گونئی آزربایجاندا میللی و جینسی آیریجالیق ــ مهسا مئهدیلی
قادینلار بیر دیرلی آماجلا قارشیلاشدیقلاری آن، قهرمانلیغادک بو آماجدایوکسه لرلر(استاندال).
آزربایجان میللی حرکتی اورتا دوغونون باشقا میلتلری نین دئموکراتلاشما حرکتلری نی یانی سیرا اؤز جوغرافییاسیندا معروض قالدیغی سییاسال _توپلومسال ایستعمارلارا قارشی کوتله سی ایچریسینده اینسانی کیملیک حاقلارینی تانیتدیریب، منیمسمه گوجونو یاراتماقدادیر.
دئموکراسییه دوغرو گئدن بیر حرکتین گرگینده اولان اؤزللیکلریندن اؤز ایچریسینده اینسان حاقلارینی تانیتدیریب چئشیدلی یؤنلردن اینجله ییب و اینسانی بیر دوشونجه یاپیسی اوزرینه گلیشمه سیدیر.
دونیانین مودئرنلشمه سورجیله و اورتادوغو- دا باشلانمیش اولان اینسان حاقلاری نین برابرلیگی و دئموکراسی
ایسته می ایله برابر آذربایجان میللی حرکتینی دونیا سییاسال آلان لاریندا اولغون و گلیشمیش بیر بیچیمده اورتایا چیخارماق ایچین کیملیگی تاپتالانمیش میللتیمیزین جینسل كیملیكلریندن دولایی تاپتالانمیش كوتله نین یاریسینین دااؤزل سیخینتیلار و سورونلارینی تانیدیب اینجله مک گرکلیدیر.
توپلوموزداجینسییت ده میللییت کیمی اینسان کیملیگی نین اؤزللیکلریندن اولدوغو ایچین، آذربایجان قادینی نین هم میللی کیملیگی هم ده جینسل کیملیگینی دیرلندیرمک کوتله نین هامیسینی ائییتمکده ان اؤنملی رولو اولان توپلومون یاریسینی تانیماق دئمکدیر.
1.آزربایجان قادینی نین میللی کیملیگی
آزربایجان قادینی بیر آذربایجان تورک اینسانی اولاراق دوغولدوغو عائیله ایچریسیندن باشلانان حیاتیندان کئچدیگی توپلوما دک سورکلی فارس شوونیزمی نین باسقیلاری نین آماجیدیر. فارس ضیالیلاری نین سویجولوق دوشونجه لریندن قایناقلانان ایران بیرلشمه سی آدلی آسیمیلاسیون سییاستی تورک عائیله سی نین ایچریسینه دک کئچیب تورک اینسانینی کیملیگیندن ائلینه ائتمکده دیر.
اوشاقلارین تورکجه آدلا آدلاندیرما یاساغی، دوشونجه دونیاسیلا ایلگیلنمه آراجلاری اولان رادیو تئلویزیون، درگیلر و کیتابلار هامیسی فارس و فارسلاشدیرما اینحیصاریندادیر، مودئرن دونیادا آذربایجان بالاسی نین كیشیلیگینین اولوشوموتورك کیملیگینی گوجسوزو تاپتالانمیش گؤرمکله باشلانیر گلیشمه سی و دوشونجه لرینین بسله نیب سوموتلانما سورجینده ، فارسجا دوشونمک، دویولارینی فارسجایا چئویرمک و تورک کیشیلیگینی سویونوب فارس پالتاریلا توپلومدا گئیینمک زورونداقالیر. بئله بیر توپلومسال دوروم یارادیجیلیق، حاقینی ساوونما هم ده دوشونجه لرینی یانسیتما گوجلرینی اولومسوز ائتکیله ییر. بو آرادا قادینلار بییولوژیک اؤزللیکلریندن قایناقلانان
کولتورل ائیتیم قوراللاریندان دولایی اینجه اسنك کیشیلیک یاپیلاری ایچین آسیمیلاسیونون بیرینجی و ان قولای ائلینه اولان سئچنکلریدیر. گلوریا ایشتاینم’ین (قادین درگیلری نین تمل داشین قویان) بو سؤزو آذربایجان قادینی نین گوجله نیب گلیشمه سینی انگلله مه ائتکنلرینه اؤرنک اولا بیلر کی یازیر " قادینلارین گلیشیب گوجلنمه سی نین ان بؤیوک انگللری آتامانلیق و سویچولوقدور. بونلار چوخ تمل و درین بیر یؤنتیم اولاراق ارککلرین قادینلاری و بیر سویون باشقا سویو یؤنلتمک ده باشلانغیج اولان سورکلی یؤنتملردیرلر.[1]
آزربایجانین بیتؤو اینسان توپلومونون ایکی جینسل قوطبا بؤلونمه سی و قیزا و ارکه یه جینسل روللار وئرمک قادینی فاس آسیمیلاسیونوونا حاضیرلاییجی اولور. قادین دا قادین اولدوغوندان دولایی یؤنتیجی گوجونو تاپتالاماق و ارککلره باغلی بؤیوتمک قادین دوشونجه سینی ائییلیملی ائتمك ، اؤز گوونلی قادینلار یئرینه آسیلی قادینلار بؤیوتمکدئمک دیر. جینسل اؤزللیکلری میللی کیملیک آسیمیلاسیونوندا قوللانماقدیر. آزربایجان قیزلاری نین فارسجا دانیشماغا فارسلاشمادا ارککلره گؤره داها حاضیر گؤرونمه لری جینسل تربییتلردن قایناقلانمیش اولا بیلیر.
قادینین آنالیق رولو دوغال رولودور یعنی آنالیق یئتنگی قادیندا فیزیولوژیک و بییولوژیک اؤزللیکلری ایچین دوغال اولاراق واردیر، آما بو گونجل قادینی یالنیز آنالیقدا اؤزتله مک آنلامیندا دئییل. مودئرنلشن دونیادا آذربایجان قادینینین آنا اولاراق توپلومساللاشما سورجینده میللی دورومونا گؤره دوشونجسل و سییاسال گلیشمه سی چوخ اؤنملی و گرگینده اولدوغوموز گئرچکدیر. فارس آسیمیلاسیونونا قارشی فارسجا ساوادلانمیش آنالار, اؤز دیللرینده وکیملیکلرینده ساوادسیزلاشمیشوازیلیب حاقلاری تاپتالانمیش بیر میلته نجور آنالیق ائده جکلر؟آنا اوشاغی ائییدیب بسله مکده، بیرینجی گؤرولی ساییلیر یعنی هر قادین بؤیوتدویو اوشاقلاریلا توپلومون دوشونجه یاپیسی نین قوروجوسو و ساغلاملیغی نین قورویوجوسودور. آما آزربایجانین تورک اولدوغوندان دولایی اوغرادیغی سییاسال فارس آسیمیلاسیون سالدیریسیندا اینسانلارین مودئرن توپلومساللاشما سورجینده آزربایجانلی آنا اولماق ایچین اؤنجه میللی کیملیگینی آنلاییب اونو قازانماغا گوجلنمك و میللی کیشیلیگینی تانیییب توپلوما آشیماسی آنالیغین ایلک گوروی اولاراق تانیلیرسا دئمک کی کیملیگینی منیمسه ین بیر توپلوما اییه اولا بیله جگیک. آییق قادینلارین میللی دیرلرین ده درین بیلگیلی اولوب آنالیق ائتمه لری توپلومون هامیسی نین آییق اولماسی نین گوونجه سی دئمکدیر. قادینلارین تورک کیملیگیندن دولایی هانسی ائکونومیک کولتورل توپلومسال و تاریخی حاقسیزلیقلارا اوغرادیقلارینی بیلمه لری، دویمالاری و تورک قادینی اولاراق دیرلی اولدوقلارینا گوونمکلری میللی دیرلرینی منیمسمه كده گوجلندیرر.
2.آذربایجان قادینی نین جینسل کیملیگی
ویرجینیا وولفون دئدیگی کیمی (چوخ یاخشیدی هر بیریمیز نئچه کره بونون اوزوندن یازاق کی قادین و ارکک یئرینه اینسان یئرلشدیرمه لیگیک ). قادین و ارکه یه بیر بیریندن آیری کیملیک وئرن اینسان توپلومونو ایکییه بؤلمک بیرینی بیریندن اوستون توتماقدیر. آذربایجاندا بو آیریمی درینله دن ائتکنلر ایرانین آنا یاساسیندا قادینلار حاقیندا کئچیریلن آیریمجیلیق یاسالار و آذربایجان توپلومونون دینی سننتی بیر یاپیدا اولدوغودور . ایران یاسالاریندا دونیانین قینادیغی ان حاقسیز یاسالار قادینلار حاقیندا کئچیریلیر؛ اؤرنک ایچین بوشانما حاقی نین ارکه یه وئریلمه سی، قیز اوشاغی نین اوغلان اوشاغینا گؤره یاری ایرثییه حاقی، قادی نین قانپولونون یاری ارککجه
اولماسی و ان اؤنملی اولان قادینا حیجابلا کیملیک و کیشیلیک تعریفلنمه سی و جینسیت آدییلا قادی نین ووجودونو ارککله فرقلی قوراللارلا اؤرتونمه سی، قادینی توپلومدا بیر جینسل کیملیک وئریبدیر. توپلومدا توخونمازلیق قورالی اولاراق کولتوره و بئیینلره آشینیبدیر. قادین چیلپاقلیغیدا بیر تور جینسللشدیرمه دیر کی بیزده بئله بیر کولتور اولمادیغینا گؤره اوستوندن کئچیریك
آزربایجانین بو گونکو کولتور و سننتلرینده قادین هر زامان ارکه یه گؤره تعریف اولونور، یعنی اینسان اولاراق دئییل ارکه یه قادین اولاراق تانینیب. بیر ارکگین قیزی باجیسی ائشی … اولماق ایستر ایسته مز قادینا جینسل کیشیلیک وئریر . دیشیلیک و ارککلیک كیملیگی قادین و اركگی بیربیریندن آیری ایكی توپلومسال قاتابولور و ائله بو آیریمدان دولایی2(ان عادی اركك لر اؤزلرینی قادینا قارشی یاریم تانری سانیرلار) بو یؤنتم قادیندا قورخاق اسنك و اییلیملی كیشیلیك اولوشدورور. بیزیم سننتلریمیزده قادین ناموسدور، بیر سوره قارداش و دده سی نین ناموسودور، داها سونرا یئنه ناموس اولاراق ارینه عایید اولور بو ناموس آلیش وئریشینده قادین اؤزو اوچون ناموسلو یا ناموسسوز ساییلمیر ارکک ایچین ساییلیر. و ارککلرده اؤز کیشیسل داورانیشلاری ایچین ناموسلو یا ناموسسوز اولمورلار. بیر ارکگین جینسل یاشامی نه قدر کیرلی اولورسا اولسون قادینی و ائشی اونون ناموسو ساییلیر یانی ارککلر اؤز اینسانی کیشیلیکلرینی قوروماق ایچین اؤز اخلاقلارینی قوروماق و اینسانی دیرلری سایماق گرگینده دئییللر و ناموس سینیرلاری اؤز تنلری دئییل قادینلاری نین تنیدیر. بئله بیرتوپلومسال یؤنئتیم نه چیرکین فاجیعه لر کی یول آچیب. ارکگین جینسل داورانیشلاریندا سینیرا گرگی اولمادیغی و اؤزونو اؤزگور گؤرمه سی نین ندنی جینسییت آدینا بیرینی بیرینه آشاغیلاماقدان ایره لی گلیر … مودئرنلشمه و دئموکراتلاشما
سورجینده گونجل قادینی بئله جینسل روللارلا توپلومساللاشماسی اونو اؤنملی سورونلارلا قارشیلاشدیریر .قادی نین بو توپلومدا اخلاقی و سوسیال گووه نی یوخدور و سوسیاللاشما سورجینده اونا جینس گؤزوله باخان توپلوما قارشی نجور کیشیلیگینی ساوونا بیلر؟ قادین بیر یاندان فارس دیكتاتورلوغونون سالدیریسیندا بیر یانداندا ارككلرین دیكتاتورلوغونون ان قولای ازیلن سئچنگیدیر…بئله دوشونجسل سوسیال انگللردن دولایی آذربایجان گونجل قادینی سییاستدن و میللی قایغیلاردان قاچیر و اؤزگورلوگونه سایغیلا یاناشان اؤزگه کولتور و توپلوملارا سیغینیر.
ایدئال بیر یونئتیم کیشی نین کیشیسل کیملیگی نین و باغیمسیزلیغی نین گوونده اولماسینی گؤرستمه لیدیر.
میللی حرکتین آماجلاری یؤنونده چالیشان قادینلارین دا توپلوم ایله حرکت ایچریسینده دوشونجه یاپیلارینی اینجهلمک، سورونلارینی بیلمک، آزربایجان توپلومونون سئچیلمیش قیزلارینی گؤروب تانیییب حرکتده اولان یئرلرینی تانیتماقدا یاردیمجی اولا بیلر.
آزربایجان-تورک اولوسونون ایستئمار (سؤمورگجی) گوجلرینه قارشی آپاردیغی ساواشلارین اوزون تاریخینه باخدیغیمیزدا، سورکلی توپلومسال سیاسال باسقیلارا معروض قالدیغی اوچون، دئموکراتیک حرکتلره ائییلیملی اولوبدور. الده اولان تاریخی بلگهلره گؤره گئنل دئموکراتلاشما حرکتلرینه بوراخدیغی ائتکیسیندن ده گؤز یومماق اولماز. بو تاریخسل ساواشلاردا آزربایجان قادینلارینین بو حرکتلری یؤنلدیب قازاندیرماقدا آپاردیقلاری گوجلو ساواشلارین اؤنملی یئری وار. قادینلار ایستر اؤزوئریلی داورانیشلاریلا، ایستر ساواش آلانلاریندا ساواشماقلا سورکلی آزربایجاندا یارانان حرکتلر، هم ده ساواشلاردا اؤز سیاسال توپلومسال گوجلرینی گؤرسدیبلر. چوخ یاخین تاریخیمیزده مشروطیت دئوری ساواشلارینین ساواشچی ایگید قادینی زئینب پاشا خانیمین یاراتدیغی حماسهلر، محمدعلی شاه ین ایستیبدادینا قارشی ستتارخانین دیرنیش ساواشیندا قوچاق قیزلارین ساواشچیلیغینین اؤرنه یی زری خانیم، آزربایجان دئموکرات فیرقهسینین پهلوی رئژیمینین سالدیریسینا اوغرادیغیندا اردبیللی سریه خانیمین تسلیم اولمادان بیر هفتهلیک اوز اوزه ساواشماسی، کوردلوک جیلولوق اوروسلوق دئورینده سلماس قادینلارینین سالدیرغانلارا توتوقلانماماق اوچون اؤزلرینی اؤلدورمهلری... آزربایجان_ تورك قادینین آدینی پارلادان اؤرنکلردندیر.
دئموکراسینی قازانماقدا تاریخ بویوجا ساواش آپاران آزربایجان تورك میللتی نه یازیق کی فارسیزاسیون ایستئماریندان اؤزونو قورتارا بیلمهییب. آزادلیق ساواشیندا هامی میللتلره برابر باخدیغینین سونوجوندا فاشیست فارسیزاسیون باسقیسیينین آماجی اولوبدور. ائله همن سیاستین یؤنونده ائکونومیک، توپلومسال و کولتورل حاقسیزلیقلارا اوغراییب. بو برابرسیزلیک سونوجوندا اؤز دئموکرات حرکتلرینین آردیندا میللی، تورک دیرلرینی منیمسمکله میللی، دئموکرات بیر ساواش سورجینی گلیشدیرمکدهدیر.
بو سورجده قادینلارین دوشونجه یاپیسنا هم ده حرکت گره یی یئرلرینه گئچمیشه گؤره داها گئنیش باخماق اؤنملیدیر. میللی حرکتین آماجلاری یؤنونده چالیشان قادینلارین دا توپلوم ایله حرکت ایچریسینده دوشونجه یاپیلارینی اینجهلمک، سورونلارینی بیلمک، آزربایجان توپلومونون سئچیلمیش قیزلارینی گؤروب تانیییب حرکتده اولان یئرلرینی تانیتماقدا یاردیمجی اولا بیلر.
.
- دونیانین مودئرنلشمه سورجینده قادینلاریمیز اوچون مودئرن میللی اؤرنکلر اورتایا چیخارما گریی وار. اسکی اوسطورهلرین یئرینی تاریخیمیزده قورویاراق، گونجل میللی قادینلاریندا حرکت ایچریسینده یئرلرینی قوروماق، قادینلارا اولان تعصب آدلی ویروسو کؤکوندن اؤلدورمکله ائشیت روللار پایلاشماق اولار. ائشیت رول پایلاشیمی میللی توپلومون یاریسینین فلجلنمهسینی دینامیک گوجه چئویرر.
- قادینین توپلومسال رولو ائو قادینیندان گوندم بیلیمینی قازانا بیلن ائو -ائشیک قادینینا چئوریلیبدیر. بو ندنله قادینلارین توپلومساللاشما دییشیملرینده توپلومسال، میلی حرکتلرده ائتگیلرینین نه اوراندا آرتماسینی اینجهلمک اؤنملیدیر. میللی حرکت سورکلی گلیشیب توپلومساللاشماقدادیر. بو جانلی حرکتده قادینین توپلومسال حاقلارینی تانیماسی، قادینین توپلومدان ایستدیگی حاقلارا یئنیدن باخماق، اؤزللیکله اوخویان، آیدین قادینلارین بکلنتیلرینی آنلاماق گرکلیدیر
- توپلومو ائییدن قادینلار مودئرنلشمه سورجینده فارسیزاسیون ایستئمارینین گوجلو قوللاری اولان مئدیادان (رادیو تی وی ...) مودئرن اولگولاری فارس اولگولاری بیچیمینده آلیرلار. اسکیلردن میللی کولتوروموزو آراجسیز اولاراق آنالاردان آتالاردان آلیردیق، ایندیسه مودئرنیزمین کولتورل آراجلاری آذربایجان تورکونه مئدیاسییلا سالدیراراق، میللی تورک کولتورل بیر بوشلوغو دولدورماقدادیر. فارس کولتورو بیر یایقین دوروما گلمیشدیر. مودئرن قادین مودئرن کولتور بوشلوغوندا فارس کولتورونون ایچینده اؤزونو ایتیردیگی اوچون بوشلوقلارینی بو سالدیرقان کولتورله دولدورور.
دونیا فئمئنیزمینین گئنیشلنمسیله ایران اؤلکهلرینده ده فئمئنیزمین گئلیشیمی، آزربایجان_تورك قادینلارینا اؤز قاپسامیندا یئر آچماقلا آذربایجان میللتینین میللتلشمهسینده انگل اولان سانترالیزم دوشونجهسینی گوجلندیرمکدهدیر. میللتلشمه سورجینی الینده آلان بیر دئموکراتیک حرکت باشقا توپلومسال سیاسال حرکتلرین اؤز حرکتینه بوراخا بیلجه یی ائتکیلری آییق اولاراق اؤنمسمهلیدی.
دوغال اولاراق یوخاریدا کئچیریلن قونولار میللی قادینین ساواش روحونو یانسیدان گئرچئکلرین بیر بؤلومودور، هامیسی دئییل. ساواشچی قادینلار، فارس گوجلریله ساواشماغین یانیسیرا توپلومدا اولان گئنل سیاسی قادینا اولومسوز دوشونجهلرله ده ساواشمالیدیر.
سیاسی ایستئمار توپلومسال ائکونومیک کولتورل ایستئمارا دا یول آچار. بیر میللتین میللت لشمه حرکتینده ساواش آپارماقدا قادینلا ارکک ائشیت رول پایلاشمالیدیرلار. بو یؤنتم پوتانسیئللی گوجلری بیرلشدیریب آییق بیر گوج بیرلیگینین قایناغی اولا بیلر. میللتچی قادینلارا گوونلی بیر اورتام یاراتماق، اونلاری دا ارککلرجه ایش ایلیشگیلرینده سایغییلا قارشیلاماق، توتوقلانان قادینلارا اؤزل باخماییب، توپلومون قورخوسونا سون وئرمک، توپلومسال حرکتلرده قادین حاقلارینی اؤز میللتی آدینا منیمسمکده قادینلارا حرکتده یئر وئرمک
اورتاق حاقلاری اینانماق، ائشیت روللاری اینانماقدیر. ائشیتلیک اینانجیندا اولماقلا حرکتده ائشیت ائتکیلهییب توپلومون یاریسینی دینامیک دوروما گتیرمکدیر. قادینلاردا ارککلرجه سویچولوغا جینسی آیریجالیقلارا، سؤمورگجییه (ایستئمارا) قارشی ساواشماغا گرکلری، گرکسیملری وار.
سونوج اولاراق، آذربایجان قادینلاری جینسل کیملیک سینیرلارینی آشیب اینسان اولاراق دیرلرینی اؤزلرینه و توپلوملارینا ایثبات ائتمه لیدیرلر. آذربایجان قادینی یوخاری دا دئدیگیمیز کیمی هم جینسی هم ده میللی آنلامدا باسقی آلتیندانیر. بو باسقیلار سونوجو آذربایجان قادینی اوزونو دوغرو بیر شکیلده تانیماسینا و تانیتماسینا انگلدیر