رسید

این ز دشمن بر تو آمد هان نه از ایران رسید

تو مهین پیوند پاک خاندان کشوری

پیکر فرخنده ی ایران زمین را چون سری

از زبان کس قیاس دل نمودن خود خطاست

آشنا باشد دل ما گر زبان نا آشناست

از خدائی زبان آنکس که گوید دل جداست

او خود از هر کس فزون ایران ما را دشمن است

بایدش خاموش کردن ؛ زانکه خصم میهن است

ای نسیم صبح گاهی ای صبا ی نیک پی

کوه و هامون در نورد و راهها بنمای طی

تا به آذربایجان بر ؛ این پیام از ملک ری

گو بر ایشان گر زبان ما زیکدیگر جداست

روح ما و قلب ما و فکر ما ها با شماست

دل دمی خوشدار ؛ حرمان شیوه ی اهریمن است

تا سحرگاهان چه زاید , تیر شب آبستن است

ساقیا ؛ می ده که این شب را صباحی دیگر است

بار الها ملک ایران تا ابد جاوید باد

از شکوه و فرهی تا بنده چون خورشید باد.

قایناقلار- ایضاح لار :

-1 ادبیات اوجاغی – اوستاد یحیی شیدا ؛ بیرینجی جلد 1364 ؛ تبریز – نوبل کتابفروشی سی

2 -هر رنگدن – دوقتور حمید نطقی ؛ چاپا حاضیرلایان ؛ کریم مشروطه چی – سونمز ؛ تبریز کتابفروشی ارک 1375

3 - وارلیق ژورنالی

4 -اقدام روزنامه سی ؛ جمعه 10 بهمن 1320 مطابق با 12 محرم 1361 برابر با 30 ژانویه 1942 تهران

-5 ایشیق – علیرضا نابدل / اوختای / صص 6-7

6 -آذربایجان و مکتب تجدد – رضا همراز ؛ وارلیق ژورنالی 78 ینجی ایل ؛ تهران

7 -شخصی یادداشت لار

+- رحمتلی پروفسور زهتابی نین (( پروانه نین سرگذشتی)) کیتابی1325 ده 1350 ینجی ایللرده کی شعرلرین ایفا ائدیر. پروانه نین سرگذشتی باشلیقلی شعر گونش ایلی 1336 ینجی ایلین آذر آیی قوشولموشدور . صص 56-51 بو شعر سربست شعر فورماسیندا قلمه آلینمیشدیر .دئمک همین پوئما ایلکین سربست شعرلریمیزدن اولوب و بئله لیکله پروفسور زهتابی جنوب آذربایجاندا ایلکین سربست شعر یازیب یا خود قوشانلاردان اولموشدور. بلکه ده زهتابی ؛ ساهر و دوقتور نطقی کیمی نهنک شاعیر لرین فکیر و دوشونجه لریندن غیدالانان ، اوختای تخلص لو علیرضا نابدل ده 41 ینجی ایل لرده تبریز ده یئنی قالیب لاردا شعرلر قوشموشدور.( پروانه نین سرگذشتی / م . شبسترلی / ایرانین مترقی ترک روشنفکر لر جمعیتی نین نشریه لری سیراسیندا ) داهی تاریخچی ؛ آراشدیریجی و شاعیر پروفسور زهتابی نین شاهین زنجیرده عنوانلی کیتابیندا بیر سیرا اوزون منظومه لر ده وارکی اوزلوک لرینده ماراقلی دیر لار . باخین - شاهین زنجیرده / پروفسور دوقتور محمد تقی زهتابی( کیریشچی ) / تبریز ؛ نشر اختر ؛ یای 1378

++ - رحمتلی علیرضا نابدلین ایشیق عنوانلی مجموعه سیندن بیر یئنی قالیب داکی شعرلریندن بیر گه اوخویاق

یالقیز قارا آغاج

یالقیز قارا آغاج

داغ اته یینده

تک اوتوروبسان

یولو گوزلورسن ؟

سن تک قالیب سان

من تک قالمیشام

سن چوخ یازیق سان

یا من یازیغام ؟

یالقیز قارا آغاج

دردیمیز بیر دیر

باخ بورا گوروم

کیمی گوزلورسن ؟

کیمی گوزلورسن ؟ دره نین تکین یئنه گوزلورسن ؟

یارسیز – یولداش سیز

تک یاشاماغا

محکوم اولوبسان ...

6/3/1341 تبریز