English            Latin   

برای دریافت مطالب جدید به این آدرس www.azoh.net  مراجعه فرمایید

Yeni Adresimiz www.azoh.net

New Address www.azoh.net 

گفتنی است این سایت آرشیو مطالب منتشر شده از اسفند 89 تا دی 92 و همچنین از مهر 94 تا شهریور 95 را شامل می شود
 

آذربايجان ميللي گئييملري ــ ‌آيدا بيات

آذربايجان ميللي گئييملري خالقين ماددي و معنوي مدنيتي نين چوخ چتين و اوزون چکن اينکيشاف گئديشي نتيجه سينده يارانميشدير. گئييم خالقين تاريخيله چوخ سيخ علاقه داردير. بئله کي، خالقين ماددي مدنيتيني، خالقي خاص اولان خوصوصيتلري داها چوخ عکس ائتديرير و خالقين سارسيلماز ائتنيک نيشانه لرينه عاييددير.

خالقين ائتنيک، تاريخي، خالق ياراديجيليغي نين بديعي خوصوصيتلري، اونلارين موختليف حالدا فورمالاشمالاري، بديعي بزک ناخيشلاري، توخوجولوق خالق گئييمينده اؤز عکسيني تاپميشدير. آذربايجان اون يئددينجي عصرده ياخين شرقين ان بؤيوک ايپکچيليک اؤلکه سي کيمي تانينيردي و شيروان ايالتي آذربايجاندا ان ايري ايپکچيليک رايونو ايدي. بوندان باشقا آذربايجانين شاماخي، باسقال، گنجه، شکي، شوشا رايونلاريندا دا ايپکچيليک ايستحصالي چوخ اينکيشاف ائتميشدير. بو رايونلاردا ايپکدن چوخ قشنگ، بزکلي، ناخيشلي، ظريف قادين باش اؤرپکلري ايستحصال اولونوردو. گئييمين استيلي اونون يييه سي نين عاييله وضعيتيني و ياشيني عکس ائتديريردي. سوباي قيزلارين گئييملري ائولي قادينلارين گئييملريندن فرقله نيردي. جاوان قيزلار داها پارلاق و قشنگ گئيينرديلر. کيشي و قادين گئييملري آذربايجانين بوتون ائتنيک، تاريخي زونالاريندا عئيني ايدي. بونونلا بئله کيشي گئييملري گئييمين يييه سي نين صينفي عکس ائتديريردي.  اوشاق گئييمي اؤز فورماسي ايله بؤيوک گئييمي ايله عئيني ايدي و اونلاردان يالنيز بعضي خوصوصيتلري و اؤلچوسو ايله فرقله نيردي. آذربايجان قادين گئييمي اون دوققوزنجو عصرده، ييرمينجي عصرين اولرينده آلت و اوست گئييملردن عيبارت ايدي. اوست گئييمي ايسه اؤز نؤوبه سينده چيگين اوستو و بئل گئييملريندن عيبارت ايدي. قادين چيگين اوستو گئييمي اوست کؤينگيندن، آرخاليقدان، چپکندن عيبارت ايدي. اوست کؤينگي نين دوز بيچيمي، چيگيني تيکيشسيز و رنگبارنگ قولتوق آلتيندان عيبارت ايدي. بو کؤينکلر اساسن قانوووز و فاي ايپک پارچالاريندان تيکيليردي. چپکن – چيگين اوستو، آستارلي و يالانچي قوللاري ماليک اولان قادين اوست گئييميدير. بو گئييم تيرمه دن، مخمردن و بير نئچه نؤوع ايپک پارچالاريندان تيکيليردي. لبباده – چيگين اوستو اوست گؤدکچه سيدير. بو گئييم سيريقلي آستاردا اولور، تيرمه دن، مخمردن و باشقا پارچالاردان تيکيليردي. گولجه - قادين چيگين اوستو اوست گئييميدير. بو گئييم آستارلي اولور و تيرمه دن، مخمردن تيکيليردي. باهاري - سيريقلي آستاردا قادين چيگين اوستو اوست گئييميدير. اساسن مخمردن تيکيليردي. کوردو - قادين اوست گئييميدير. بو گئييم تيرمه دن، مخمردن تيکيليردي، خز دري و سيخ ناخيشلارلا بزه نيليردي. ائشمک - قادين سيريقلي اوست گئييميدير، تيرمه دن و مخمردن تيکيليردي. بو گئييمين ياخاسي، اتگي و قوللاري سافسار خزدريسيله، قيزيلي شبکه تورلا و شریدله بزه نيليردي. قادين بئل اوست گئييمي - بير نئچه توماندان، جوتبالاقدان و چاخچوردان عيبارت ايدي. شهرلرده قادين ائودن چيخاندا تومانين اوستوندن چاخچور گئيرديلر. کيشي ميللي اوست گئييمي - اوست کؤينک، آرخاليق، قابا و چوخادان (چيگين اوستو) عيبارت ايدي. بير و يا ايکي يانلي آرخاليقلار ايپک، آتلاز، کيشمير، ماهود، ساتين و باشقا پارچالاردان تيکيليردي. قابا - کيشي چيگين اوستو اوست گئييميدير و اساسن تيرمه دن تيکيليردي. چوخا - ايچي توکلو قويون دريسيندن تيکيلميش دويمه سيز، ناخيشلي شوبادير. ميللي گئييم دستينه موختليف نؤوعلو باش گئييملري و آياق قابيلار دا داخيل ايدي. ميللي گئييم دستلرينه يئرلي زرگرلرين ياراتديغي زرگرليک معمولاتلاري دا داخيل ايدي. قادين زرگرليک معمولاتلاري اونلارين تدبيقينه اويغون اولاراق، باش، بويون، دؤش، بئل، بيلک حيصه لرينه بؤلونور.  باش گئييملري. قادينلارين باش گئييملري رنگينه، گؤزلليگينه و رنگارنگليگينه گؤره اولدوقجا جلب ائديجي و ماراقلي ايدي. بورا ايپک کلاغاييلار، چالمالار، نار-نازي، تسک، لچک، اؤرپک، چادرا و س. داخيل ايدي.  باش گئييملري نين گئنيش ياييلميش نؤوعولريندن بيري ايپک يايليق-کلاغايي ايدي. قئيد ائتمک لازيمدي کي، اونون اؤرتولمه سينده ياش و سوسيال فرقلر مؤوجود ايدي: ياشلي قادينلار - آغ، بئژ (آچيق ساري-قهوه اي)، آچيق ماوي رنگلي کلاغايي اؤرتوردو. کلاغاييلاري موختليف جور باغلاييرديلار.  ديگر قادين باش گئييمي تسک (اونو قادين پاپاغي آدلانديريرديلار) ايدي. تسگي بزه ين ناخيشين نؤوعوندن آسيلي اولاراق اونون موختليف آدلاري مؤوجود ايدي: ميرواري پاپاق، قيزيل پاپاق، آي اولدوز. تسگين بير نئچه فونکسيياسي واردي: ساچ، دوزومونو قورويوب - ساخلاماق، ساچلاري ياد گؤزلردن گيزلتمک، اساس تعييناتي ايسه اوندان عيبارت ايدي کي، اوستدن باغلانميش ايپک يايليق سوروشمه سين. هم تسک، هم ده يايليقلار بزه نيليردي. اونلارين اوزرينه ميرواري، مؤهورلنميش فيقورشکيللي قيزيل نيشانلار دوزور و يا قيزيلي تيکمه لي ناخيشلا بزه ييرديلر. ياشلي قادينلار تسگين کنارلاريني چوخ زامان بافتا و يا گولَبتينله بزه ييرديلر. تسگين اوستوندن بؤيوک ايپک و يا پامبيق يايليغين بير اوجونو ساللاييب قالان اوجلاريني آرخادا دويونله ييرديلر.  قادين گئييمي نين ائلئمئنتلريندن بيري ده خوصوصي باش سارغيسي - چوتقو ايدي کي، توندرنگلي پارچادان (قارا و يا توند گؤي ساتين، آتلاس، چيتدن و س.) تيکيليردي. او، هر ايکي طرفدن آچيق، ائنسيز اؤرتو شکلينده تيکيليردي. چوتقونو باشين اطرافيندا (عئيني زاماندا آلني دا اؤرته رک) ائنسيز لئنت شکلينده باغلاييرديلار. چوتقويلا ساچلاري و يا هؤروکلري ييغاراق اونلاري آرخادان ساللاييرديلار. بئله ائو و چؤل ايشلري زاماني راحات اولوردو. بئله ليکله، چوتقو هم گيگييئنيک، هم ده اوتيليتار(بهداشت و فايدالي ليق) اهميت داشيييردي. چوتقونون اوستوندن، بير قايدا اولاراق، يايليق يا دا ايپک و يا پامبيق اؤرتوکلر (چارشاب، اؤرپک، شال و س.) اؤرتوردولر. چوتقو آذربايجاندا ييرمي عصرين 40-جي ايللرينه دک مؤوجود اولموشدور.  جمعيتين زنگين زومره لري آراسيندا ناز-نازي و قاز-قازي (خالق تئرمينولوگيياسي) کيمي طنطنه لي گونلرده تاخيلان باش گئييملري گئنيش ياييشميشدي کي، اونلاردا قيش واختي باشي باغلاييرديلار و يا چييگنين اوزرينه ساللاييرديلار. (اونلار ايستي اوست قيش گئييميني عوض ائديردي). [ازربايجاندا کئچميشده، ايندي اولدوغو کيمي، بعضي اوجقار يئرلرده پالتو گئيينميرديلر. اوست گئييميني يئرلي و يا فابريک ايستحصال اولان يون شاللار عوض ائديردي]. شاللار فابريک ايستحصالي ايدي.  چالما و دينگه حاقيندا بير نئچه سؤز. ديگر باش گئييملري ايله موقاييسه ده اونلار داها آز ياييلميشدي. بئله کي، اونلارين باغلانماسي قادينلارين چوخ واختيني آليردي. چالماني باشا باغلانميش يايليغا و يا آراقچينا ساريييرديلار. چالمانين اوستوندن بير يايليق دا اؤرتوردولر. بعضي بؤلگه لرده چالما باشدا خوصوصي سانجاقلارلا برکيديليردي. يالنيز شيرواندا چالمانين سارينماسي نين بير نئچه اوصولو معلوم ايدي. دينگه نين باغلانماسي اوچون شالدان ايستيفاده اولونوردو. دينگه چالمادان داها موررککب باش گئييمي ايدي. او دا چالما کيمي باشدا سانجاقلا برکيديليردي.  قادين باش گئييمين ان ساده ائلئمئنتي لچک (دوزبوجاق و يا اوچ بوجاق شکيللي يايليق) ايدي. لچگي ائو ايشلري زاماني، ائلجه ده باشا خينا قوياندا باغلاييرديلار. شهرلرده قادينلار ائودن چيخارکن بوتون بدني اؤرتن چادرا گئييرديلر. کندلي قادينلار چادراني چوخ نادير حاللاردا، يالنيز هردن کنددن اوزاق مسافه يه گئدنده اؤرتوردولر. عادتن باش اوچون يايليقلا (ياشماق) آغيز و بورنون بير حيصه سيني اؤرتمکله کيفايتله نيرديلر. وارلي قادينلار آتلاس، کاسيبلار ايسه ساتين، بئز و يا داما-داما سارپينکادان(نازيک پامبيق پارچا) موختليف چالاردا چادرالار اؤرتوردولر. چادرايلا ياناشي، شهرلرده قادينلار هردن اوزلريني گؤز اوچون کروژئوالي تورلا اؤرتوردولر.  آذربايجانليلاردا پاپاق جسارت، لياقت و شرف رمزي حساب اولونوردو. اونو ايتيرمک بؤيوک روسوايچيليق حساب ائديليردي. کيمينسه پاپاغي نين اوغورلانماسي اونون صاحیبينه قارشي دوشمن هوجومو کيمي قييمتلنديريليردي. کيشي نين باشيندان پاپاغي ووروب سالماق اونو و اونون بوتون نسليني تحقير ائتمک دئمک ايدي. پاپاق و اونون فورماسينا گؤره اونون داشيييجيسي نين سوسيال وضعيتيني موعينلشديرمک اولاردي. کيشيلر ايسته نيلن حالدا پاپاغي باشلاريندان چيخارميرديلار (هتتا يئمک يئيرکن)، نامازدان اول دستماز زامان ايستيثنا اولماقلا. ايجتيماعي يئرلرده باش گئييمي اولمادان گؤرونمک روسوايچيليق حساب اولونوردو.  کيشيلرين اساس باش گئييمي قويون خزي و يا قاراگولدن حاضيرلانان پاپاقلار ايدي. اونلارين موختليف فورمالاري و يئرلي آدلاري مؤوجود ايدي. اون دوققوز عصرين سونلارينا عاييد مؤليفلردن بيري پاپاغين حاضيرلانماسي پروسئسيني بئله تصوير ائدير:  " اولجه، دريني تيکيب اونا پاپاق فورماسي وئريلير، سونرا اونون ترس اوزونو چئويريرلر و پاپاغي يومشاق ائتمک اوچون اونون چيلپاق اوزونه پامبيق و يا کالکا سريرلر. پامبيق و يا کالکانين اوزرينه بير ورق شکر کاغيذي قويورلار، نتيجه ده پاپاق اونا وئريلميش فورماني ساخلايير؛ البتته، شکر ورقي پاپاغين فورماسينا و بؤيوکلوگونه گؤره کسيلير. سونرا شکر ورقي نين اوستوندن هر هانسي بير پارچادان آستار تيکيلير و پاپاق توکلو اوزونه چئوريلير. حاضير پاپاغا سو سيچراداراق 4-5 دقيقه  عرضينده اوزرينده يونگولجه چوبوق گزديريرلر؛ بو زامان پاپاغي سول اله تاخيلميش وضعيتده ساخلاييرلار. سونرا پاپاق 5-6 ساعاتليغا پاپاق اوچون خوصوصي قليبه تاخيلير. بونونلا دا، پاپاغين حاضيرلانماسي بيتير " . سانکت-پئتئربورقدا کوللئکسييالاريندا، توراينسکايانين يازديغينا گؤره، 4 نؤو پاپاق قورونوب-ساخلانيلير: کونوس و کسيلميش کونوس شکلينده؛ ايچي ياستي ماهود پارچادان اولان دايره شکلينده؛ بير طرفي ايچري باتميش کونوس فورماسيندا پاپاق؛ ايتي اوجلو تپزي و گؤي ستيندن سوتون جوغو اولان خز پاپار. ان ساده و گئنيش ياييلميش عنعنوي پاپاقلار موتال و يا چوبان پاپاقلاري ايدي. اونلاري اوزون توکلو قويون دريسيندن حاضيرلاييرديلار، اونلار کونوس فورماسيندا اولوردو. موتال پاپاغي اساسن کند اهلي نين يوخسول طبقه لري تاخيرديلار.  " شيش پاپاقلاري "  و يا  " بي پاپاقلاريني "  کونوس شکلينده و يا ايتي اوجلو حاضيرلاييرديلار. اونلارين تيکيلديکلري ماتئريالين آدينا گؤره عومومي آدلاري وار ايدي: - بوخارا پاپاق، بئله کي، بو پاپاقلار اوچون دريني بوخارادان گتيريرديلر. اونلاري يالنيز بَي زومره سي نين نوماينده لري و همچنین وارلي آداملار تاخيردي. بئله پاپاقلار هم ده شهر آريستوکراتيياسي اوچون ده خاراکتئريک ايدي.  قاراباغدا پارچا اوزلو پاپاق  " ياپپا پاپاق "  (و يا  " قارا پاپاق " ) کيمي تانينيردي. بئله پاپاقلار رنگينه گؤره ده سئچيليردي - قيزيل پاپاق و گوموش پاپاق. نوخا قزاسيندا پاپاق داققا (تاققا) پاپاق آدلانيردي و اونون اوزو مخمردن تيکيليردي.  آذربايجاندا باش گئييملري نين هم ده آشاغيداکي نؤولري مؤوجود ايدي: باشليق، آراقچين، تسک، تسکولاخ، عممامه (چالما) و ب.  باشليق (باش اوچون اولان حيصه ) و اوزون دييرمي کنارلاردان عيبارت ايدي، اونلار عادتن بوينون اطرافينا دولانيردي. قيشدا ماهود و يون باشليق تاخيرديلار. شيرواندا دوه يونوندان اولان باشليقلارا خوصوصي دگر وئريليردي. باشليغين آستاري رنگلي ايپک پارچادان تيکيليردي، چونکي باشليغين قولاقجيقلاري چيگينلرين آرخاسينا آتيلاندا آستار گؤرونوردو. عادتن باشليق ياپينجيني موشاييت ائديردي.  آراقچين و تسکولاخ سربست باش گئييملري دئييلدي، اونلاري ديگر باش گئييملرييله بيرگه تاخيرديلار (پاپاق، چالما). اونلار آذربايجانليلارين هله اورتا عصرلرده گئنيش ياييلميش تيپيک عنعوي باش گئييملري ايدي. آراقچينلار موختليف نؤو پارچالاردان موطلق بير رنگ آستاردا باشي احاطه ائدن ديير مي شکيللي فورمادا تيکيليردي. آراقچيني کنددن کناردا پاپاقسيز تاخماق ادبسيزليک حساب اولونوردو، بو، يالنيز اوشاقلارا ايجاره وئريليردي. گونده ليک ائو حياتيندا آراقچيني پاپاقسيز دا گئيمک اولاردي. تسکولاخا گلديکده ايسه، اونو ياشلي آداملار گئجه تاخيرديلار.  روحاني شخصلر آراسيندا (موللا، سئييد، شئيخ و ب.) توربان-عممامه (چالما نؤووع) باش گئييمي قاليردي. آذربايجاندا آغ توربان گئنيش ياييلميشدي. عالي روحاني طبقه سي ياشيل عممامه گئييردي.  آذربايجان کيشيلري ساققال و بيغ ساخلاييردي، بئله کي، ياشلي نسيل اوزون ساققال ساخلاييردي، گنجلر ايسه ساققاليني قيرخيرديلار (بو خط آدلانيردي). بعضي کيشيلر آنجاق بيغ ساخلاييردي. بيغ و ساققالا، خوصوصن وارلي عاييله لرده، موتمادي اولاراق قوللوق ائديرديلر. شهرلرده کيشيلر بيغا سورتمک اوچون خوصوصي کرئمدن (بيغ ياغي) ايستيفاده ائديرديلر. ساققال و بيغ اوچون خوصوصي داراقلار (ساققال داراغي) مؤوجود ايدي.  او کي قالدي ساچ دوزومونه، بوردا دئمک اولار کي، داها ياشلي کيشيلر عادتن ساچلاريني ديبيندن قيرخيرديلار. گنجلر آليندان انسيه دن باشي تپه حيصه سيني ائنسيز زولاق شکلينده قيرخيرديلار، يان طرفلرده ساخلاديقلاري ساچلار ايسه قولاقلارين اوزرينه تئللر شکلينده ساللانيردي. بو ساچ دوزومو  " يان بيرچک " (حرفي:  " يان تئل " ) آدلانيردي. کيشي ساچ دوزوملريندن بيري ده  " دال بيرچک "  آدلانيردي بو زامان ساچلاري آليندان تا امگک (تپه) حيصه يه دک قيرخيرديلار. بعضي جاوان کيشيلر باشدا بير دسته (ييغين) ساچ (ککيل) ساخلاييردي. بئله نؤوع ساچ دوزوملرينه بوتون آذربايجاندا راست گلمک اولاردي - عئيني زاماندا بير رئگيون داخيلينده.  قادين و کيشي آياق قابيسي. اون دوققوز - ييرمي عصرين اولينده آذربايجاندا کيشي و قادين آياققابيلاري نين بير نئچه نؤووع مؤوجود ايدي. آذربايجانليلار، خوصوصن کنديلر آراسيندا ان چوخ ياييلميش آياق قابي نؤووع - چاريقلار ايدي کي، اونلار يا ايري بوينوزلو قارامالين خام، کندليلرين اؤزلري نين ائعمال ائتديگي دريسيندن (گؤنوندن)، يا دا داها موکممل اوصوللا ائعمال اولونموش دريدن - آشيلانميش گؤندن تيکيليردي. سونونجولار داها باهالي ايدي و اونلاري وارلي کندليلر گئيينيردي، خام دريدن حاضيرلانانلاري ايسه (اوجوز مال کيمي) کاسيبلار. چاريقلاري يون جورابلارين و يا پامبيق پارچادان دولامالارين (پارتاوا، دولاق) اوزريندن گئييرديلر. کاسيب کنديلر اونلاري هم گونده ليک، هم ده بايراملاردا گئييرديلر. بير نئچه چاريق نؤووعونه تصادوف اولونوردو: تک بورون، شيرازي، قيزقايتاران، شاتيري، قوش بورون، شيرواني، کالماني، شيرماي و س. چاريقلار ايکي نؤووع باغلا باغلانيردي: - يا بؤرمه يون (توخونما باغ)، يا دا اَيريلميش (ئشمه) باغلا. هر بيري نين اوزونلوغو جورابلارين تيپيندن آسيلي اولاراق 130-150 سانتيمه چاتيردي. اگر جوراب ديزه قدر گئييليرديسه، اوندا اوزون باغدان ايستيفاده اولونوردو.  ديگر آياق قابي نؤووعو يونگول چووک/چوست (مئخس) ايدي کي، اونلاري اساسن قارا توماجدان تيکيرديلر، دابانسيز اولوردو، اونا گؤره ده اونلاري اساسن ائوده گئييرديلر. هر ايکي جينسين نوماينده لري اوچون، خوصوصن شهرلرده ان چوخ ياييلميش آياق قابي نؤوعو دابانلي (پوللو باشماق، مخمري باشماق)، دال حيصه سي اولمايان، ديک بورونلا دري باشماقلار ايدي. اونلاري شهرلرده چکمه چيلره (باشماقچي) سيفاريش وئريرديلر. بو باشماقلاري ايراندان گتيريلميش توماج، مخمر و يا دريدن تيکيرديلر. اونلاري هم کيشيلر (مردانه باشماق)، هم ده قادينلار (زنانه باشماق) گئييردي.  باکي و آبشئروندا کيشيلر دابانسيز يونگول ياي چوستلاري گئييرديلر، دوبندي آدلانان بو آياق قابيلار يوفتدان (مئشيندن) تيکيليردي. اونلار ايکي ايپله باغلانير و گونده ليک آياق قابي حساب اولونوردو.  اون دوققوز عصرين سونو - ييرمي عصرين اولينده يئرلي آياق قابي آوروپادان گلن نؤوعلرله سيخيشديريلير. سونونجو شهرلرده يئرلي بورژوازييا آراسيندا، سونرا ايسه کند يئرلرينده ياييلماغا باشلادي. نتيجه ده، اون دوققوز عصرين سونوندا باشماقچيلارين سايي کسکين صورتده آزالدي. ميللي آياق قابي نين اساس ائلئمئنتلريندن بيري (هم کيشيلرده، هم قادينلاردا) ناخيشلي يون و پامبيق جورابلار ايدي. آذربايجاندا ائله بير يئر يوخ ايدي کي، اوردا جوراب گئيمه سينلر. اونلاري قادينلار توخويوردو، بونون اوچون هم قويون، هم ده دوه يونوندان ايستيفاده ائديرديلر. سويوق زونادا اوزون بوغاز و شيخ جورابلار، مولاييم ايقليمي اولان اوواليقدا ايسه قيسابوغاز جورابلار توخونوردو. جورابلار هم عادي، هم ده طنطنه لي گونلر اوچون نظرده توتولونوردو. بزکلي جورابلار ساتيشا گئديردي، اونلاري کند تصروفاتي محصوللارينا دييشيرديلر. قاراباغدا جورابلاري خالچا اورنامئنتي ايله (ناخيشييلا) توخويوردولار (اونلار  " گبه جورابي "  آدلانيردي). گلينين جئهيزينه داخيل اولان جورابلارين گؤزلليگينه خوصوصي ديقت وئريرديلر. جورابلارين ان ياخشي نومونه لري نسيلدن نسله کئچيردي.  کيشيلرينکيندن فرقلي اولاراق، قادين جورابلاري عادتن پارلاق، چوخرنگلي اولوب گؤزل و مورککب رسملر و سيخ، دولغون رنگ آهنگييله زنگين ايدي. اکثر حاللاردا، کيشي جورابلاري بيررنگ و يا ساده ناخيشلي (اغ، قارا و س.) اولوردو. جورابلاري باغلاماق اوچون همين يون ايپدن قوتازلاري اولان باغدان ايستيفاده اولونوردو. باخماياراق کي، جورابلارين رئگيونلار اوزره موختليف نؤوعلري مؤوجود ايدي، اونلارين توخونما اوصوللاري بير-بيريندن سئچيلميردي. يالنيز ناخيش فرقله نيردي.

كؤچورن :‌آيدا بيات

Share/Save/Bookmark
 
آدرسهای ما - Follow us

YouTube

 -----

Facebook

----- 

Twitter