کروبی؛ دو نامه سرنوشت‌ساز، یک مسیر یازده ساله
آذوح: فرنوش امیرشاهی روزنامه‌نگار
مهدی کروبی مرد نامه‌های سرگشاده است. از همان نخستین سالهای پس از تشکیل جمهوری اسلامی تا همین هفته گذشته، نامه‌های زیادی به چهره‌های مختلف نظام نوشته است که هر کدام در زمان خود قابل توجه و اعتنا بوده‌اند.
نوشته‌های عمومی و‌گاه مشترک او با دیگران، طیفی گسترده از مردان سیاست را دربرمی‌گیرد. از آیت‌الله منتظری و آیت‌الله مشکینی و مراجع تقلید گرفته تا احمد جنتی، حسین شریعتمداری، اکبر هاشمی رفسنجانی و حتی حسن فیروزآبادی و علی مطهری و سایرین.
اما از میان همه آن‌ها، کروبی دو بار به طور علنی و عمومی آیت‌الله علی خامنه‌ای را مخاطب قرار داده است.
هر دو نامه پس از موضع‌گیری تند آیت‌الله خامنه‌ای علیه کروبی نوشته شده است. چنانچه در سال ۸۴ و در واکنش به پاسخ رهبر جمهوری اسلامی متنی سرگشاده منتشر کرد و دیگری نیز در ۲۵ فروردین ماه و از حصر، به دنبال "نانجیب" نامیده شدن وی بوده است.
مهدی کروبی در تمام سالهای فعالیت‌های سیاسی‌اش، خود را یار و نزدیک به آیت‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی دانسته است. به واسطه این جایگاه و همچنین ویژگی‌های شخصیتی کروبی، حفظ احترام از سوی مقام‌های کشور و مراعات جایگاهش در انقلاب برای او اهمیت زیادی دارد. این دو نامه تاریخی نیز دقیقا پس از دو عکس‌العمل تند رهبر ایران نوشته شده است.
سرنوشت "چهار دوره نماینده مجلس و رئیس مجالس سوم و ششم، موسس و اداره‌کننده نهادهایی نظیر کمیته امداد و بنیاد شهید، وکیل تام در همه اموال مربوط به بنیانگذار جمهوری اسلامی، سرپرست حجاج ایرانی، عضو شورای بازنگری قانون اساسی، نماینده آیت‌الله خمینی در لرستان، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و مشاور آیت‌الله خامنه‌ای" را دو انتخابات ریاست جمهوری تغییر داد.
به گفته خودش در سال ۸۴، "مانند بیداری از خواب اصحاب کهف" رای‌هایش "جا‌به‌جا" شده بود و در سال ۸۸ آنچه که "مهندسی انتخابات" می‌نامید باز هم او را به ته جدول میزان رای‌های مردم کشانده بود.
حمله به بیت رهبری
آنچه که در هر دو نامه مفصل کروبی تبیین شده است، تاکید بر دست داشتن رهبر جمهوری اسلامی و "بیت" او در تغییر نتیجه انتخابات بوده است.
کروبی در واقع نه در متن اخیرش، که همان ۱۱ سال قبل، رهبر جمهوری اسلامی را به چالش کشیده بود. او اتفاقا در آن زمان با اینکه از مسئولان رده بالای جمهوری اسلامی بود، صریح‌تر و مستقیم‌تر آیت‌الله خامنه‌ای را مخاطب قرار داده بود. چنین برخوردی می‌توانست آن هنگام هزینه‌های زیادی برایش داشته باشد. چنانچه دیگرانی که نامه‌هایی سرگشاده به رهبر ایران نوشته بودند، با احکام سنگین قضایی روبرو شدند. اما کروبی گفته بود "تخریب‌ها، حمله‌ها و اقدام‌های احتمالی" او را از "انجام وظیفه" بازنخواهد داشت.
او با شرح اتفاق‌هایی که در جریان شمارش آرای انتخابات ریاست جمهوری دوره نهم پیش آمده بود، برای اولین مرتبه از "آقا سید مجتبی" فرزند آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان حامی یکی از داوطلبان ریاست جمهوری نام برد و به دخالت بخش‌هایی از سپاه و بسیج در انتخابات با حمایت شورای نگهبان اعتراض کرد. کروبی با استفاده از تعبیر "حضرت آیت‌الله خامنه‌ای" خواست "برای رفع شائبه‌های احتمالی" تدبیری بیندیشد.
پاسخ آیت‌الله خامنه‌ای
البته مهدی کروبی قبل از دست به قلم شدن در روز شمارش آرا در انتخابات ۱۳۸۴ این درخواست را با مصاحبه‌ها و موضع‌گیری‌هایش به گوش فرمانده کل قوا رسانده بود، اما رهبر ایران از طریق دفترش پاسخی خصوصی و صریح به مهدی کروبی داده بود. از آقای کروبی نقل شده که در نامه دفتر رهبر ایران به او نوشته شده بود: "به آقای کروبی بگویید من رئوس مطالب شما را نگاه کردم. مطالبی که شما گفتید به کلی دور از شأن شما و در جهت ایجاد بحران در کشور است. آیا متوجه هستید که چه کار دارید می‌کنید؟ آیا متوجه هستید که ایجاد بحران و بدبین کردن مردم کاملا در جهت خواست دشمنانی است که خیز برداشته‌اند برای اینکه بلایی بر سر انقلاب و نظام جمهوری اسلامی در بیاورند که همه شما را دربرخواهد گرفت. اگر اعتراض به انتخابات دارید مگر راه قانونی وجود ندارد؟ چرا فضا را خراب می‌کنید؟ ممکن است دیگران نیز اعتراضات مشابه داشته باشند. آیا حق می‌دهید آنان فردا همه چیز را زیر سوال ببرند؟ من از شما مطلقا انتظار چنین برخوردی ندارم و من به حول و قوه الهی نخواهم گذاشت افرادی در کشور بحران ایجاد کنند."
کروبی در پاسخ نوشت که حاضر است "به خاطر دفاع قدرتمندانه از حق انتخاب آزاد مردم، تبعات احتمالی" را بپذیرد. به همین دلیل هم همانجا از تمام مسئولیت‌های سیاسی از جمله "مشاورت رهبری و عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام" استعفا کرد.
رئیس مجلس در دوره ششم، البته هشدار رهبر را مبنی بر اینکه نخواهد گذاشت افرادی در کشور بحران ایجاد کنند هم بی‌جواب نگذاشت و در مقابل نوشت "اجازه نخواهد داد مرزهای ضروری با افرادی که مبانی اصلی نظام یعنی جمهوریت و اسلامیت را قبول ندارند، شکسته شود".
با اینکه نامه آقای کروبی در ۲۹ خرداد سال ۸۴، بسیار صریح و سنت‌شکن بود، اما به دلیل سانسور و ممنوعیت در رسانه‌ها و همینطور فعال نبودن شبکه‌های اجتماعی در آن زمان این نامه آنچنان که باید بازتاب نیافت. روزنامه اقبال هم قبل از انتشار و توزیع این نامه، شبانه توقیف شد.
این بار اما نوشته او به دلیل شرایط خاص در حصر و بی‌خبری از احوالش، و نیز نقش پررنگ شبکه‌های اجتماعی، بازتاب بیشتری پیدا کرد. تا آنجا که مخالفانش شایعه غیرواقعی بودن آن را مطرح کردند که البته توسط خانواده کروبی تکذیب شد.
نامه دوم؛ پافشاری بر نامه اول
با وجود نگارش چنینی نامه بی‌پرده‌ای در سال ۸۴، کروبی از صحنه سیاست ایران حذف نشد. بعد از آن نوشته، با تاسیس و روزنامه اعتماد ملی کماکان گاهی اوقات رفت و آمدهایی به دفتر آیت‌الله خامنه‌ای داشت. او حتی باز هم فرصت پیدا کرد تا برای انتخابات ریاست جمهوری دوره دهم دوباره کاندیدا و وارد رقابت‌های انتخاباتی شود.
اما حالا نامه ۲۵ فروردین ماه کروبی در شرایط بسیار متفاوتی نوشته شده است. او نه تنها دیگر در جمهوری اسلامی سمتی ندارد، بلکه از سال ۸۹ در حصر به سر می‌برد.
این بار دلیل دست به قلم شدن وی یک سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی است که اخیرا معترضان به نتیجه انتخابات سال ۸۸ و مشخصا رهبران جنبش سبز را "نانجیب" خواند.
او نیز باز در مقام پاسخ برآمد و در نامهای به رئیس جمهوری ایران با تاکید بر اینکه رفع حصر را "در اختیار" او نمی‌داند، خواست که حسن روحانی از "حاکمیت مستبد" بخواهد او را در دادگاه علنی محاکمه کند تا مشخص شود "نانجیب" کیست.
آقای کروبی با اینکه دیگر آیت‌الله خامنه‌ای را مستقیم خطاب قرار نداده است. اما این مرتبه، عملکرد شخص رهبر را به چالش کشیده است و باز هم بر مواضع سالهای ۸۴ و ۸۸ خود پافشاری کرده است.
این چهره سیاسی ۷۹ ساله، رهبر جمهوری اسلامی را بدون اشاره به نام وی، "خودمحور، جاه‌طلب و دارای حب ریاست و توسعه قدرت" می‌خواند که "خیال می‌کند سرنوشت سایر ملل مسلمان و کشور‌های منطقه در ید قدرت اوست."
آنگاه بدون درخواست رفع حصر، تنها به دنبال برگزاری "دادگاه علنی" آن هم "ولو با ترکیب مورد نظر ارباب قدرت" است.
آنگونه که خود نوشته است؛ در صورت برگزاری این دادگاه، به همراه وکلایش، دلایل خود را درباره "تقلب" در انتخابات ریاست جمهوری ۸۴ و "مهندسی انتخابات" ریاست جمهوری سال ۸۸ اعلام خواهد کرد.
وی اگر در سال ۸۴ با استعفا و لحن صریحش فضای سیاست را کمی غافلگیر کرد، این بار در سال ۹۵ و از درون حصر خانگی می‌خواهد حر‌ف‌هایش را در محضر عموم مردم بزند.
'مصدع حضرتعالی نمی‌شوم'
کروبی همانطور که در نوشته آن زمان به آیت‌الله خامنه‌ای اعلام کرده بود "نتیجه انتخابات هرچه باشد دیگر در این باب مصدع حضرتعالی نخواهم شد"، در متن اخیرش نیز تاکید کرده است "حکم صادره از این محکمه را با جان و دل پذیرا هستم و بدون در نظر گرفتن حق تجدید نظر از آن استقبال می‌کنم."
نامه اخیر وی در شرایطی نوشته شده است که او تمام مناصب و موقعیت‌ها و امکانات سیاسی خود را از دست داده است و حتی به نظر نمی‌رسد دلیل نامه نوشتن او هم نا‌امیدی از رفع حصرش باشد. چرا که ۱۱ سال قبل در موقعیتی کاملا متفاوت و در متنی صریح‌تر و بی‌پرده‌تر، مواضع و انتقادهایش را از عملکرد آیت‌الله خامنه‌ای روشن کرده بود. گمان می‌رود نوشته اخیر وی تاکیدی بر مواضع پیشین این روحانی سیاسی و ایجاد زمینه‌ای برای پیشبرد گفتمان انتقادی اوست.
مرد نامه‌های سرگشاده از نامهای که صریح و بی‌پرده به رهبر ایران فرستاد، نتیجه‌ای نگرفت. مشخص هم نیست که نوشته غیرمستقیمش، در شرایطی خارج از عرصه قدرت به پاسخی مطلوب و علنی ختم شود. با این حال تاثیر نامه‌های او را باید در گذر تاریخ جست‌وجو کرد.
