آشنایی با منطقه تُرک‌نشین “گلوگاه” در قلب مازندران- اسفندیار سپهری‌نیا
اگر بگوییم ترکان به لحاظ پراکندگیِ جمعیت – صرف ازنظر حجم جمعیت کشور که البته اکثریتی مطلق را تشکیل می‌دهند – بیشترین مناطق کشور را تحت پوشش قرار می‌دهند حرفی به‌گزاف نگفته‌ایم. از ترکان آغاجاری یا (آغاج اری ) در خوزستان و ترکان بروجن در لرستان در جنوب کشور گرفته تا ترکان آستارا و تالش و انزلی در شمال و از ترکان سنقر در کرمانشاه و ترکان قروه و بیجار در غرب و شمال غرب گرفته تا ترکان قشقایی در استان فارس و ترکان کمیجان در استان مرکزی در مرکز کشور و از ترکان بجنورد در استان خراسان جنوبی گرفته تا بخش‌های بزرگی از شمال غرب کشور شامل استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، همدان، قزوین، زنجان و تهران که بیشترین جمعیت ترک‌زبان را در دل خود جای‌داده‌اند مأمن، مسکن و مأوای ترکان کشور بوده و چنانچه به ریشه عناوین و اسامی روستاها، کوه‌ها، رودها و دشت‌ها، دره‌ها و دیگر جاذبه‌های طبیعی کشور هم‌نظری بیندازیم به‌وضوح آشکار خواهد شد که اغلب مناطق کشور تا چندین قرن یا چندین سال پیش به دلیل اینکه در اختیار ترکان بوده است ریشه ترکی دارند. بدین ترتیب اگر گفته شود که ایران سرزمینی ترک‌نشین بوده و در اکثر ازمنه‌ها توسط ترکان اداره می‌شده سخنی مغایر با منطق و واقعیت‌های تاریخی بر زبان نرانده‌ایم.
با توجه به این مقدمه کوتاه می‌خواهیم در این شماره به یکی از مناطق ترک‌نشین کشور نگاهی ویژه داشته باشیم و آن را به مردم استان معرفی کنیم. کسانی که اهل سینما و فیلم هستند لابد فیلم گلوگاه به کارگردانی و نویسندگی محمدابراهیم معیری و به تهیه‌کنندگی جهانگیر کوثری و با هنرنمایی هادی دیباجی، لادن مستوفی، سیامک اطلسی، آناهیتا غفاریان و سایر هنرپیشه‌های سینمایی را دیده‌اند. فیلمی که هرچند از دید منتقدان سینما و همچنین مردم شهر دارای ایراداتی می‌باشد اما پروسه‌ای سینمایی است که به زندگی مردمانی در سرزمین مازندران پرداخته است. سخن از گلوگاه است. یکی از مناطقی که ترک‌نشین بوده و مردم آن با زبان ترکی آذربایجانی اما با ملغمه‌ای از فارسی و مازنی تکلم می‌نمایند و شاید برای برخی‌ها تازگی داشته و جای تعجب باشد؛ اما این شهرستان که منطقه‌ای بسیار زیبا بوده و در قلب استان مازندران و در کنار دریای خزر جای گرفته منطقه‌ای است بنام گلوگاه. این شهرستان که از زیباترین مناطق مازندران بوده و در جوار دریای خزر قرارگرفته، مکانی است که اکثریت جمعیت آن را ترک‌زبان‌ها تشکیل می‌دهد و به خاطر موقعیت خاص آن نقش مهمی در تعادلات فرهنگی، سیاسی و تعاملات اقتصادی منطقه ایفا می‌کند.
موقعیت جغرافیایی:
گلوگاه
ازنظر جغرافیایی شهر گلوگاه در شرقی‌ترین نقطه استان مازندران و در جنوب شرقی دریای مازندران و شمال خطالراس شمالی‌ترین رشته‌کوه البرز یعنی (جهان مورا) در مختصات جغرافیایی ۵۳ درجه و ۴۸ دقیقه طول شرقی، ۳۶ درجه و ۴۵ دقیقه عرض شمالی و در شرق شهرستان بهشهر و غرب استان گلستان واقع‌شده و مساحت آن با اراضی زراعتی جنگل، مرتع، بایر و دایر حدود ۶۵ کیلومترمربع است. ارتفاع مرکز شهر حدود ۴۰ متر از سطح دریای آزاد و ۶۷ متر از سطح دریای خزر است. شهرستان گلوگاه با وسعت ۴۲۶ کیلومترمربع که شهر گلوگاه در منتهی علیه شرقی مازندران و راه‌آهن تهران- گرگان از یک کیلومتری شمال آن و جاده آسفالت تهران- گرگان از شمال شهر می‌گذرد، ازاین‌جهت ازنظر ارتباطی جایگاه مهمی رادار است. شهر گلوگاه از شمال به خلیج گرگان، از جنوب به خط‌الرأس کوه جهان مورا (هزارجریب- چهاردانگه). از شمال به خلیج گرگان (دریای آرام گلوگاه و شبه‌جزیره میانکاله ) از جنوب به جنگل و رشته‌کوه البرز از غرب به شهرستان بهشهر و از شرق به رودخانه ملو (شهرستان بندرگز) واقع در استان گلستان محدود می‌شود.
پیشینه تاریخی:
گلوگاه در منطقه‌ای که در دوره اسلامی کبودجامه نامیده می‌شد واقع‌شده است. این شهر در حقیقت جانشین شهر تاریخی نامیه است و محل گلاب است. گلوگاه بعد از نمیشه در این منطقه بزرگ‌ترین شهر قرن اول هجری است و قدمت این شهر به ۱۲۶۰ سال پیش می‌رسد. طبق نوشته ملگونوف روسی در حدود ۱۷۸۰ میلادی آقای محمدخان قاجار ایل عمرانلو (ایمرن لو) را از قاراباغ و قاراداغ (قارا باغ جزء جمهوری آذربایجان کنونی و قاراداغ از مناطق آذربایجان خاوری در ایران) به این منطقه کوچانیده شده اند
از نظر تاریخی سرنوشت دو سلسله از سلسله‌های تاریخی ایران در این منطقه رقم خورده است اولی با شکست محمدحسن قاجار در سال ۱۱۷۱ هجری قمری در نزدیکی گراودین تپه به دست کریم‌خان زند که بعدازآن دولت مستقل زندیه تأسیس‌شده و دومی بعد از فوت کریم‌خان و اتحاد خاندان آقامحمدخان قاجار با یکدیگر که باعث شد بر سراسر مازندران، گیلان، آذربایجان و قفقاز استیلا یابند و در همان موقع یعنی سال ۱۱۹۵ هجری قمری توانستند ایل ایمرن لو یا عمرانلو را از قاراباغ و قاراداغ بکوچانند و در گلوگاه فعلی سکونت دهند تا از خندق کلباد و منطقه گلوگاه حفاظت کنند. آنان در هنگامه جنگ با سپاه زندیه موفق شدند در همین مکان زندیان را شکست سختی دهند و تعداد کثیری از نیروهای آنان را به اسارت بگیرند. همچنان که گفته شد ایل عمرانلو به‌منظور سرحد داری و جلوگیری از تهاجم ترکمن‌ها به منطقه فعلی به دنبال دستور آقا محمدخان قاجار به این منطقه آمدند. به‌طوری‌که سنگرهای موجود در ساحل خلیج گرگان و نیز قلعه‌ای در شبه‌جزیره میانکاله این ادعا را ثابت می‌کند. جوانان این ایل در مواقع و مراحل مختلف حتی در رکاب آقا محمّدخان علیه دشمنان منطقه و کشوری جنگیدند به همین جهت آقامحمّدخان قاجار اراضی فعلی و آب اوان را به‌طور رایگان به افراد این ایل هبه کرد.
وجه‌تسمیه گلوگاه:
کلوگاه به لحاظ معنایی و فحوایی دارای دو وجه‌تسمیه می‌باشد. ابتدا اینکه این کلمه در زبان فارسی به معنای محل استراتژیک و پررفت‌وآمد می‌باشد که کنترل بر آن در زمان وقوع جنگ و فنون جنگی بسیار مهم است و در وجه‌تسمیه دوم گلوگاه از دو کلمه “گلو” (مخفف گلاب) به معنی گلاب و «گاه» که صفت جایگاه و محل می‌باشد بدین ترتیب کلوگاه یعنی محل گلاب.
جمعیت شهرستان:
جمعیت شهرستان گلوگاه بر اساس آمار سال ۱۳۹۰ بالغ‌بر ۳۹۰۰۰ نفر شامل ترکان، مازنی‌ها و کل بادی‌ها می‌باشد که البته تعداد جمعیت ترک‌زبان در این شهرستان از اکثریت برخوردار می‌باشد.
زبان و قومیت:
مهم‌ترین گروه‌های اجتماعی در گلوگاه، دو ایل عمرانلو (ایمرن لو) و کلبادی هستند که این دو گروه غیر از اختلافات زبان، اختلافات مهمی باهم ندارند. علت این اختلاف این است که ایل عمرانلو (ایمرن لو) از سوی آغامحمدخان قاجار در سال ۱۲۹۶ هجری قمری از قارا باغ و قارا داغ (آذربایجان) برای سرحد داری و حفاظت از منطقه به آنجا کوچانده شدند و از این نظر به زبان ترکی صحبت می‌کنند، حال‌آنکه کلبادی‌ها با لهجه مازندرانی تکلم می‌کنند.
راه‌های ارتباطی بین گلوگاه و دیگر مناطق کشور
شهر گلوگاه در موقعیت ارتباطی بسیار مطلوبی واقع‌شده است که در اینجا به این موقعیت اشاره می‌کنیم:
۱ – قرار گرفتن درراه اصلی یعنی راه کناره مشهد – تهران.
۲- قرار گرفتن در مسیر راه‌آهن سراسری تهران – گرگان که از داخل و کناره شهر گلوگاه عبور می‌کند.
۳-جاده ارتباطی و حیاتی شمال – جنوب کشور از جنوب شهر گلوگاه به دامغان، اصفهان و بندرعباس.
۴-حمل‌ونقل دریایی که ساحل گلوگاه را به ساحل بندر ترکمن، ساری، بابلسر، نوشهر، رامسر و بندر انزلی می‌پیوندد.
۵- قرار گرفتن در مسیر جاده مهم مشهد – ساری.
گلوگاه از جنبه دیگری هم حائز اهمیت است. وجود بندر امیرآباد که یکی از بزرگ‌ترین بنادر ایران است، این شهر را به مسیری برای حمل کالاهای تجاری کشورهای آسیای مرکزی مانند ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان تبدیل کرده است.
آب‌وهوا:
آب‌وهوای منطقه گلوگاه جلگه‌ای است و تغییرات درجه گرما در ساعات مختلف روز بسیارکم است. به‌طورکلی حداکثر درجه حرارت در مردادماه و حداقل درجه گرما در ماه‌های دی و بهمن اتفاق می‌افتد. از بادهای معروفی که در این منطقه می‌وزد می‌توان به وارش وا، دماوندی وا، گیل وا، چرخی وا، (باد سام) و دم وا (با دم) اشاره کرد.
ناهمواری‌ها:
بخش اعظم منطقه گلوگاه را جلگه‌های پست تشکیل دادند. کوه عابدینو یا به زبان محلی عابدین داق در جنوب گلوگاه قرارگرفته است. همچنین تپه‌های جلگه‌ای متعددی در این منطقه وجود دارند که عبارتند از: محمدقلی سنگر، جنگل تپه (چغندر تپه)، قلعه کش تپه، شکر تپه، گراودین تپه (گردان تپه) و دینه تپه.
شغل مردم گلوگاه:
در کنار مشاغل متعددی که شبیه سایر مشاغل در مناطق مختلف کشور در این منطقه هم وجود دارد اما شغل دیگری هم در گلوگاه هست که به‌طور شاخص و برجسته مخصوص این منطقه می‌باشد و آن شغل دکل بندی است. شاید تعجب‌آور باشد که بزرگ‌ترین پیمانکاران کشوری در بخش دکل بندی را دکل بندان این شهرستان تشکیل می‌دهند و علیرغم اینکه یکی از مشاغل بسیار خطرناک و سخت و پرطاقت به‌حساب می‌آید اما اغلب مردم شهر به این شغل روی آورده‌اند هرچند هرساله تعدادی از دکل بندان بنا به دلایل متعددی متأسفانه جان یا بخشی از جسم خویش را از دست می‌دهند. بر همین اساس ازجمله مسابقات جام ورزشی گلوگاه، جام کشتی مجاهدان سازندگی باهدف بزرگداشت یاد و نام دکل بندان نام‌گرفته که این امر اهمیت این شغل را در این منطقه نشان می‌دهد.
انجیر محصول اصلی کشاورزی گلوگاه:
عمده محصولاتی که در این شهرستان کشت و برداشت می‌شود، گندم، هندوانه، انار، برنج، هلو، پنبه و سایر محصولات باغی و زراعی می‌باشد اما دراین‌بین انجیر از همه میوه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد و به همین مناسبت هرساله جشنواره انجیر در این شهرستان برگزار می‌شود. انجیر گلوگاه معروف‌ترین انجیر ایران است که طرفداران بسیاری هم دارد، اما نبود صنایعی که بتواند آن‌ها را به‌صورت خشک درآورد سبب شده تا به خوراک تازه معروف باشد، در روز بازار شهرهای اطراف گلوگاه گاهی برای فروش انجیر شهر خودشان از آن به نام انجیر گلوگاه یاد می‌کنند اما آن‌ها که سال‌هاست میوه معروف این شهر را خورده‌اند راغب می‌شوند تا خودشان به گلوگاه بروند و ازآنجا انجیر درجه‌یک و اصل را تهیه کنند. بر اساس اعلام کارشناسان کشاورزی و غذایی، درصد قند این انجیرها بیشتر از انجیر سایر مناطق می‌باشد که این امر به دلیل آب‌وهوای مدیترانه‌ای و خاص آن است. درختان انجیر گلوگاه بومی مازندران هستند و خود را با محیط گلوگاه به‌طور ارگانیک وفق داده و تبدیل به بهترین نوع انجیر ایران شده‌اند. ازآنجایی‌که انجیر گلوگاه کاملاً طبیعی بوده و به‌هیچ‌وجه سم‌پاشی روی آن انجام نمی‌شود ازاین‌رو همین امتیازات خوب سبب شده است که این میوه ارزشمند به‌صورت اتوماتیک برای مردم منطقه اشتغال موقت ایجاد کند.
مشاهیر گلوگاه:
این شهرستان در طول تاریخ سیاسی و اجتماعی خود بزرگان مختلفی را به خود دیده است اما یکی از مشاهیری که در عصر حاضر می‌زیسته و به‌عنوان نویسنده و محقق برجسته ایران و جهان، از افتخارات ملی و بین‌المللی کشور بوده و اخیراً دار فانی را وداع گفته مرحوم علی‌بابا عسگری می‌باشد. فردی که تحصیلات ابتدایی را به علت فقر مالی خانواده از ۱۲ سالگی آغاز کرد و پس از طی مدارج عالی به مقام‌های علمی نائل شد و افتخارات بزرگی را برای کشور به ارمغان آورد.
بابا عسگری با توجه به استعدادی که داشت توانست در سال ۱۳۳۰ به‌عنوان معلم پیمانی در گلوگاه مشغول به کار شود. موفقیت در دانشسرای مقدماتی گرگان و گرفتن دیپلم با نمره عالی موجب شد تا در اولین کنکور سراسری دانشگاه‌های کشور شرکت کرده، مدرک لیسانس تاریخ و جغرافیا را از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران دریافت کند. استاد عسگری از سال ۱۳۴۲ به‌عنوان دانشجوی کارشناسی ارشد به دانشگاه تهران رفت و تدریس را در مدارس عالی و دانشگاه‌های کشور آغاز کرد. او علاوه بر تدریس، از سال ۱۳۴۳ آثار ارزشمند و گران‌سنگی را در حوزه تاریخ، جغرافیا و نقشه‌برداری از مناطق مختلف کشور به جامعه فرهنگی عرضه داشت و بیش از پنج دهه از عمر خود را وقف خدمت در مدرسه جغرافیایی سحاب کرد. استاد عسگری با تألیف کتاب‌های تاریخی – تحقیقی «بهشهر» (اشرف البلاد) در سال ۱۳۵۰، جغرافیای مفصل هزارجریب و نقشه هزارجریب (نکا، بهشهر و گلوگاه) در سال ۱۳۶۵ نسبت به زادگاه خود ادای دین کرد. کتاب بهشهر این استاد گران‌مایه به‌عنوان اولین کتاب تاریخی منطقه همچنان مورد استناد و استفاده پژوهشگران بومی مازندران و کشور است. از دیگر آثار ارزشمند استاد علی‌بابا عسگری می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: اطلس جهان تألیف در سال ۱۳۴۳ – تاریخ عمومی و جغرافیای عمومی تألیف در سال ۱۳۴۸ – جغرافیای کشورها سال ۱۳۵۱ – اطلس اسناد در تاریخ خلیج‌فارس به ۳ زبان در سال ۱۳۵۲ – تهیه نقشه کتاب دانشنامه علی ابن ابیطالب – تهیه نقشه کتاب دانشنامه امام حسین (ع) – تهیه نقشه کتاب دانشنامه غدیر عاشورا در سال ۱۳۹۱ – اطلس تاریخی ایران و جغرافیا – اطلس مناسک حج در ۱۰ جلد و نظارت بر ویراستاری و چاپ تمام کتاب‌ها، نقشه‌ها و اطلس‌ها از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۹۱ در مدرسه جغرافیایی.
صنایع‌دستی گلوگاه:
انواع بافته‌ها نظیر گلیمچه متکازین، جاجیم‌بافی، چادرشب بافی، گلیم، سازهای سنتی، قالی از صنایع‌دستی این شهرستان محسوب می‌شود.
مراکز تفریحی، جاذبه‌های طبیعی و توریستی:
شهرستان گلوگاه به دلیل محصور بودن بین دریا در شمال، وجود جنگل‌های انبوه در جنوب و چشمه‌سارهای متعدد در بستر جنگل و بلندی‌های مرتفع پوشیده از جنگل، دارای چشم‌اندازهای زیبا و طبیعت بکر و دست‌نخورده با اکوسیستم‌های بی‌نظیر و گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری می‌باشد.
طبیعت گلوگاه
– مجموعه اقامتی – توریستی دریای آرام گلوگاه در زمینی به وسعت یک‌صد هکتار در ۵ کیلومتری شهر گلوگاه در مجاورت خلیج گرگان و در مقابل چشم‌اندازهای سرسبز و بدیع جنگل‌های هیرکانی (خزری) از مناطق اقامتی و دیدنی گلوگاه می‌باشد و هرساله هزاران نفر مسافر از آن دیدن و استفاده می‌کنند.
– منطقه نمونه گردشگری توسکا چشمه در مسیر حرکت به سمت شرق مازندران در ۵۰ کیلومتری گلوگاه (کیلومتر اول الی ۲۴ جاده گلوگاه – دامغان) با همه وجود اظهار خودنمایی می‌کند که این پارک سر راه ییلاقات و جاده‌های جنگلی و کوهستانی قرارگرفته و دارای امکاناتی ازجمله پارکینگ، سرویس بهداشتی، نمازخانه و آب است.
۱۱
– منطقه زیبا، جنگلی و سرسبز اطراف روستای کوهسار کنده از تفرجگاه‌های مشهور شهرستان گلوگاه محسوب می‌شود و وجود رودخانه‌ای زیبا در این منطقه و نیز جنگلی سرسبز از درختان گونه خزری، هرساله پذیرای هزاران نفر مسافر از سایر نقاط کشور است.
– خانهٔ شهریاری در روستای یانه‌سر از ابنیه‌های تاریخی و دیدنی گلوگاه می‌باشد که مربوط به دوره قاجاریه است و در بخش یانه سر، روستای یانه سر واقع‌شده، این اثر به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این ساختمان محل سکونت سردار رفیع یانه سری یا سردار رفیع یانسری بوده است.
– خانه رسولی در روستای تیله نو، جَر (خندق) کلباد در کیلومتر ۲ جاده قدیم گلوگاه-گرگان جنب قبرستان بهشت رضا (ع)، بنای قدیمی حمام در روستای ریحان‌آباد، گورستان اسلامی و امامزادگان ابراهیم، منصور و رحمان سفید چاه در کیلومتر ۴۳ جاده گلوگاه – دامغان در روستای سفید چاه از دیگر ابنیه‌های تاریخی گلوگاه به شمار می‌روند.
– بقعه متبرکه امامزاده قاسم ریحان‌آباد و ولمازو در کیلومتر ۱۲ جاده گلوگاه- بهشهر، جنب جاده اصلی، امامزاده هاشم تیرتاش در کیلومتر ۷ جاده گلوگاه – بهشهر روستای تیرتاش و امامزاده احمد در کیلومتر ۸ جاده گلوگاه- بهشهر، روستای لمراسک از بناهای مذهبی این شهرستان محسوب می‌شود و هرساله میزبان بسیاری از هم‌وطنان می‌باشد. امامزاده جعفر واقع در روستای کوهسار یکی دیگر از امام‌زاده‌های گلوگاه می‌باشد که به جهت کوه‌پایه‌ای بودن و درختان آزاد اطراف منطقه مناسبی برای سیاحت و زیارت به شمار می‌رود.
عجیب‌ترین قبرستان ایران و اولین قبرستان مسلمین:
ازجمله مراکز دیدنی و عجیب گلوگاه قبرستانی است که به گفته کارشناسان میراث فرهنگی کشور نخستین قبرستان مسلمین در ایران می‌باشد. قبرستانی عجیب با قدمت ۱۲۰۰ ساله با نقش‌های عجیب روی سنگ‌هایش که در روستای سفید چاه واقع است. قبر ملک بادله حاکم شمال در این گورستان قرار دارد و همچنین ابراهیم، منصور و عبدالرحمن سه فرزند امام موسی‌ابن جعفر (ع) و چندین تن از سادات مرعشی که روزگاری در آمل حکومت می‌کردند در سفید چاه مدفون‌شده‌اند. ضریح چوبی امامزاده که با گنبد نقره‌گونش در دل این دره زیبا می‌درخشد بنا بر نوشته کنده‌کاری‌شده‌اش ۸۴۰ سال قدمت دارد. سفید چاه که به روایتی قبر حاج جرجیس سفیدجایی، سفیدجا و در روایت‌های دیگر اسپ ِچاه، اسپ ِتن و روبار نامیده شده در دره‌ای میان کوه‌های هزارجریب از رشته‌کوه همیشه باشکوه البرز، در گلوگاه واقع است. برای دیدن این قبرستان باید به شرقی‌ترین نقطه گلوگاه سفر کنید.
سنگ‌قبرهای محرابی گورستان تاریخی سفید چاه گلوگاه
سنگ‌قبرهای محرابی گورستان تاریخی سفید چاه گلوگاه دارای تصاویر نمادین ایرانی است که مفاهیم پیچیده زندگی، مرگ و رستاخیز را در خود نشان می‌دهد. گورستان سفید چاه که از سوی پژوهشکده زبان و گویش شهرستان ساری موردمطالعه و بررسی قرارگرفته، در بخش «یانه سر» شهرستان گلوگاه واقع است. کهن‌ترین سنگ مزارهای این گورستان به سال ۸۳۰ ه.ق بازمی‌گردد. با توجه به قدمت این سنگ مزارها به نظر می‌رسد اساس تأسیس این گورستان به زمان خاک‌سپاری سادات میرعمادی، سادات مرعشی، روزافزونی و دیگر پادشاهان محلی برمی‌گردد. در سنگ‌قبرهای محرابی گورستان تاریخی سفید چاه، از نقوش تزیینی به‌ویژه اسلیمی و هندسی به‌صورت متقارن در تمام سطوح استفاده‌شده است و ازنظر تنوع به سه دسته تقسیم می‌شود: نقوش اسلیمی، نقش هندسی و نقوش نمادین یا سمبولیک. سنگ‌قبرهای محرابی شکل سده نهم هجری قمری سفید چاه دارای ویژگی‌های محراب هستند یعنی سنگ‌قبرها دارای دو تا سه طاق نمای تودرتو با قوس‌های مازه دار است و حواشی اول آن‌ها معمولاً دارای تزیینات گل برگ اسلیمی به شیوه «آژده» است و حاشیه دوم دارای صلوات کبیر و بعضاً حاشیه سوم شامل حدیث یا دعاست و متن وسط به نام متوفی و تاریخ وفات اختصاص دارد. در بعضی از سنگ مزارها از نقش سمبولیک قندیل استفاده‌شده و در وسط آن کلمه‌الله نوشته‌شده است.
از شخصیت‌های مهم محلی که در این گورستان تاریخی به خاک سپرده‌شده و چنانکه گفته شد جملگی از سادات مرعشی، روزافزونی و میرعمادی هستند می‌توان از برخی نام برد. ملک حسن بن خوان زاده عزالدین بن انزالی، ملک شمس ابن ملک حسن میرشاه، محمد بن حسن میرشاه، قربان بن حسین بن میرشاه، شمس‌الدین بن خواج میرشاه از سادات مرعشی که حاکمان سده هشتم تا یازدهم بخشی از مازندران بودند و فرزندان و نوادگان میرشاه بن میرعبدالکریم از شخصیت‌های سیاسی، اجتماعی مهم محلی بودند که در این گورستان به خاک سپرده‌شده‌اند. از خاندان روزافزونی و میرعمادی نیز حاکمان و بزرگان بسیاری به خاک سپرده‌شده‌اند.
اکبر جوجه!
اغلب مردم ایران و بخصوص کسانی که به شمال کشور مسافرت رفته‌اند بانام اکبر جوجه به‌عنوان یکی از برندهای غذایی منطقه و حتی کشوری آشنا شده‌اند. مبدع و در اصل پدیدآورنده این عنوان شخصی است از اهالی شهرستان گلوگاه بنام علی‌اکبر کلبادی نژاد؛ اما داستان اکبر جوجه چیست؟
بیش از ۶۰ سال پیش در منطقه‌ای به نام گلوگاه جوانی مازنی به نام علی‌اکبر کلبادی (که به‌اشتباه گلبادی هم گفته می‌شود) با جثه نحیف و لاغر به همراه همسرش (صنمبر عظیمی) در سال ۱۳۲۳ در ملکی اجاره‌ای، قهوه‌خانه‌ای بر پا کردند. آن‌ها با کمترین امکانات و پشتکاری وصف‌ناشدنی شروع به سرو صبحانه کردند؛ صبحانه‌ای که شامل چای، پنیر محلی، کره گوسفندی، تخم‌مرغ محلی و نان‌های خوشمزه و معروف به کمبه می‌شد. پس از مدتی به دلیل استقبال مشتریان، شروع کردند به پخت غذاهایی از قبیل چلو جوجه و چلو تخم‌مرغ.
به دلیل اینکه قهوه‌خانه در مسیر جاده مشهد قرار داشت و کیفیت و کمیت عالی و قیمت منصفانه غذاهای اکبر آقا یا به عبارتی مش اکبر سبب شد تا رانندگان کامیون و اتوبوس ناهار را در این قهوه‌خانه میل کنند. کیفیت خوب چلو جوجه‌ها هم به دلیل عشق اکبر آقا به مشتریان و استفاده از رب انار مخصوص محلی و غلظت و مزه و استفاده از جوجه رسمی و کره محلی زبانزد خاص و عام بود باعث گردید کم‌کم لقب اکبر جوجه که البته خود مشتریان این لقب را برای ایشان انتخاب کرده بودند، بر سر زبان‌ها بیفتد. اینکه این لقب به دلیل طبخ جوجه بود یا به مناسبت قد و قامت کوچک اکبر آقا بماند. شیوه پخت برنج و جوجه مش اکبر خاص و معروف بود و بیشتر معروفیت مش اکبر به دلیل جوجۀ سرخ‌شده باکره گوسفندی بود که با چلو و رب انار و پیاز سرو می‌شد. آغاز عرضه این غذا حدود سال ۱۳۳۰ بود. بعد از چند سال حاج اکبر و همسرش به دلیل انتقال جاده قدیم به جاده جدید و محدود بودن مکان، تصمیم به جابجایی گرفتند و مکان دیگری یعنی جادۀ شوسه یا همان جادۀ امروزی که مسیر ارتباطی استان‌های مازندران و گلستان است را انتخاب کردند.
در خاتمه این مقاله ابتدا از سرکار خانم مهندس زهرا امیرخانلو از اهالی شهرستان گلوگاه که فرصت آشنا شدن با این شهرستان زیبا را فراهم کردند و عکس‌های زیبایی نیز گرفته و ارسال کردند تشکر و سپاس‌گزاری می‌نمایم و در مرحله بعدی به کسانی که قصد مسافرت به مناطق شمالی کشور رادارند توصیه می‌کنم که اگر می‌خواهید اکسیژن خالص و باکیفیت را وارد ریه‌های خود بکنید و از طبیعت بکر و زیبای شمال لذت ببرید، گلوگاه بهترین منطقه برای گردش و تفریح و استفاده از آب‌وهوای پاک و مناطق سبز و چشم‌اندازهای زیبا آن می‌باشد. هرچند که در این مقاله سعی کردیم به گوشه‌هایی از جاذبه‌های گردشگری و توریستی شهرستان گلوگاه به‌عنوان یکی از زیباترین مناطق ترک‌نشین در قلب مازندران بپردازیم اما به قول قدیمی‌ها شنیدن کی بود مانند دیدن. این منطقه زیبا را باید از نزدیک رفت و دید و با مردمان مهربان و پرتلاش و خونگرم آن آشنا شد.
اختصاصی یول‌پرس – بازنشر با ذکر منبع بلامانع است.
