آذوح: تنش داخلی میان شیعیان در عراق همزمان با بی نتیجه ماندن تلاش‌ها برای تشکیل دولت جدید، بالا گرفته است. این تنش، در معرض خطر تبدیل شدن به جنگی خونبار و به شکست کشاندن تلاش‌های ایالات متحده آمریکا برای شکست گروه دولت اسلامی موسوم به داعش قرار دارد.

برای نخستین بار از زمان خروج نیروهای آمریکا از عراق در اواخر سال ۲۰۱۱، شبه‌نظامیان شیعه عراقی به حمل سلاح برای مقابله با یکدیگر نزدیک شدند؛ به ویژه پس از آن‌که هواداران مقتدی صدر، روحانی پر نفوذ شیعه عراقی، به ساختمان پارلمان واقع در منطقه حفاظت شده سبز بغداد (خضرا) یورش بردند.

پس از این حادثه، شبه‌نظامیانی از گروه‌های شیعه رقیب، نزدیک پارلمان موضع گرفتند؛ مساله‌ای که خطر جنگ داخلی میان شیعیان را زنده کرد، همانگونه که در سال ۲۰۰۸ در شهر بصره در جنوب عراق روی داد و صدها تن کشته شدند.

یک فیلم ویدیویی که آن را سایت گروه شبه‌نظامی «الخراسانی» حمایت شده از سوی ایران منتشر کرده، خودروهای حامل این شبه‌نظامیان را نشان می‌دهد که به انوع اسلحه از جمله خمپاره اندازها مجهزند و روبروی دیدگان نیروهای امنیتی، در خیابان‌های پایتخت عراق آزادانه مانور می‌دهند.

این بحران، بزرگترین چالش سیاسی برای حیدر العبادی نخست وزیر عراق را به وجود آورد است؛ شخصیتی شیعه میانه رو، که در سال ۲۰۱۴ به این سمت رسید و متعهد به شکست گروه داعش، پایان دادن به تنش با سنی‌ها و کردها و ریشه کردن فساد در کشوری شد که اقتصادش علاوه بر فساد، به خاطر کاهش قیمت جهانی نفت، به شدت آسیب دیده است.

صدر که از یک خانواده روحانی ریشه دار عراقی است، می‌گوید که از اصلاحات سیاسی آقای العبادی حمایت می‌کند. او دیگر رهبران شیعه را متهم می‌کند که سعی در ابقای نظام سهم‌بندی قدرت دارند که باعث گسترش فساد در اداره‌های عمومی می‌شود.

هواداران آقای صدر ۳۰ آوریل گذشته، پس از آن‌که گروه‌ها و احزاب سیاسی، از تایید دولت متشکل از وزرای تکنوکرات مستقل امتناع کردند، به ساختمان پارلمان یورش بردند.

یکی از فرماندهان گروه الخراسانی که نیروهایش در نزدیکی منطقه حفاظت شده سبز (خضرا) موضع گرفتند، در فیلم ویدیویی منتشره تاکید کرد که این نیروها با هواداران صدر خواهند جنگید تا مانع از اشغال این منطقه توسط آن‌ها شوند؛ منطقه‌ای که ساختمان‌های مهم حکومتی و بسیاری از سفارت‌خانه‌ها در آن واقع است.

این فرمانده که لباس نظامی به تن و عمامه‌ای سیاه بر سر دارد، گفت: «ما اینجا هستیم تا فتنه را ریشه کن کنیم».

در آستانه درگیری

احتمال آغاز خشونت‌ها چند روز بعد با خروج هواداران صدر از منطقه سبز و استقرار نیروهای ارتش و پلیس به جای شبه‌نظامیان گروه رقیب، کاهش یافت.

اما این حادثه، گوشه‌ای از تنش برای هیمنه را داخل فرقه شیعه نشان داد؛ فرقه‌ای که طبق تبلیغات خود، برای جنگ با گروه داعش که یک سوم خاک عراق را در سال ۲۰۱۴ اشغال کرد، متحد باشد.

یک نماینده شیعه برجسته در پارلمان عراق که خواسته نامش فاش نشود، به خبرگزاری رویترز گفته است: «در آستانه آغاز یک سناریوی خونبار خشن بودیم». او سخنان مسئولان امنیتی و دولتی در این باره را تکرار کرد؛ مسئولانی که همه آن‌ها خواستند نامشان فاش نشود اما بر وجود شکاف‌های داخلی تاکید کردند.

این نماینده پارلمان گفت در جلسه اول ماه مه اعضای ائتلاف ملی، رهبران شیعه ابراز عقیده کردند که صدر، از حد خود تجاوز کرده است.

ائتلاف ملی عراق در سال ۲۰۱۰ با حضور گروه‌های شیعه سرشناس عراقی از جمله گروه صدر تشکیل شد.

نماینده پارلمان افزود که شخص آقای صدر در جلسه شرکت نکرد، اما حاضران به او «هشدار» دادند که در صورت لزوم، نیروهایش را با توسل به زور، حذف خواهند کرد.

دو سیاستمدار دیگر که در جلسه حضور داشتند، صدور این هشدار را تایید کردند.

عمار حکیم، روحانی شیعه که با ایران در ارتباط است و ریاست مجلس اعلای شیعه را در دست دارد، گفت: «بسیار تاسف بار است که برخی از سیاستمدارن عراقی، حاضرند عراق را به خاطر منافع شخصی و اهدافشان به بهانه اصلاحات به آتش بکشند».

در ماه‌های گذشته، صدر هزاران تن از هوادارانش را به منظور فشار بر العبادی برای عمل به تعهداتش در اجرای اصلاحاتی که وعده آن را داغده، به خیابان‌ها کشاند.

جنگ داخلی

آخرین باری که تنش داخلی میان شیعیان به جنگی خونبار انجامید، سال ۲۰۰۸ بود. آن هنگام، نوری المالکی نخست وزیر پیشین عراق، از نیروهای ارتش خواست با هواداران صدر در بصره به دلیل در دست گرفتن بخش‌هایی از این منطقه نفت‌خیز، درگیر شوند.

البته آن هنگام صدر با نیروهای دولتی روبرو شد و نه گروه‌های شبه نظامی. با این وجود، آن خشونت‌ها، جنگی شیعی-شیعی به شمار می‌آید به ویژه این‌که اکثر نیروهای ارتش را شیعیان تشکیل می‌دهند.

پس از شکست ارتش در متوقف کردن پیشروی شبه‌نظامیان داعش، مالکی در سال ۲۰۱۴ قدرت را به العبادی واگذار کرد. او هم‌اینک از مخالفان نخست‌وزیر به شمار می‌آید.

گروه‌های شبه‌نظامی شیعه بزرگ در عراق، از سوی ایران حمایت مالی، تسلیحاتی و آموزشی می‌شوند. این مساله آن‌ها در برابر صدر قرار می‌دهد که زمانی از ایران استفاده کرد اما اکنون خود را به عتوان رهبری ملی‌گرا مطرح می‌کند.

پس از سلسله انفجارهای اخیر در بغداد پایتخت عراق که داعش مسئولیت آن‌ها را بر عهده گرفت، سیاستمداران عراقی از گروه بدر و جریان صدر یکدیگر را به تقصیر در حفظ مناطق شیعه متهم کردند. اما سرانجام، صدر نیروهای خود را از مناطق شاهد انفجار بیرون کشید، نیروهایی که پس از متهم کردن دولت به ناتوانی در جلوگیری از حملات داعش مستقر شده بودند.