تبریز سسی خبر ـ یوروم سیته‌سی نین باخیشی: دونیا آنا دیلی گونونون ایل دؤنومو
دونیامیزدا آنا دیلینین گونونون ایل دؤنومونون گلیب چاتماسینی، بوتون بو نعمتدن هله‌لیک محروم اولانلارا، هم تک- تک انسانلارا ،هم قوملار- اولوسلارا قوتلو-اوغورلو اولسون دئییریک. گلسین او گون کی، بو ظولمدن داهی ایلیشیک قالماسین.
بو دونیا گونو هاردان، ندن یاراندی، یاییلدی؟ هاچاندان دیر وئریلدی؟ هیندوستان ایستیقلالینی آلاندا اونون بیر بؤلومو پاکیستان آدییلا(آنلامی هیندولاردان آرینمیش، ت‌میزلنمیش یئرین آنلامیندا) اوندان آیریلدی. آنا دیلی ـ تبریز سسیاونون بیر بؤلومو هیندین دوغوسوندا، بیر بؤلومو باتیسیندایدی. بو ایکی پاکیستانین یئر اوزو یوللاری هیندیستاندان کئچیردی. او چاغدا هیندین دوغوسوندا اولان پاکیستانا “شرقی‌پاکیستان” دئییلیردی کی، اولوسونون آدی “بنگال”ایدی، دیللری‌ده ائله بو آد ایله دئییلیب، تانینیردی. ایندیکی پاکیستانین دیلینه اوردو دیلی دئییلیردی و فارس(دوغروسو دری، درباری) دیلی تک اولوس دیلی یوخ دؤولت دیلی ایدی. پاکیستان (یا او چاغ دیلییله قربی پاکیستان) اؤزونون “اوردو” دیلینی اونلارا زورلا یازیب-اوخودماغا و بنگال دیلینی اورتادان قالدیرماغا بوتون گوجو ایله چالیشیردی. بئله‌لیکله بنگال(شرقی‌پاکیستان) لیلار اؤز اولوسال- میللی دیللرینی اوندان یاخشی بیلمکله(دوغرودان دا بئله‌دیر)، اونو اونودوب، اوردو دیلینی یئرینه قویمادان چکیندیلر. بو ایشدپاکیستان حربی یوروشه ال آتدی، قانلار تؤکدو، بنگال‌لی‌لار باش اَیمک یئرینه ایستکلرینی آرتیرماقلا ایستیقلال دا ایسته‌دیلر. بو هاقسیز قان تؤکمه‌ده هیندیستان بنگلادئشین ایستگی ایله دؤیوشه گیریب بنگلادئشین ایستیقلالینا یاردیم ائتدی. او گوندن بنگال‌لی‌لار اؤلکه‌لرینین آدینی بنگلادئش(بنگال اؤلکه‌سی) قویدولار. بو دؤیوشده ان آزی میلیون یاریم آدام یاشاییشینی ایتیردی (۱۹۷۱م.-۱۳۴۹گ.). او زامانلار دونیا یئنیجه نازیسم(هیتلئری) سویچولوغوندان قورتولموشدو، باشداهیندین یاردیمی دا اولماقلا بی ام ت.طرفیندن بو گون دونیا دا آنا دیلی گونو تانیندی.
دیل ندیر؟ تکجه باغلانتی(ارتباط)اراجیدیرمی یوخسا یوخ،باشقا ائتکیلری ده وارمی، یوخ مو؟ دیلین ذاتی- سوتو-ایچی (ماهییتی) نه‌دیر؟ قیساجا دئسک، دیل بئیین اورگانینین منطیقه-عاغیلا اویقون فیکیر اورونونون ائشییه چیخما یولودور، باشقا جور دئمکله بئیین(مغز) اؤز اله گتیردیگی حاصیلی(اورونو)- سونوجو(نتیجه‌نی)- فیکیری تکجه-بیرگه بیر یوللا ائشییه وئره بیلیر. بئله‌لیکله دیلین بیرینجی رولو فیکیری بئییندن دیشاری چیخامادیر، ایکینجیسی ایسه باغلانتی قوروب باشقالارینا یایماسیدیر و… .[۱] بئیین اورگانی، اوچ یؤنلو “منطیق-عاغیل-فیکیر”ایسته‌دیگینی یاراداندان سونرا دیل یولو ایله گؤسترمه‌یه باشلاییر. بو گون فارس حاکیمیتینده اولان گونئی آز.دا سویداشلاریمیزی اؤز دیللری(از.تورکجه‌سی) ایله یازیب-اوخوماق اؤیرنمه‌یه چاغیراندا، بعضیلری دئییرکی دیل بیر باغلانتیلیق وسیله‌سی-آراجیدیر بو دیل اولماز، باشقا بیر دیلله (اؤرنک فارسجا)سؤزومو چاتدیرارام. بو دوشونجه دیلین ایلک(بلکه‌ده نئچه) گؤروینی(نقشینی) دانیر، یوخ حسابلاییر، حال بوکی، دانیلمازدیر. دیللرین ده بو نوقطه‌دن بیر- بیرلریله بینؤوره‌لی فرقلری واردیر. بیر اؤرنکله اونو آچیقلایاق: فارسجا دئییلیر: (کلید درمنزل) تورکجه دئییلیر: ائوین قاپیسی‌نین آچاری گؤروروک کی، او دیلده آنلاتما کیچیکدن(جوز) دن بؤیوکه(کول‌لا) ساری، بو دیلده بؤیوکدن(کول‌لدان) کیچییه(جوزه) ساریدیر. ائله بونا گؤره‌دیرکی ایندی علمی باخیمدان دییرلر، هر کیمسه ایلک نؤوبه‌ده اؤز دیلینین دئییب، یازیب- اوخوماسینی اؤیرنمه‌لی، سونرا باشقا دیللری، ایسترسه بیلمه‌لی‌دیر، بؤیله اولمایاندا منطیقسیز و یوروجو اولور، آرتیق یئری اولمایان چتینلییه دوشوب، ادامین گوجو حدره گئدیر. ارتیباط وظیفه‌سی دیلین ایکینجی یا نئچنجی گؤروی‌دیر. هرکیمسه اؤز دیلی ایله یاخشی دوشونوب فیکیر یارادیب، دیشاری چیخاریب، باغلانتییا قویا بیلر. بو قونوداهاتتا بیزیم یازیچی‌لاریمیز، سؤی‌چولاریمیز آراسیندا دا چوخلو بحثلر اولوب یازیلیب قالیبدیر. بونون ان آدلیم اؤرنگی، سهندین (بولود قاراچورلو) “شهریارا مکتوب” ایله شهریارین، اونا یانیتی(جاوابی) “سهندییه” سؤیونده گؤزلجه‌سینه گلیبدیر.
دیلین ائتکی‌لرینی هاردا گؤرمک، ایزله‌مک اولار؟ [۲]
آ) دیلین سوسیال(مدنی) ائتکیسی: اؤز دیللرینده مدرسه اولمایان اؤیرنجی‌لر، اوخولا گئدنده اوچ ایشی یاناشی و بیرباشا گؤرورلر “بیر دیلی(انا دیلینی) اونوتما/بیر دیلین اؤزونو صیفیردان اؤیرنم/هامان دیلین یازیسینی اؤیرنم، اما اوخولو اولان دیللرده اؤیرنجی تکجه دیلین یازیسینی اؤیره‌نیر (دیلی اصلینده ائوده اؤیرنرلر، اوخول، یازییا گؤره‌دیر). دیلچیلیک- پئسیخولوگی(روانسوناسی)- توپلومچولوق(جامیسوناسی)- قاورام(فلسفه)- یاشام تانیمی”بییولوگی” (زیستشوناسی) وباشقا ائلملرین اوزمان‌لارینین نظرینجه بو مسئله یاشاییشین سونونا دک آداملارین تکل(فردی) باخیمدان اوستونده ترس ائتکی(منفی اثر) بوراخیر. بیرده آرتیق اوتانجاغلیغا، سیخیلیب –قیسیلما دویقوسونو، ائلجه‌ده آنا-آتانین اوغول گؤزونده آلچالماسی-اسکیلمه‌سینی یارادیر(بونلارین دیلی درده دین دئییل و…)، دوکتورا، ایداره‌یه،هرهانسی بیر یئره گئدنده سؤز- سووونو یاخشی- بوتون یئتیره بیلمیر. توپلوم باخیمیندان دا بله قووم‌لار-اولوس‌لار باشقا میلتلرله یوخلاشدیرمادا گئری قالیرلار. دیلمانجیلیق ایشی‌ده ایلک دسته‌یه یوروجو(چتین) اولور. داها آرتیق قانونلاری اؤز دیللرینده اولمایانلار یاخشی دوشونوب، منیمسه‌یه بیلمیرلر و یابانجی گؤزو ایله باخیرلار.
ب) دیلین ایقتیصاد ائتکیسی: قیساجا دئسک وئرگیده(مالیاتدا) اؤزونو آرتیق گؤستریر. اؤرنکجه تورکیه‌ده- قوزئی آز. دا تاجیرلر وئرگیلرینی ایلین ایلک گونلرینده وئریب سونرا ایل‌آخیری آز-چوخلوغونا باش وورورلار.
ج) سییاسال دورومدا: سییاست وارلیق، اولماق ـ قالماق، گله‌جگه چاتماق دئمکدیر. تاریخ بویو گؤرونورکی، تمددونلرین دورومو- داوامی-ائتکیسی اوزون سوره‌ده چوخ دیل و اونون اورونو( محصولو) ادبیات ـ کولتورله اولوبدور. نئجه‌کی،تاریخین باشلانماسینی دیلین یازییا کئچمه‌سی(خط‌ین یارانماسی) ایله بیلیرلر. ائله بو گونچو چاغدا دا هر بیر سییسی گوج(حکومت)دیل حوزه‌سینه باغلیدیر یا ترسینه اینسان توپلوم‌لاری اؤز دیللری اولان گوجو سئویرلر، اؤرنک اولاراق “کیریم یاریم آداسینین” روسییایا قاتیلماسینی گؤروروک. یئنه ده بو قونویا قاییداجاییک.
چ) دیل-ادبیات- کولتور(فرهنگ) باخیمیندان: هر بیر اولوسون دیلی اونون ایچ دن گلن(ماهیتی)، هوویتی(کیملیگی) وارلیغیدیر. سؤز- سوو گؤزللیگی(ادبیات)،عنعنه – کولتور بیر اولوسون معنوی مالی، ثروتی، میراثی‌دیر. دیلینی اونودان بیر آدام یا بیر میلت کچمیشدن قالمیش (معنوی) مالینی ـ ثروتینی- وارلیغینی الدن وئریر. باشقا وارلیغا گیریب اوندا اریگیب- چورویوب، لیینه اولوب، آسیمیلاسیونا واراندا یئنی وارلیغیندا اسکیدن قالانلار ایچینده یئنه ده ائیرتی(مصنوعی)،اصیلسیز(قئری اصیل)- بد اصیل-اکسیک(الچاق) مرتبه‌ده اولان سانیلیر، گؤرونور.
دیللرین بؤلومو: دیللر بو باخیمدانکی هامیسی اینسان دیلیدیر، بیر سیرا شریک‌لیکلری واردیر، مثلا بوتون دیللرده آغیزدان چیخان تک سسلر (فونلار) ایکی یئره بؤلونورلر، یا هامیسیندا بیر نظم وارکی، اونا تورکجه دیل(یاساسی-تؤره‌سی- بیلگیسی)،فاسجا دستور، گرامئر(اینگیلتئرجه)دئییلیر. دیل بیلگیسی دیللرین اؤز ایچیندن اولان بیر خاصییت- ذات-سوتدور و اونلاری بیر-بیریندن آییراندلر. اسکی چاغلاردا دیللرین بؤلوملرینین آدینی اولدوغو یئرلر یادا ایشلتدیگی میلتلر آدییلا دئیردیلر: اؤرنک، اورال-آلتای(یئرآدی)،هیند-آوروپا(یئرآدی)،چین(یئریا میلت)، قیزل دریلیرر(میللت آدی) دیلی. ایندیکی دورومدا دیلچیلیک علمینه دایاناراق دیللرین بیر-بیرلرینه یاخینلیغینی اونلاردا اولان دیل بیلگیلری ایله گوروپلاشدیریرلار. بو باخیمدان بو گونکو دیللر ۴- گوروپا بؤلونور: ۱-هیجایی دیللر(اؤرنک چین دیللری)،۲-قالیبی دیللر(اؤرنک عربجه دیلی)،۳- تحلیلی(عربجه) ینجله‌مه‌لی(تورکجه) دیللر(اؤرنک فارسی)،۴- اکلملی(تورکجه) یا ایلتیصاقی(عربجه) یا پئیوندی(فارسجا) یا آگلوتیناتیو(اینگیلیزجه)دیللر کی، بوگونکو تورکجه دیللریدیر.[۳] باشدا سایدیغیمیز۲-جی گوروپلو دیللرده چوخلو قایدا سیز چوغوللوق (جمع مکسسر،دوشوک یا سینیق جمع باغلاما) و جمع باغلاما علامتلری واردیر. اؤرنک(ات،ان،ین،سیین،سان و…) ،۳- جونده ائیلملر(فعل‌لر) کؤکو صرفده دییشیر و قایداسیزلیق گؤرونور، اونا گؤره‌ده چوخلو قایداسیز فعل‌لره توتوشوروق و ازبرله‌مه‌دن سونرا باشقا چاره یوخدور (اینگیلیزجه و فارسجادیلی کیمی) عئینی حالدا قایداسیز جمع‌لرده (عربجه دیلی تک)چوخدور، اؤرنک” مووسئ(سیچان )”این جمعی اولور”میجئ”(سیچانلار) ۴- جو دسته‌ده بو ایکی چتینلیکدن هئچ بیری گؤرونمور. اؤرنک تورکجه دیلینین قایداسیز ائیلمی(فعلی) یوخدور و جمع علامتی ده تکجه بیردانادیر(لار-لر)و موکسسر(سینیق-قایداسیز) جمع یوخدور.
دیللر بیرلشیب بیردیل اولابیلرمی(یا دونیا بیر دیله چاتابیلرمی یا بیر دیل قالیب یا یارانیب باشقالارینین یئرینی توتا بیلرمی)؟ تاریخ بویو چوخ گؤرونوب کی بیر دیل،باشقالارینا گؤره بیر چاغدا چوخ-چوخ ایره‌لیله‌ییب بیر دونیا دیلینه یاخینلاشیبدیر. بو گونده بیلیریک کی، ایلک تمددون سومئرلر الیله ایکی دیجله-فیرات چایلاری آراسیندا یارانیب، یایینیبدیر. اونلارین دیلی اکلملی(ایلتیساقی- پئیوندی)دیللری گوروپوندا یئر توتوردو. سومر دیلی او زامانلاردا دونیا دیلی حسابلانیردی،اما باشقا دیللرده اولوب یاشادیلار. بیر زامانلار اسکی تورک دیلی اولموش ایلام دیلی ،۳۰۰۰ ایله یاخین دونیا دیلی اولموشدو، بیر دؤنه یونان دیلی بئلیدی، بیر دؤنمده ده عربجه دیلی بئله اولدو. …. ایندی اینگیلیزجه دیلی بئله‌دیر.آما عئینی سایدیغیمیز تاریخی دؤورلری تک، یئنه ده باشقا دیللر ده واردیر و چوخ احتیماللا اولاجاقلار دا، قالاجاقلار دا. بیر زامانلار دونیادا بیر دیل اولما، یا بیر دیل یارانماق ائشغی-ایستگی چوخالمیش و عاغیللاری بو یؤنه ایشه چکمیشدی، هاتتا بیر مصنوعی دیل ده یاراندی کی، اؤیرنمگی ده، یازیب-اوخوماغی دا دوغال دیللردن چوخ-چوخ آسانیدی، اونلارین ان گوجلوسو “ایسپیراتو“دیلییدی. بو گوجلو یییه‌سیز دیل ۱۹علامتله یازیلیب-اوخونوردو، اما ایندی او دیلدن هئچنه خبر یوخدور. آوروپا دا ایقتیصادی بیرلیک یاراتماغدا بیر ماستریخت آدییلا آنلاشمایا (قراردادا) چاتدیلارکی اولون سونوجو آوروپانین واحید پولو یارانماسی اولدو(یوروو). او چاغدا دیل بیرلشمه‌سی، اوروپا بیر دیلله ایشله‌مه‌سی قونوسو دا اورتایا آتیلدی، اما ان آزی بیردانا دا اوی آلابیلمه‌دی، دئدیلر دیل ایچدن گلمه‌دیر، هوویت(کیملیک)دیر، ورادا چئشیدلیک گره‌کیر، اونو بیرلشدیرمک اولماز و داها ایندییه دک اویا(ری)قویماییبلار یا باشقا سؤزله دئسک،۱۵-۱۶ ایلدیر او آنلاشماندانسوروشور و یئنیدن اورتایا قویماقدان هئچ نه خبر یوخدور.دئییرلر اینگیلیزجه دیلی ایستیثنادیر،و،صنعت،علم،تئکنولوژیی،بیلگیسایارا، اینتئرنئته و… باغلیدیر،چاره‌سیزدیر. یادیمیزا سالاق کی، بیر دؤنه بیلگی‌سایار دا بئلئیدی، اوندا بیر (یا ایکی )دیلدن چوخ یازماق اولمازدیر، بو اینحیصار بو گونده یوخدور، اینترنت ده بیر گون بئله اولابیلرمی؟ باشقا بیر نظر ده وار کی، دیللر او قدر بیر-بیرلریله سؤز آل-وئر ائده‌جکلر کی سونوندا بیرلشیب بیردیله چئوریله‌جکلر. اوندا بو سورغویا یانیت تاپمالیییق کی، بس اونلارین دیل بیلگیلری نه اولاجاکدیر؟ نئجه بیرلشه‌جکدیر؟ بیرگون سئچکیلر اؤنجه‌سی بیر کیرمانشاه لیدان سوروشدوم کی، سیزین مجلیس وکیللرینیز نه وعده لر وئررلر، او دئدی هچن، اونلار دئییرلر گئدیب مجلیسده اَیلشیب اصفهانین نوماینده‌لرینین آغزینا باخاجاییق، اونلار دؤولتدن اؤز اوستانینا نه ایستسه‌لر تئزلیکلبیز ده اونو اؤز اوستانیمیزا “کیرمانشاها ایستیه‌جگیک. آی گونئی آز.لی سویداشلاریم گلین بیز ده اؤز دیلیمیزی بوگونکو علمی یوللارلا یازیب-اوخوماسینی اؤیره‌نیب، ایشله‌ده‌ک، گؤزوموز ده آلمانلیلارین، فیرانسالی‌لارین، ایتالییالی‌لارین آغزیندا اولسون، هر زامان اونلار اینگیلیز دیلینه گؤره اؤز دیللریندن ال چکسه‌لر، اینگیلیزجه‌یه اوز گتیرسه‌لر، بیز دفیلفور هم تورکجه‌میزدن هم فارسجادان ال چکیب اینگیلیزجه‌یه اوز گتیرک. گلین او زامانا دک بیز ده هامیلار کیمی، ایلک نؤوبه‌ده اؤز دیلیمیزی اؤیره‌نیب، یازیب-اوخوماغین اؤیرنندن و اوشاقلاریمیزا دا اؤیره‌دندن سونرا(مثلن بوگونچو فارسلار کیمی)، باشقا دیلری، نئچه‌دنه اولور-اولسون اؤیرنمه‌یه گئدک. یاهودیلرین بیر”بابیل بورجو افسانه‌سی وار، بو افسانه‌ده دئییلیر، بیر زامانلار دونیادا تکجه –بیرگه بیر دیل واریدی، اودا بابیل دیلییدی. نمرود بی آدلی بیر حاکیم اؤزونه بیر بورج سالدیریردی، کی، اورادان آللاها اوخ آتیب اونو یئره سالسین. بورج اوچور و اورادا ایشله‌ینلر هره‌سی بیردیلده دانیشیب باشقاسینین دیلینی دوشونه بیلمیر و او گوندن چئشیدلی دیللر اوزه چیخیر، قالیر.[۴]تورک افسانه‌لرینده ده بونون ترسینه دئییلیرکی آللاه بیرگون دیللرین چوخلوغوندان جانا گلیر، اونلارین هامیسین چاتیر ائششه‌یه آپاریر بیرلشدیرسین، قافقاز داغلاریندان کئچنده ائششک ییخیلر، یوک داغیلیر، دیللر یئر یوزونه سپله‌نیر، داها آللاه دا بیر یئره ییغابیلمیر، بیرلشدیره بیلمیر، چئشیدلی قالیر کی، قالیر.
دیل ایله آلفابا(الیفبا): دیل یازیدا الفبایا،الفبا دیله باغلیدیر. گئچمیشده نئچه، نجور الفبالار واریمیش، بوگونه تکجه اوچ چئشید الفبا گلیب چاتیبدیر.عرب آلفابئسی،لاتین آلفابئسی،شکیل(تصویر) خطینه یاخین الفبا(چین و گونئی-دوغو آسیا بؤلگه‌سینده. چین آدینا آدلانمیش آلفابه زاماندان داهی آرتلک گئری قالمیش اولوب و گئریله‌مکده‌دیر.عرب آلفابئسی ده اصلینده ال یازما و یئیین (سورتلی )بیر الفبا اولاراق ایشلنمکده‌دیر. بو الفبادا اونلو سسلر (فارسجادا هوروفئ سدادار) یازیلمیر و بو ال یازمالاردا آز زامان آپارمادا ایشه گلیر، اما ایندی دوروم دییشیلیب هرنه ال ایله یوخ آراجلا گؤرونور. ماشینین یازیدا دا ال ایشلری یئرینی توتماسی بو آلفابئنی مخمسه‌یه سالیبدیر. بو دییشیکلیک ده اولماسایدی یئنه ده عرب آلفابه‌سینین بیر دیبلی،کؤکلو عئیبی-ایرادی واردیر. او دا بیر تاریخی حادیثه یه باغلانیر و بئله‌دیر: فینیقیلر(ایندیکی فلسطین‌لی‌لرین بابالاری، بشرییته چوخلو قالارلی خیدمتلر ائدیبلرسه آما آلفابئ ایشینده بیر یانلیشلیق یاپدیلار کی بوگونه‌ده‌ک ائتکیسی عرب آلفابئسی ایله یازیلان دیللرده اؤزونو گؤستریر. فینیقیلرین یاشاییش فلسفه‌سینده وارلیق ایکی یئر، گؤرونن و گؤرونمینه بؤلونوردو. بو فیکیری آلفابئیه ده گتیردیلر و اونلو (عربجه مصوت، فارسجا صدادار) سسلری گؤرونمز وارلیق بیله‌رک یازیدا گتیرمه‌دیلر. بو ایش دئمکله یازماق آراسیندا ایکیجه‌لیک سالدی، و هوزوالیش سورونونو یاراتدی، یونان‌لی‌لار فینیقی‌لردن آلفابه‌نی اؤیرننده بو ایشی آلفابئدن گؤتوردولر و اسکی یئرینه قایتاردیلار، بئله‌لیکله یونان و لاتین آلفابئسیده سؤزلر دئییلن کیمی یازیلدی، بو منطیقله اویغون اولان رول گونوموزده ماشیندونیاسینا دا آرتیق اویغوندور.ائلجه ده لاتین آلفا بئسینین سسلیکلرینی(هیروفلارینی) تک-تک یازما اؤزللیگی ده اونو ماشین دونیاسینا یاراشیقلی ائدیر.بو هامیلیغجا (عمومی)یوخلاشدیرمادیر. تورکجه دیلینه گلنده عربجه دیلی اوزون سسلی دیللرین بیرینجیسی ساییلاراق، تورکجه دیلی قیسا سسلیلرین بیرینجیسینده یئر توتور. عرب آلفابه‌سی او دیله اویغوندور و اورادا اونسون(صامیت) سسلره چوخ دیر وئریلیبدیر. ب ائله‌لیکله اوزون سؤزون قیساسی عربجه آلفابئسی تورکجه دیللرینه اویغون دئییل، ترسینه لاتین الفابه‌سی چوخ دا یاراشیقلدیر و بیزیم بو قایدالی ریاضی‌وار دیلیمیزین نظمینی اورتایا چیخاریب ماراغ یارادیر.
دیله گوج(سیاست-حوکومت): دیل بیر دیری وارلیق(ائکوسیستیم)کیمی‌دیر، اونا یئتیشیب- قوروسون دیرچه‌لیب، یاخشیلیقلاری، گؤزللیکلری، باجاریلیقلاری داهی نه‌لر- نه‌لری آرتار، دیرله‌نیب گوجلنه‌بیلر. بیر یاخشی مئیوه آغاجینی نظرده توتاق، اونا سو یئتیرمه‌سه‌ن، توپراغینی گوجلندیرمه‌سه‌ن ایستر-ایسته‌مز گئریله‌یه‌ر، اؤلوشکه‌ییب یئمیشینی‌ده یئتیشدیره بیلمز. بوتون دیللرده بئله‌دیر. تورکجه دیلی‌ده بئله‌دیر. حوکومتین بیر دیله تبعیضی، اونو اوخوللارا، بیلیم‌یوردلارینا یول وئرمه‌مه‌سی، ائله بیل آغاجین سویا چاتماسینین اؤنونو آلماقدیر، یا اونون دیبینه شور سو تؤکمک‌دیر. دیل باغلی، ادبیات، کولتور، بیلیم، تاریخده بئله‌دیر، دیل ضاعیفلادیغجا او دیلین چئوره‌سینده‌کی اینسانلارین عاغلی دونار، فیکیری قیسالار، یازی یاپیتلاری(سرلری) کمیت، کئیفیت باخیمیندان دیرسیزلشر، نهایت دیل اؤزو ده یاخشی، گؤزل ادبی سؤزلرینی، ایصطیلاح‌لارینی، چئشیدلی ادبی صنایع‌سینی، باجاریغلارینی الدن وئرر. ادبیات تئرمینلرینده بونا قارقا دیلینه دؤنمه دئیرلر. بو قونودا دئمه‌لیگیک ایلک تمددونلری دونیادا تورک دیلینه باغلی اولوس‌لار یاراتدیلار(سومرلر، ایلاملار، هیت یا هیتیتلر، هوریلر، سوبارلار، کاسسی‌لر، ازلار(ازرلر)، لولوبی‌لر، توروکلار، قوتتی‌لر، کاسپی‌لر، ماننالار و ب.) . بونلارین هامیسی اکلملی(ایلتیصاقی، پئیوندی، اگلوتیناتیو) دیللی، دئولت‌لر، حوکومتلر، سولاله‌لر، تمددونلر اولوبلار. بونلار، داها چاغداش زامانیمیزدا منطیقله-علمه ایثبات اولموش قونودورلار. سونراکی تورک سیاسی وارلیقلاری سایدیقلاریمیزجادیللرینه دیر وئرمه‌دیلر و بو دیل (تورکجه دیلی) یاواش- یاواش یئرینی باشقا دیللره دونیا ساحه سینده وئریب بیرینجی دورومدان آشاغیلادی، یئنیلدی. او بؤیوکلوکده قازنوی، سلجوق، خارزم‌شاه‌لار،…هابئله قاجار امپراطورلوق‌لاری دیللرینی حوکومت حیمایه‌سینه آلمادان و باشقا دیللری کؤکلدیب- شیشیردن،آزربایجان چئوره‌سینده دیلیمیزی بو گونه سالدیلار(البتته تکجه بو دئییل آما ایسلامدان سونراکی دؤولت گوجلری چوخ اؤنم داشیییبدیر).
دیل ایله ائتنیک(اولوس-میلت) باغلیلیغی: ائله‌کی آغاج توپراق‌دا گؤیرر، دیل ده اولوس (خلق) دا کؤک سالیب قول- بوداق آچیب، چیچکلنر. هر اولوسون بیر دیلی وار، هر بیر دیل اولوسونا باغلیدیر، هم توپلومسال، اولوسال باخیمدان هم تکیل، فردی باخیمدان دیل وارلیغین، هووییتین(کیملیگین)، ماهیتین(ایچین) بیر بؤلومودور. اوزون سوره‌ده دیل آرتیق اؤنم داشیییر، بونا اؤرنک(البتته میلتچیلیک باخیمیندان) یهودیلردیلرکی ۴۰۰۰ ایل آوارالیقدا یاشایاندان سونرا، گیزلیجه اؤز آرالاریندا دیللریله دانیشیب، یازیب-اوخوماقلا بیرلیکلرینی، ائتنیکلیکلرینی، ساخلاییب بیرینجی فورصت یارانماغلا یئنی دونیا صنعت- سرمایا دؤورو اوصولویلا دئولت- میلت حاکیمیتلرینی یارادیب ساخلادیلار، ایکینجی اؤرنگی یئنه ده اونلارین قارشیسیندا دایانان،کئچمیشین،بیرینجی بؤیوک دنیز امپراطورلارینین(فینیقیلرین) اوغوللاری فیلیسطین‌لی‌لردیرکی دیللرینی ساخلاماقلا الدن گئتمیش وطنلرینی آلیب میللی دئولتلرینی قورماقدادیرلار. بو هر ایکی اولوسون گؤردویو میللی چابا- چالیشمالاری، بوگونده فارس ایستیمارینین حاکیمیتی آلتیندا ال آیاق چالان، اوزون سوره سیاسی ـ کولتورل(فرهنگی) آسیمیلاسیوندا اریگیب-چوروین، باشی دین بیرلیگی شیره‌سیله سریلمیش، بیز آزربایجان تورکلرین، بؤیوک”اؤرنک ـ اولگو” دور. باشدا آد آپاردیغیمیز علم اوزرینده یارانیب، یولا سالینمیش، نظمده، منطیقده، ساده- راحات اؤیره‌نیب، یازیلیب-اوخونان ایسپیراتو دیلی ندن اینسان ایچینده اؤزونه یئر آچابیلمیدی، اوروپادا گوجلو روما امپراطورونون یئرینی توتان کیلیسانین دینسل حوکومتینین دیلی اولان لاتین دیلی(لاتین آلفابئسی ایله ایشتیباه توتمایاق)نه‌دن داوام گتیره بیلمه‌دی؟ بونا گؤره‌کی اونلار اولوس دیلی دئییل دیلر،لاتین دیلی بیر امپراطورلوق دیلییدی.او امپاراطورلوقدا یاشایان میلتلر، او گوندن کی تصمیم توتدولار اؤز میللی (ایتالیان، المانییا، فیرانسیز، ایسپانییول،…) دیللریله یازسینلار، لاتین دیلی ایستر-ایسته‌مز اورتادان یوخ اولدو، بیر اؤلو دیله چئولیردی. ایسپیرانتو دیلی‌ده هاکزا بیر اولوسال دیل دئییلدی، میللی یییه‌سی یوخودو، یییلنه بیلمه‌دی. بو گون بولقاریستاندا یاشایان اولوس اؤز دیلینی ساخلایا بیلمه‌ییب (تورکجه‌نی ) اوسلاو دیلینی آلماقلا تورکلوک ائتکیسینی‌ده الدن وئریب، اوسلاویان دونیاسینین- دؤولتلرینین ان آشاغی دورومدا دایانیبدیر.
فارس ایستیمارینین دیللره باخیشی و فارس دیلی: ایران دیللر کانیدیر(معدنی‌دیر)، اؤزو ده چوخ عؤمورلو و اسکیدن قالمیش دیللر. ایراندا باشدا دیلچیلیک آنلامیندا سایدیغیمیز دیل قورپلارینین بیر (هیجایی‌لر)ین دن سونرا هامیسیندان واردیر. قالیبی لردن عربجه دیلی، تحلیلیلردن فارسجا(گیله‌کی، ماز، لور، لک، لر اونا داخیل اولماقلا) دیلی ، کوردجه دیلی، اکلملی(ایلتیصاقی-آگلوتیناتیو)لردن آزربایجان تورکجه‌سی دیلی(قاشقای ایله اووشار تورکجه‌سی‌ده داخیل اولماقلا) تورکمن تورکجه‌سی دیلینی آد آپارماق اولار. یاهودیلر (کلدانیلر)، ارم‌نیلر(هایلار)، آشوریلر ایراندا اولوس حسابلانمیر بلکه قوومی اقللییت اوستونده‌دیرلر. تورکجه دیلی ایراندا “ایلاملار”دان و اونلارین چئشیدلی ائتنیک – قوومی قوملارین(باشدا سایدیغیمیزلار) دان قالیر. اینگیلیز برنامه‌سی ایله رضاشاهین نیظامی کودتاسی الیله ایرانداحاکیم اولان فارس نیژاد پرستلیگی، بونلارین هامیسینی داناراق ایرانی تک اولوس‌لو و تک دیللی سایاراق، فارسجا اولمایان دیللری اریدیب، چورودوب، فارس‌لاشدیرماغا باشلادی، بو ایشین اوستونده ده وارلیغینی الدن وئردی. ایسلامی اینقلاب ایلک نؤوبه‌ده اؤلکه‌نین قیراقلاریندان باشلایاراق ایچریی، مرکزه دوغرو گئدیردی بو اومودله‌کی میللی- مرکزی ظولوم دینی بیر حوکومت کؤلگه‌سینده قالدیریلسین. اینقیلاب نیظامی اوغوروندان سونرا، گؤروروک کی، یئنه ده قیراق لاردان میللی ایستکلر باشلانیر، تورکمن‌لر بیر یؤندن، آز.لیلار بیر یؤندن (خلق موسلمان دیرچه‌لیشی)، عرب‌لر، بلوچ‌لار دا بیریاندان. ایندی جمهوری ایسلامی رئژیمی بونلاری تام بیردینسل(شیعی،سوننو) ایکیجللیگی گئدیشلری بیلدیریر آما هامیسی دا بئله و بوندان دئییل، ان آزی آز.لی‌لاردا کی، هامیدان تئز اؤزوده نیظامی- سیلاحلی یوخ، مدنی یوللارلا باشلامیشدیلار تام بیر نمونه‌دیر. ایندی ۳۶ ایل بو دینسل اینقیلابدان اؤتندن سونرا ایران دا یاشایان اولوس‌لار بیر دین مراملی حوکومتده اینسانی، مدنی، میللی ایستکلرینی گؤرمه‌دن، تاپمادان اولوسال ایستکلره اوز گتیریب، فارس ایستیماریندان آیریلیب ایستیقلالا مئیللری چوخالیر. فارس ایستیمارینین دینسل قولو ۳۶ ایلدیر ایراندا یاشایان میلتلری اینتیظاردا قویماقدان، اونلارا میللی حاقلاریندان هئچ نه وئرمه‌دن هاتتا یوزده دوخسان دوققوز(۹۹%) اوی آلان آنا یاساسینی دا اونلار اوچون ایجرایا قویمادی، ۱۵-ای اصلینی کی،حقیقتده ائله ده بیر ایمتییاز اؤدمیر ایجرایا گتیرمکدن چکینیری. یاندیران یئری بوراسیدیرکی موحاجیر یئرلییه دئییر، من یئرلییم سن موحاجیر(گلمه-کؤچری)سن !بیر یؤندن قولاغیمیزی کار ائدیرلرکی آریایی قوملار آنا وطنلری(وئستادا دا یازیلمیش) آلتی آی گئجه، التی آی گونشلی چوخ سویوغ”ایرانویچ”دن گلیبلر، و یئنی گلمیش یئرلرینه ده او اسکی آدلارینی قویموش” ایران “دئییبلر، باشقا یؤندن دئییرلر”تورکلر” ایرانا گلمه(موهاجیر)دیرلر و گرک اؤزلرینی(سل- کؤک) لرینی، دیللرینی دانالار یا اونودالار، یوخسا بیزیم وطنیمیزده هاتتا ۲۱-جی قرنده ده قالماغا و تورکجه دیللرینه اوخول آچماغا حاقلاری یوخدور.هئچ دئمیرلر اؤزلری آخینلا ایرانا گلیب یئرلشند، ایندیکی ایران آدینا تانینان یئرلرده کیملر و نه درجه‌سینده تمددونلری واریدیر، بونا یئنه ده باخاجاییک. آزجا دا اولموش اولسا، فارسجا دیلینی ده ترپه‌دیب،سیلکله‌یه‌ک گؤرک نه‌یی واردیر. فارسجا دیلی دیلچیلیک باخیمیندان تحلیلی(عربجه سؤزدور) دیللردندیر، یانی اوندا نظمسیزلیک(قات = قاریشیقلیق) چوخدور، شیکست(قایداسیز)جمع‌لر چوخدور و یئنه ده قایداسیز(بی‌قایده) ائیلملر(فعل‌لر)چوخدور. فارسجا دیلی بو ذاتی- سوتونده اولانلاردان آرتلق، ایسلامیته اینانمیش عربلرله قارشیلاشاندا هرنگینی الدن وئردی، آنجاق بیراز یئرلی سؤزلرله سامانی‌لر درباریندا تشریفاتی عیبارتلری اونلارا قاتاراق، عربجه دیلینین قایدا قانونلاریندان کسیک- کوسوک، یاریمچیلیق بیر گیرامیر دوزلده‌رک آدینی دربار دیلی، سونرالار اونون قیسدالمیشینی”دری دیلی” آدی قویاراق، اؤزلرینه دیل سانیب آدلاندیردیلار. بو دیل ائل دیلی یوخ دربار دیلی اولاراق یالتاق شاعیرلرله، بوتون عربجه عروض وضعنلی”شعیر” اؤلچوسونده شاهلارا سؤز سؤیله‌مه‌یه باشلادیلار، دری دیلی، اولدو دربارین زیرنا- دؤهولو، شئیپورو، تبلیقات آلتی. باشقا ائللرشاهلاری سیلسیله‌سی ده، اؤرنک اولاراق اوغوز تورکلری(عربجه‌ده قزنوی)بو تبلیقات آلتیندن خوشلاری گلیب اؤز دربارلاریندا یالتاق فارس(اصلیند،دری- وری دئین)شاعیرلری ییغاراق شاهلیقلارینی شیشیرتمه یولوندا اونلارا عاغیلا گلمز بیر حیمایتله او دیلی دونیانین هر یئرینه یایدیلار. بئله اولدو و فارسجا دیلی دری- وری –تشریفاتی دیلی کیمی جماعتین بئینینه زورلا سوخماقا باشلادیلار. بو ایش او قدر تیکرار اولدو کی، شیرازلی شاعیر و یازار سعدینین گولوستان کیتابی ایله (نئچه یوز ایلدنسونرا) یاواش- یاواش ائل دیلینه چئوریلمه‌یه باشلادی و یئتیردی بوگونه. ایندی بو دیل فارس ایستیمارین علیله بیر قاتیل دیله دؤنوبدور و دئییر ایران ایچریسینده من اولان یئرده هئچ بیر دیل اولمامالیدیر. عرب آلفابئسیندن ده اؤزونه ناشی- ناشی بیر الیفبا سئچیب حوکومتلر گوجو ایله یولا دوشور. فارسجا دیلی تکجه دیلدیر کی اوندا سس علامتی(حرف)سسدن (سووتدان) چوخدور. بئله‌لیکله فارسجا دیلی، میلت دیلی یوخ دربار دیلی، یاشاییش دیلی یوخ تشریفات دیلی، بیلیم(علم) – سانات دیلی یوخ، تعریف، تمجید، یالتاقلیق دیلیدیر. مییلی دیل یوخ، لاتین دیلیتک، امپراطورلوق دیلیدیر. فارسجا دیلی سونسوز، قیم، یایسه اولموش بیر دیلدیر.[۵] آلفابئت باخیمیندان دا فارسجا دیلی ان گئری قالمیشلارداندیر. اونلار عربجه آلفابئسینیدیللرینه اویغونلاشدرما یوخ، فوتوکوپی کیمی دیللرینه آلیبلار، اؤرنکجه فارسجادا، تکجه بیردانا “س- س” “ز- ز”سسی وار، آما اونلار بوتون علامتلری گؤتوروب ایشله‌دیرلر. بئله اولورسا، بس بو فارسجا دیلی نتور، نئجه داوام گتیریب‌دیر و بوگونه‌ده‌ک قالیبدیر؟ بورادا بو یازینین توتامی‌جا. قیسا جاواب وئریریک: ایران اؤلکه‌سی هخامنیش‌لر حوکومته گلندن، ایندییه‌تک آزادلیق و میللی حوکومت اوزونه حسرت قالیب و بیرباشا ایستیبداد،ایستیثمار،ایستیمار ایچینده ال-آیاق چالیبدیر کی، هله‌ده، ایندی ده، بو گونده ده بئله‌دیر.
…فارسجا دیلی ایسلامدان سونرا تدریجله دوغودان باتی‌یا بیر دؤولتی دیل و اونون کاتیبلری و بیر ده شعیر ایله عرفان دیلی آنلامیندا ایره‌لیله‌دی و یئرلی دیللریدین- دؤولت مرکز و دایره‌لری ایچینده ائریدیب ـ چوروتدو، آسیمیله(فارسیزه‌ده) ائتدی. باشقا بیر دئمکله ایندیکی فارسجا دیلی، ایندیکی ایراندا هئش بیر قوومون ایرانا گلمه‌سیندن یارانمیش دیل دئییل. بیرباشقا نیشانا دا بو دیلین عربجه و تورکجه دیللریندن سس(سؤزله قاریشدیرمایاق) آلماسیدیر کی دیل عالمینده بیر نادیر ایتتیفاق دیر. او سسلرین بیری “قق-ق” سسیدیرکی فارسجادا یوخدور و بوتون بو سسله یازیلان سؤزلر یا عربجه‌دن یا تورکجه‌دن آلینیبدیر. اؤؤ-او (کوتاه مثل اردک )”سسی ده تورکجه‌دن آلینیبدیر. [۶] مرحوم حسن امید اؤز آدینا اولان “امید سؤزلوگونده بو آلینما سسلرین سایینی ۸ دانا بیلیروه کی سا اؤؤ سسینی گتیرمه‌ییبدیر.[۷] ایندی فارسلار بیزه دئییرله‌کی “سیز تورکلر “ق” سسینی دوز دیه‌بیلمیرسینیز و لهجه وارینیزدیر.
تورکلر ایرانا گلمه (موهاجیر)، یوخسا ایلکین یئرلیلری(ساکینلری)دیر؟ دونیانین بیریجی(زامان باخیمیندان) امپراطورونو، آکاد(کد-قالیبی دییللی لردن)بیلیرلر کی ۵۰۰۰-۴۴۰۰ میلاددان اؤنجه‌دن امپراطورلوقلارینی یاراتدیلار، بو دؤنه‌ده اونلار هرطرفدن، داها آرتیق قوزئی ایله دوغودان اکلملی دیللی “سوبار-سوبر”لرله قونشویدولار و آکادلارین شومالا دوغرو یوروشونون قاباقینی آلیردیلار. سوبارلار بو دؤیوشلرده ضاعیفلاییب، بو یوروشلرین عؤهده‌سیندن گله‌بیلمیردیلر، بو ضاعیفلامیش دئولتین ایچریسیندن و شومال قونشولاریندان۱۷ طایفا بیرلشه‌رک اؤزلرینه “توروککی(-توروککی-توروککو-توروککو)ادینی قویماقلا یئنی دئولت یاراداراق، اؤز سویداشلاری سوبارلاری دا ایچلرینده هل ائده‌رک اونون یئرینی توتوب آکاد امپراطورلوغونون قارشیسیندا دایاناراق تاریخده ایزلرینی بوراخدیلار. توروکلار دا سومئرلر، ایلاملار، سوبارلار، کاسسی‌لر، قوتتی‌لر، هیتلر، هوریلر، لوللوبی‌لر،ماننالار، مادلار، ساکالار، کیمئرلر تک اکلم(ایلتیصاقی،اگلوتیناتیو)لی دیللییدیلر. تورک آدی بورادان(میلاددان۴۲۰۰ ایل، بوگوندن ۶۲۰۰یل) اؤنجه‌دن اورتایا چیخیب یارانیب تاریخده ایز قویوبلار. بو توروک- توروک ائللری بیرلشمه‌سینین سایه‌سینده آکاد امپراطورلوقو اؤز پایتاختینا یاخین( ایندیکی باغداددان آزجا شومالدا) آزربایجانا هئچ بیر زامان قیربیلمه‌دیلر،عئینی بو دایاناغی(موقاویمتی)سونلالار آشور-آسور(قالیبلی دیللی) امپراطورلوغوندا دا گؤروروک. آشورلارین نیظامی ـ حربی سندلری و آرشیوی چوخ دقیق اولموشدور و دئمک الدیمز و صاف-سالیم سونرالار باستان شوناسلارین الینه دوشدو و ساخلاندی. اونلار هر یئرده نیظامی هم آشکار-آیدین، هم قیزلی صورتده مامورلار قویوردولار و اونلاردان مرکزه داییما جنگی گزاریش ایسته‌ییردیلر. بو گزاریشلری دنه -دنه بایگانی‌ده نومره(شوماره) ووروب ساخلاییردیلار. نئچه اونلارجا، بلکه ده یوزلرجه دؤیوش گزاریشی توروک لارا واردیر کی بورادا تکجه دؤردونو آد آپاریریق:۲۲-۲۳-۶۹-۸۷-جی نومره‌لی توروککو لرین مرزلرده نئجه اولدوغونو بیلدیریر. بو تورورککو- توروککی،توروککو- توروککی(و باشقا دئییملری) سونرالار “تورک-تورک-تورک(بوگون فارسجادا-عربجه‌ده) سؤزلرینه قیسادیلاراق دؤندولر. بو توروککو آدی ایله بیرلشمیش۱۷تایفانین ایچینده بیری ده آز طایفاسی ایدی کی آراز ـ کور چایلاری آراسیندا( ایندیکی موغان کؤلو اونون بیربؤلومو اولور) یارانیب ـ گه‌لیشمیشدیر و چوخالان نیفوسونون بیر بؤلومو ده گونئیه ساری آخیندایدی(ازیق ماغاراسی،ازوف دنیزی، آسیا ـ ازیا ،آزربایجان…) اونون ایز لریدیر و آدیندان آلینیبدیر). اَیر آزربایجان “تورک”لری و بوتون”تورک”قونوسو یئرینه سایدیغیمیز دیل قوروپلارین نظرده توتساق، اوندا تورک دیلی کی اکلملی(ایلتیصاقی-آگلوتیناتیو )دیللر ایچینده‌دیر بوگونکو ایراندا تاریخی –تمددونو ،سابیقه‌سی ۶۰۰۰یله یوخ ان آدی ۸۰۰۰ ایله (و دا گلمه‌سی یا اولماسی یوخ بلکه یاراتدیغی تمددونون پارلاماسیندان بویانا حسابلانیر. آریایی لعنین بو گونکو ایرانا گلمه‌لرینین ان چوخونو ۹ یوز ایل میلاددان قاباق بیلیرلر. ایندی اؤلچو- بیچی ائدین کی، کیم ایرانا گلمه، کیم یئرلی حسابلانابیلر. رضا شاهین نیظامی کودئتاسی ایله ایراندا حاکیمیتی الینه آلان فارس راسیسمی بونلارا گؤز یوماراق، گه‌لیب سلجوقلارین ایرانا گلمه‌سیندن یاپیشیر، کی بو کؤچری تورکلر فارس اصیللی و فارس دیللی آزربایجان‌لی‌لاری تورک دیللی ائتدیلر.[۸]
روحانی دؤولتی‌نین ایراندا اولان میللت‌لر، دیللره سییاستی- باخیشی: باشدا آچیقلادیغیمیز کیمی فارس شوونیزمی- راسیسمی رضاخان کودئتاسیندان بری “ایرانی، آریایی‌لر یوردو، ایران‌لینی فاراسجا دیللیلر آداملاری، میلتی منا ائدیب تبلیغ، جایدیرماغا، دوشوندورمه‌یه باشلادیلار، بو گونکو ظاهیرده ایسلامی آدینی یوروده‌رک ایلکده اه نئیلگیم، منه بئلیئتیشیب، سونرا تامامن بو نیژادپرست سییاستی تامامیله منیمسیه‌رک اونلاردان دا بیر آز آرتیق ایشلتمه‌یه باشلادیلار. میللی اویانیشلارین آرتماسی بو دین آلتیندا سویچولوق یوروتمه سیاستینی اولوسلارا تانیتدیریر و رئژیمی بیراز دیکسیندیریر، اونا گؤرؤ ده تازا جیناح‌لاری ایشه گتیرمکله بیراز باشبند ائلمه ایستیر یاراتسین و زامان قازانسین. بونلار فارس اولمایان ایرانداکی اولوسلارا، داها آرتیق” تورک”اولوسونا اؤلومدن سونرا هئچ نه ایستمیرلر. کئچن ایل بئلنچی بیر گونده ۲۰۰ یه یاخین آدام توتدولار، هله‌ده کامیل بوراخماییبلار. روحانی ده بو تعریفدن ائشییه آیاغین اوازدابیلمز، اوندا “ویلایت موطلقه فقیه لیگی(وقیه لیگی)پوزولار و نه‌لرکی یازیمیز اوزانمادان دها دئمه‌دیم-یازمادیم. آشاغی باشلیقدا بونو دؤولتین اؤز مطبوعاتیندان سئچین، قضاوته قویون.
الیمیزه چاتان دیللرین اؤیرنمگی ایچین دؤولتی مطبوعاتدان خبرلر:
۱) ره گشا هفته‌لیگی/اونونجو ایل/نو.۲۷۴/سا.۶/۱۴-۸-۱۳۹۲ آز.شرقینین یئنی اوستانداری(والیسی): احیای دریاچه اورمیه و ایجاد فرهنگستان تورکی اولویته اول من است (اورمو گؤلون دیریتمه ایله تورکجه دیلینه دیل فرهنگیستانی(دیل قورومو) یاراتما منیم بیرینجی ایشیمدیر). ایسماییل بی جاببارزاده دئییر؛ بو ایشی بیتیرمک روحانی باشقانی وئردیگی قوولا گؤره منیم آز. شرقییه وئردیگیم سؤزدور.۲۵/۸/۹۳ ده “گونش هفته‌لیگینده سا.۲ نو.۱۳۳ ده بله یازیلیر” اوستاندارقب نئشست”ایجاد بنیاد فرهنگ و هنر آذربایجان به جای فرهنگستان تورکی در تبریز(والی قئری قاییتدی؛ آز.نین اینجه‌سنت ایله کولتور تمه‌لینی قورما تورکجه دیل قورومو یئرینه.او بو ایشینین ندنلیگینی بئله سؤیله‌ییر؛ ایر باشقان بیزه بئله بیر سؤز وئریبدیرسه ،ندن تکجه” دیله”اولسون !؟ او کی اؤنملیدیر، “تورک” سؤزونون گؤتورولمه‌سیدیر، هرنه اولور اولسون آما تورک آدی و تورکجه دیلی ایله اولماسین.
۲) شرق روزنامه‌سی،سا۲،۱-۱۱-۱۳۹۲،مقاله باشلیغی: یونسی؛ آموزش به زبان مادری در دستور کار(انا دیللرینین اؤیرنمگی ایش باشیندا):
علی یونسی” مهر”خبرگوزاریشینه دئییر باشقا دیللرین آنا دیلیجه اؤیرنمه‌سینه دستور وئریلیبدیر، اؤیرنجلیک ناظیری(سرپرستی)جناب فانی ده قول لییه اولان دئییل.
هامان گونده” ابتکار “قزئته‌سی ده بو باشلیقلا یازیسینین۱۰ دوزویونو بئله یازیر. باشقا سطیرلرینده وئریر، اونون نئجه گؤرولمه‌سینی حاضیرلاسین. مقاله بئله باشا چاتیر کی، اونا بودجا (پای) آیریلماییبدیر، یانی بوتز آلاهی قونولاردان یازیبدیر، شرقین کی اوندان آرتیق قونویا گیریشیبدیر.
۳)شرق قزئته‌سی/سا.۳نو.۱۹۴۰/۹-۱۱-۱۳۹۲باشلیق “اسلئ ۱۵ قانون اساسی؛ فرصت یا تهدید؟(انا یاسانین۱۵-جی اصلی؛ فورصت یا قورخو؟)بو آچیقلاییییجی یازی فارس دیلی و ادبیاتی فرهگیستانینین اویه‌لرینین بو اصلین ایجرا اولماسینا پروتئست اولماسی اوزرینده یازیلیبدیر. بحثلر بو ایشاره ایله کی، فارسجا دیلینی گوجلندیره‌جک یا یوخ، باخیشی ایله داوام ائدیر. بوردا آز.تورکجه‌سی دیلینی، آذری آدلاندیریبلار، مقاله‌نین سونوندا ۵-سطیرده دئییلیرکی، عربجه دیلیندن سونرا، قالان دیللرین هامیسی فارسجا دیلی ایله بیر کؤکدندیرلر و بو نیشان وئریرکی “آذری”سؤزوندن نظرلری تورکجه دیلی یوخ بلکه کسروی آچیقلایان کیمی، فارسجا دیلینین بیر قولو کیمی سانیلیر.
هامان گون بو روزنامه‌ده باشقا بیر یازیدا: باشلیقی:تدریس زبان مادری،حق یا توطعه؟(انادیلینی درس وئرمه هاقدیرمی، تؤوتییه‌دیرمی”؟) بورادا دئییلیر کی فارسجا اولمایان دیللرین اؤیره‌نیلمه‌سی، اونون قارشیسیندا یوخ، یاناشیندادیر”مووازیسی”.
۴)شرق قزئته‌سی/نو.۲۰۰۳/سا.۶/ه‌لی یونیسی ایله دانیشیقدا/باشلیق: آموزش زبان مادری برای زبان فارسی نیز خیر است(“آنا دیلیجه اؤیرنم، فارسجا دیلینین ده خئیرینه‌دیر”.) بو موصاحیبه‌نین ۲-ای سون سوروسو ائتنیک آزینلیقلارینادیر، اوندان ۱۵-جی آنایاسا اصلینین ایشه حاضیرلانماسیندان سوروشورلار. رییس جومهورون ائتنیک، دیل، دین آزینلیقلاری دستیاری آخوند علی یونئسی دئییر؛ آنادیلی اؤیرنمه‌سی یوخ ،انا دیلیجه اؤیرنمه (نظرده‌دیر)،هاردا ایستک اولسا، اؤیرتیم-ائییتیم ناظیرلیگی اونون آرخاسیندادیر و نئجه ایش آپارمانی گؤستره‌جک. البتده آز.لا کوردوستاندا بیلگی الده ائتمه‌لر چوخ اولوبدور. عربجه دیلی (ایندی) اؤیره‌نیلیر. بلوچ دیلینه بیلمیرم نئجه ایستک واردیر؟ اولورسا او ناظیرلیک ایشلری قاباقا آپارمالیدیر، منجه بیزیم میللی دیلیمیز “فارسجانی” گوجلندیرمه‌یه بو ایشلر هئچ ده بیزیم میللی و رسمی دیلیمیز “فارسجایا”زییانلی دئییل،خئیری ده وار(و فارسجا دیلینی،هم میللی دیل و هم رسمی دیل آدلاندیریر، حالکی بو تکجه فارسلارا میللی دیل اولا بیلر). ایکینجی سورودا “آما اوزده فارسجا دیلینین فرهنگیستان اویه‌لری بو ایشه قارشیدیرلار؟ او دئییر بیلمیرم خبریم یوخدور. اینانمیرام اونلار بو ایشه قارشی دورالار، بو آنا یاساسینین ۱۵-جی اصلینه اویقوندور و اینانمیرام بونا موخالیف اولالار (البتده تام یالان سؤیله‌ییر)
۵)شرق قزئته‌سی نو.۲۲۲۹ /سا.۲/ ۱۵-۱۱-۱۳۹۳٫باشلیق: روحانی دونبال ناسیونالیسم عظمت طلب نیست. (روحانی شیشیرمه اولوسچولوق دالیسیجا دئییل). جلایی پورلا “فوکوهی”نین علی یونیسی بیله اوتورومودور. شرق رونامه‌سینین سوروسونون یانیتیندا کی، هاچان ائتنیک له دینسل آزینلیقلار معاوینتی تکمیللشه‌جکدیر؟ یونیسی گولومسیلنه‌رک دئییر؛”سیز ایندی ایستگینیز بو معاوینتین یارانماسیدیر (دستیارلیغین معاوینته یوکسلمه‌سی)اما بو ایش بیتنده سیز دئولتدن هرنگی ایستیه‌جکسینیز، نئجه کی، سئچکیلیکدن اؤنجه ائتنیک آزینلیکلاربیزدن تکجه احمدینیژاد پرئزیدئنتین گئتمه‌سینی ایسته‌ییردیلر، اما ایندی دئییرلر بیز اونلاری مملکتین هرنه ایشینه قویمالیییق. ائتنیک آزینلیقلاردا چتینلیکلر واردیر آما “بؤهران” یوخدور .او بونو دئمکله کی،”اقوام طرفیندن ایران بوتؤولیگینه خطر یوخدور. بیز بو ایشه زمینه یارادیریق. بو ماسا آرخاسی، فوکوهی سؤزلریله کی، ایراندا (میلل یوخ) اقوام ۱۵- جی اصلین ایجراسی ایله، دیر تاپماق دورومونا چاتمالیدیرلار باشا چاتیر. ایل یاریمدان سونرا کشف اولونور کی، ائتنیک آزینلیقلار و قوملار آنا دیللری، تاریخلری، کیملیکلری دالیسیجان یوخ، تکجه – بیرگه کئچمیشده‌کی پئرزیدنتی تاختدان یئندیرمک ایسته‌ییرمیشلر و بوندان آرتیق ایستکلر، بیز ایرانی پارچالاماق آدی قویوب، ددنیزی یاندیراریق.
۶) اطلاعات قزئته‌سی نو.۲۶۰۸۸/سا.۵/۱۹-۱۱-۱۳۹۳/باشلیق: نگاهی به ضرورت حفظ تنوع زبانی در ایران” گویش‌های محلی ریشه های درخت تنومند زبان فارسی”(ایراندا دیللرین چئشیدلیگینی ساخلاما گرکلیگی”یئرلی دئییملر گوجلو فارسجا دیلینین داواملی کؤکلریدیر). بو مقاله‌ده ده بیز آزربایجان تورکلرینین دیلی تورکجه دیلی یوخ بلکه” آذری”دئییمی(لهجه‌سی و کسروی باخیشلی فارسجانین بیر بوداغیتک)ساییلیر. سیید سادتییان لا،(دیلچیلیکد) دوک. حسن بشیرنیژاد نظرلرینی اورتایا قویورلار. اوزون سؤزون قیساسی کی ایراندا میلتلر یوخ قوملار،دیللر یوخ فارسجا دیلی گویئشلری(لهجه‌لری، دئییملری) واردیر. بورا دا آنا یاسانین ۱۵-جی اصلینی ایشلتمک عئیب دئییل هئچ هونردیر ده ،نییه کی، فارسجانی شیشیردیرلر، بو دا ائله بیزیم ایستگیمیزدیر. بئله اولاندا دؤولت اونلاری دؤرد اللی ساخلامالیدیر و ایندییه‌ده ک ایشتیباه ائدیبدیر. بیر دؤولت گزئته‌لرینده یازیلابیلمه‌یه‌ن خبری ده دئیک: علی بی یونسی ۶-۱۰-۱۳۹۳ ده تهراندا اؤز دفترینده “جبهه متحد کورد”(کورد بیرلیگی جیبهه‌سی)سییاسی گوروهو ایله گؤروشونده “اونلارا دییر ” اورمو شهری اترفی و اؤزو ایلکده “کورد”اوموشلار، سونرا زامان اوزرینده تورکلشیبلر”. بو سؤزو سونرا کوردلر داندیلار آما رییس جومهورون ائتنیکلر دستیاری هله‌ده‌کی وار بو سؤزونو گئری آلماییبدیر. بوگونکو رییس جومهور(جومهور باشقانی) حسن روحانی، سئچکیلردن اؤنجه دئمیشدیر ۱۵-جی اصلی ایجرایا آپارماغا بیر گوجلو معاوین دیکه‌جگم کی ایشلری گوجلو و هیزلا ایره‌لی آپارسین، او ایندی معاوین یئرینه بیر ایختییارسیز دستیار قویوبدور کی، نه یئری بوش قالسین نه ده ایش گؤرولسون.
تبریز سسی خبر ـ یوروم سیته سی
۲ ایسفند۹۳ (۲۱ فوریه ۲۰۱۵)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[۱] ـ کتاب مجموعه مقالاتی پیرامون زبان و زبان شناسی چاپ دوم انتشارات امیرکبیر۱۳۷۶ص ۹ تا ۱۵ـ محمد رضا باطنی
[۲] ـ بورادا یازیمیزین توتامی قدر بیر نئچه عامیلدن قیساجا آد آپاریریق
[۳] ـ کتاب کثرت قومی وهویت ملی ایرانیان ص ۸ زیرنویس شماره ۲
[۴] ـ علاقه‌مندان می توانند به کتاب زبان‌های مردم جهان (اصل فرانسوی) نویسنده می‌شل مالرب با ترجمه به فارسی توسط عفت ملانظر/انتشارات علمی وفرهنگی /چاپ اول ۱۳۸۲مراجعه نمایند.
[۵] ـ پیرامون زبان و زبان شناسی ـ محمد رضا باطنی شماره ۴۵-۶۲
[۶] ـ کثرت قومی وهویت ملی ایرانیان ـ دکتر ضیا صدر شماره ۲
[۷] ـ فرهنگ فارسی عمید ص۳۵ چاپ ۱۲-انتشارات امیرکبیر سال۱۳۷۷
[۸] ـ تورکجه – فارسجا “آغری” نشریه‌سی الف)نو.۱۵۶/ سا.۱۳/ ۲۶-۵-۹۳، تاریخ حضور تورکان در ایران مقاله‌سی، ب) نو.۱۴۹/سا.۱۵/۱۵-۱۰-۱۳۹۲تورک‌های باستان مقاله‌سی، و باشقا
